(VietQ.vn) – Phát huy những thành tựu trong khoa học không chỉ có xây dựng đội ngũ nhà khoa học hay phòng thí nghiệm mà còn phải xây dựng được một xã hội có tinh thần khoa học, đưa khoa học trở thành nét văn hóa – đó là những gì đang diễn ra ở Australia.

 

 

Các hoạt động của Questacon mang đến trẻ em cơ hội khám phá và học hỏi. Ảnh: Ngũ Hiệp

 

Trung tâm KH&CN Questacon là địa chỉ giáo dục khoa học hàng đầu của Australia, có các chương trình vừa phục vụ giải trí vừa phục vụ công tác giáo dục. Các sản phẩm trưng bày ở đây kích thích tính sáng tạo và tạo ra sự hấp dẫn cho những người tham quan đối với khoa học, góp phần giải thích các hiện tượng, sự vật trong đời sống hằng ngày.

 

Với cách thức tổ chức này, các nhà truyền thông Australia đã biến kiến thức khô cứng trở thành niềm vui cho mỗi người. Đây là khởi nguồn để người dân đất nước này có cơ hội khám phá đầy đủ thế giới xung quanh mình góp phần khơi dậy và thúc đẩy lòng đam mê khoa học ở các nhóm đối tượng và cá nhân.

 

Questacon nằm tại Thủ đô Canberra và cũng là một trong những địa điểm du lịch hấp dẫn nhất của Australia. Hàng năm, Questacon tiếp đón khoảng hơn 450.000 khách tham quan. Ngoài ra, còn có khoảng trên 660.000 khách tham gia các hoạt động khoa học lưu diễn của họ trên khắp Australia và thế giới.

 

Các hoạt động tại Trung tâm mang tính tương tác cao, tạo cơ hội cho khách tham quan tự khám phá và học hỏi. Không chỉ có vậy, Trung tâm Questacon còn áp dụng nhiều công nghệ hiện đại để tiếp cận với giới trẻ như phần mềm giới thiệu về các trưng bày của Trung tâm trên điện thoại di động, hội thảo trực tuyến với các nhà khoa học, trường học trên khắp đất nước và liên quốc gia…

 

Đến với Questacon khách tham quan có thể tìm thấy nhiều loại hình triển lãm thuộc mọi lĩnh vực, từ nước, điện đến ánh sáng… và hầu hết hướng đến trẻ em. Bên cạnh việc mang đến những trải nghiệm thú vị và đầy tính tương tác, thực hành trong mảng hoạt động triển lãm khoa học, Questacon còn luôn tạo lên sự say mê với khoa học cho trẻ em. Với những thiết bị và mô hình trưng bày có tính tương tác cao, triển lãm Questacon mang đến các em nhỏ cơ hội khám phá và học hỏi về các chủ điểm khoa học đa dạng, bao gồm nguyên lý của âm nhạc và âm thanh, sinh học cơ thể người, ánh sáng, lực và chuyển động, nhận thức và câu đố. Song hành với triển lãm, Questacon còn thực hiện những chương trình thử nghiệm khoa học trực tiếp, hội thảo bồi dưỡng năng lực cho giáo viên khoa học địa phương và các buổi trao đổi về truyền thông khoa học với đại diện từ các bộ phụ trách giáo dục, khoa học và văn hóa.

 

Một sáng kiến tạo điểm nhấn hiệu quả hoạt động của Questacon, được ông Graham Durant – Giám đốc Trung tâm đề cập là chương trình "Khơi nguồn cảm hứng Australia" bao gồm các yếu tố xuyên suốt là tăng cường hoạt động truyền thông tới các tổ chức khoa học, các trường học, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư.

 

Những hoạt động có ý nghĩa thiết thực bao gồm đào tạo về truyền thông cho các nhà khoa học, xây dựng bảo tàng khoa học và các hoạt động khoa học khác được tổ chức rộng khắp, định kỳ hướng tới sự giao lưu, trực quan sinh động.

 

 

Đoàn công tác của Bộ KH&CN tham quan các mô hình của Questacon. Ảnh: Ngũ Hiệp

 

Lý giải về sự thành công của chương trình "Khơi nguồn cảm hứng Australia", ông Durant nhấn mạnh tới một số yếu tố cốt lõi, bao gồm hoạt động lãnh đạo, hoạch định chiến lược và các chương trình hành động. Mỗi cơ quan đều có cá nhân giữ vai trò đầu mối, mỗi tiểu bang lại có một người làm đầu mối tại địa phương với cấp quốc gia và đóng vai trò then chốt trong việc giúp hoàn thiện các chiến lược, đẩy mạnh mạng lưới truyền thông, xây dựng quan hệ.

 

Hằng năm, chương trình chịu trách nhiệm tổ chức các hoạt động như Giải thưởng của Thủ tướng về khoa học, Tuần lễ khoa học, và quản lý Quỹ "Khai mở tiềm năng"… nhằm hỗ trợ sáng kiến trong hoạt động truyền thông khoa học. Chỉ riêng hoạt động tuần lễ khoa học đã có tác động tới hàng triệu người trên khắp cả nước với hơn 1.600 sự kiện diễn ra trên khắp nước Australia và có sự quan tâm đặc biệt của giới truyền thông với gần 3000 bài báo trên các phương tiện truyền thông khác nhau.

 

Sau 17 năm tổ chức, các sự kiện có tính đổi mới sáng tạo đã tác động lâu dài trên phạm vi cả nước, tạo ra kênh tương tác để nâng cao sự quan tâm, gắn kết những người trước đây không hề quan tâm tới các hoạt động này. Các chương trình được tổ chức còn giữ vai trò vườn ươm sáng tạo khoa học, chúng không chỉ tác động tới công chúng nói chung, mà còn làm lay động các chính trị gia, nhà khoa học hàng đầu.

 

Những hoạt động của Questacon sẽ thực sự hữu ích để Việt Nam xây dựng một mô hình truyền thông phù hợp với điều kiện của Việt Nam. Việc học tập mô hình truyền thông của Questacon sẽ là cơ hội tốt để Việt Nam thúc đẩy hoạt động KH&CN nói chung và truyền thông KH&CN nói riêng trong thời gian tới.

 

Mới đây, tại thành phố Canberra, thủ đô Australia, đã diễn ra Lễ khai mạc khóa tập huấn ngắn hạn về truyền thông khoa học và công nghệ cho cán bộ của Bộ KH&CN Việt Nam.

 

Đây là nhiệm vụ trong khuôn khổ chương trình hợp tác quốc tế về KH&CN theo Nghị định thư Việt Nam – Australia, được thực hiện bởi Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Truyền thông KH&CN (Bộ KH&CN Việt Nam) với Đại học Quốc gia Australia và Trung tâm KH&CN Quốc gia Australia – Questacon.

 

 

Minh Hà

 

Bước vào nền kinh tế cạnh tranh, hội nhập sâu rộng thì việc doanh nghiệp phải chủ động đổi mới công nghệ để tạo ra được các mặt hàng hóa cạnh tranh là điều tất yếu. Xu hướng đi thẳng vào công nghệ cao để có giá trị gia tăng cao hơn đang được nhiều doanh nghiệp áp dụng. 

Chủ động loại bỏ công nghệ cũ

 

Với công nghệ quá cũ và lạc hậu, nhà máy nhiệt điện Uông Bí (thuộc Tổng công ty phát điện 1 – Tập đoàn Điện lực Việt Nam) đã buộc phải tạm dừng tổ máy 110MW từ ngày 1/1/2015 do không đảm bảo tiêu chí môi trường.

 

Ông Lê Văn Hanh – Phó Tổng giám đốc Tổng công ty phát điện 1 cho biết: Đây là dây chuyền công nghệ do Liên Xô tài trợ từ những năm 1970. Theo lịch trình tổ máy được phép hoạt động đến năm 2020. Tuy nhiên, vừa qua nồng độ khí lưu huỳnh đã vượt quá giới hạn cho phép nên ảnh hưởng đến môi trường và buộc tổ máy phải dừng hoạt động. Trước đó, để làm giảm lượng khí bụi trong không khí, công ty đã đầu tư hơn 100 tỉ đồng để mua thiết bị xử lý.

 

Cũng theo ông Hạnh, hướng xử lý của công ty đang trình Thủ tướng đó là tháo dỡ hoàn toàn tổ máy 110MW để lắp đặt tổ máy mới chứ không tiến hành nâng cấp. Sở dĩ trình phương án như vậy là do dây chuyên công nghệ đã lạc hậu, cũ kỹ nên nếu đầu tư nâng cấp thì cũng hoạt động kém hiệu quá.

 

“Một trong những hướng mà chúng tôi tính đến là phải nhập mới hoàn toàn một dây chuyền công nghệ hiện đại để đảm bảo 15-20 năm sau không bị lạc hậu. Việc nhập thiết bị cũ vừa khấu hao nhiên liệu lại ảnh hưởng đến môi trường và hiệu quả không cao”, ông Hanh chia sẻ.

 

Đồng quan điểm, ông Quách Đình Phú – Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần cảng Quảng Ninh chia sẻ: Trước đây cảng chủ yếu nhập trang thiết bị của Trung Quốc. Sau khi Nhà nước đầu tư bến tàu 567 thì chuyển sang nhập máy móc hiện đại từ Nhật Bản. Tuy nhiên, điều đáng tiếc là cơn lốc lớn năm 2006 đã khiến đổ sập gần như toàn bộ số trang thiết bị này. Vào tình thế khó khăn đó, lãnh đạo công ty đã xin mua một số thiết bị đã qua sử dụng tính từ ngày sản xuất trên 15 năm. Số thiết bị này đáp ứng được yêu cầu cấp bách khi đó nhưng hiệu suất không cao. Khi cảng đã hoạt động ổn định, dây chuyền công nghệ cũ được nâng cấp, đồng thời nhập thêm những công nghệ mới. 

 

 

Cảng Quảng Ninh chủ động đầu tư, nâng cấp thiết bị công nghệ mới

 

“Trước đây, việc bốc dỡ chủ yếu được thực hiện bằng các loại máy ngoạm cỡ nhỏ từ 2,5-5m3, do các nhà máy trong nước chế tạo với giá thành từ 40-50 triệu. Để gia tăng công suất bốc dỡ, cảng Quảng Ninh đã đầu tư các máy ngoạm cỡ lớn (25m3), nhập khẩu từ Hàn Quốc, với giá thành lên tới 1,4 tỉ đồng/chiếc. Đây là công nghệ bốc dỡ tiên tiến bậc nhất thế giới, có điều khiển từ xa, vừa an toàn cho thiết bị, hàng hóa vừa đảm bảo năng suất tăng gấp 2-3 lần” – ông Phú cho biết.

 

Trong khi không ít các đơn vị đóng tàu khác gặp nhiều khó khăn thì Công ty đóng tàu Hạ Long lại có lượng đơn đặt hàng khá lớn. Chia sẻ về sự thành công này, ông Ông Đàm Đức Kháng – Phó Tổng giám đốc Công ty đóng tàu Hạ Long cho biết, ngành công nghiệp đóng tàu ở Việt Nam chủ yếu mang tính gia công nên giá trị gia tăng không lớn. Ngành công nghiệp phụ trợ trong nước còn yếu kém nên hầu hết trang thiết bị đều phải nhập từ nước ngoài.

 

“Năm 2000, Chính phủ Ba Lan có đề nghị hỗ trợ đầu tư cho chúng tôi 147 tỉ đồng vốn vay ODA. Sau khi thẩm định, chúng tôi đã từ chối vì công nghệ của họ quá cũ, gây ảnh hưởng tới môi trường. Sản phẩm của công ty chủ yếu bán cho nước ngoài, nếu không đổi mới công nghệ thì không thể có những đơn hàng quốc tế. Chúng tôi không thể sử dụng công nghệ từ năm 1976 để chế tạo những con tàu hiện đại” – ông Khang cho biết.

 

 

 

 

Với máy móc, thiết bị nhập khẩu mới và tự động hóa hoàn toàn, Công ty đóng tàu Hạ Long đã nâng cao chất lượng và nhận được rất nhiều đơn đặt hàng trong và ngoài nước

 

 

Cũng theo ông Kháng, để có thể cạnh tranh được với thị trường quốc tế, công ty đã phải đổi mới công nghệ để nâng cao chất lượng sản phẩm và năng suất lao động. Toàn bộ trang thiết bị được nhập từ các nước có ngành công nghiệp đóng tàu hàng đầu thế giới như Ba Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đan Mạch,…Tại xưởng chế tạo tàu trọng tải 53.000 tấn, tất cả các loại máy cắt đều nhập từ Nhật Bản, Đài Loan, cả dây chuyền hoàn toàn tự động. Với công nghệ cũ, mỗi năm nhà máy chỉ xử lí được 2.000 tấn thép. Tuy nhiên, với dây chuyền công nghệ tự động này, mỗi tháng có thể xử lí được 3.000 tấn thép, gấp gần 20 lần.

 

Cần chế tài để doanh nghiệp thành công!

 

Việc doanh nghiệp chủ động đổi mới công nghệ là tín hiệu đáng mừng khi mà Việt Nam đang ngày càng hội nhập sâu. Tuy nhiên, với việc chi phí đầu tư công nghệ mới khá lớn nhưng trong nước không có những chế tài đổi với nhập khẩu thiết bị cũ, lạc hậu khiến nhiều doanh nghiệp băn khoăn.

 

Công ty TNHH Hương Hải (xã Lê Lợi, Hoành Bồ, Quảng Ninh) đã đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất vôi hóa với dây chuyền công nghệ nguồn hiện đại nhập từ Ý. Dây chuyền hoạt động hoàn toàn tự động hóa với công suất có thể đạt 980.000 tấn/năm. Sản phẩm đầu ra ở dãi từ vôi có hoạt tích thấp đến hoạt tính cao.

 

Ông Bùi Tuấn Ngọc, Giám đốc Công ty TNHH Hương Hải chia sẻ: Vốn đầu tư khi sử dụng công nghệ mới rất cao so với công nghệ cũ của Trung Quốc. Nếu cùng sản lượng 300 tấn/lò/ngày thì giá thành đối với công nghệ của Trung Quốc không quá 100 tỷ, trong khi đó công nghệ của Ý lên đến hơn 200 tỷ. Nếu đầu tư cả một dây chuyền thì nó có thể chênh lệch lên đến 10 lần. Tuy nhiên, nhiên liệu tiêu hao đối với công nghệ của Trung Quốc lên đến 60%, chất lượng sản phẩm không cao (chỉ ở mức vôi hoạt tính thấp).

 

Sở dĩ chúng tôi quyết định đầu tư là tin tưởng vào quy hoạch của Thủ tướng Chính phủ về sản xuất vôi. Thời gian tới sẽ siết chặt và giảm dần các lò làm vôi cục thủ công bằng công nghệ cũ, lạc hậu. Nếu Nhà nước không có cơ chế hỗ trợ thì những doanh nghiệp công nghệ cao, đầu tư vào chế biến sâu như sẽ thua lỗ.

 

“Nếu việc quy hoạch này không làm triệt để thì chắc chắn doanh nghiệp chúng tôi sẽ gặp khó khăn. Với các lò thủ công chỉ cần đầu tư vài trăm triệu cùng với nhân công giá rẻ thì có thể sản xuất được 25 tấn/ngày và sẵn sàng thải chất độc hại ra môi trường. Trong khi đó, các đơn vị sử dụng vôi trong nước (phần lớn là các nhà máy luyện kim) thì cũng chỉ đòi hỏi vôi cục có hoạt tính thấp. Như vậy, chúng tôi không thể cạnh tranh được về giá đối với các lò thủ công khi phí đầu tư của doanh nghiệp lớn lại chịu quản lý chặt chẽ về tiêu chuẩn môi trường” – Giám đốc Bùi Tuấn Ngọc bày tỏ.

 

 

Nguồn:  Báo điện tử Dân trí

Nhiều năm nay, báo chí đã nói nhiều về sự xuống cấp của văn học đọc và các nguyên nhân chủ yếu tác động đến văn hóa đọc là văn hóa nghe và nhìn. Thực tế, phần đa chúng ta đều hời hợt trong đánh giá văn hóa đọc nước nhà cũng như nguyên nhân của nó…

 

Thực trạng văn hóa đọc 

 

. Bởi thế, những người phát ngôn về văn hóa đọc cần dành  thời gian quan sát, xâm nhập thực tế ở các địa phương, ở các trường tiểu học đến đại học để thấy mặt cắt đại diện của văn hóa đọc trong mọi tầng lớp và ở mọi độ tuổi mới để xác chứng cái gọi là văn hóa đọc chúng ta đang ở đâu. Trước 1945, chúng ta có trên 90% dân số mù chữ, người dân không đọc được và cũng chẳng có mấy cuốn sách để đọc. Cơ hội tiếp cận sách chỉ dành cho con nhà địa chủ, con quan lại phong kiến và công chức cho Pháp. Con số người đọc chiếm phần rất nhỏ trong thời Pháp thuộc. Từ 1945-1975, với nền đọc ít ỏi trước đó, với sự ảnh hưởng của chiến tranh, người đọc có tăng lên nhưng rất ít với tiềm năng xã hội vì chúng ta không có nhiều sách để đọc, các trường cấp 1,2 và 3 đã không có thư viện. Người ta chỉ truyền tay nhau các tác phẩm của Tàu, Nga và hiếm ít sách của Phương Tây, Mỹ. Sự đọc của người Việt trong chiến tranh chỉ chiếm trên dưới 20% dân số.

 

Từ 1975 đến nay thì sao? Mười sáu năm bao cấp khó khăn, ngay cả khu vực đô thị, số người được tiếp cận sách còn ít ỏi, người nông thôn thì gần như bằng không. Oái oăm hơn, từ 1986 đến nay, kinh tế đất nước đã đi lên rõ rệt nhưng số học sinh nông thôn được đọc 5 cuốn sách ngoài sách giáo khoa/năm học vẫn là con số ít ỏi. Bởi thư viện trường học, nơi có tiềm năng đọc lớn nhất, gần như đã chết lâm sàng.

 

Qua những cứ liệu sơ bộ trên, tôi khẳng định rằng Việt Nam chưa bao giờ có 50% dân số sở hữu đọc sách như một thói quen.

 

Những việc cần làm ngay

 

Cần cho toàn xã hội biết rằng xây dựng văn hóa đọc trong mỗi cá thể là xây dựng sức mạnh quốc gia. Xây dựng văn hóa đọc là xây dựng dân trí để người Việt sống yêu thương con người và sáng tạo phục vụ tổ quốc và nhân loại.

 

Hệ thống chính trị cần xem thúc đẩy văn hóa đọc là mệnh lệnh chính trị tương tự như đưa ra khoán 10 trong thập niên 1980. Mệnh lệnh chính trị buộc các ông bà hiệu trưởng ở các cấp phải tạo điều kiện cho học sinh đọc sách, khám phá khoa học và thực hành các ý tưởng từ tiểu học. Mệnh lệnh chính trị bằng thêm tiết đọc sách trong chương trình giáo dục. Mệnh lệnh chính trị là giới thiệu sách sau phút giây thiêng  liêng là chào cờ dưới cờ tổ quốc. Mệnh lệnh chính trị là mỗi năm mỗi  học sinh và sinh viên phải đọc ít nhất 20 đầu sách ngoài sách giáo khoa và giáo trình.

 

Điều hệ thống chính trị làm được ngay và luôn là: (I) Bộ Giáo dục & Đào tạo phát hành văn bản áp dụng mô hình tủ sách phụ huynh, tủ sách lớp em đến tất cả các lớp học trên toàn quốc; (II) Trung ương hội Khuyến học đưa ngay tủ sách dòng họ vào tiêu chí Dòng họ khuyến học; (III) Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch dịch chuyển vùng hoạt động từ thành phố,  huyện lỵ đến các nhà văn hóa cấp thôn xóm thay vì để sách nằm ngủ ở khu vực đô thị vốn có nhiều gia đình đủ năng lực mua sách cho con cái họ; (IV) Ban Tôn giáo chính phủ cùng với các giáo hội phát hành văn bản nhân rộng tủ sách giáo xứ, giáo họ, tủ sách nhà chùa ra toàn quốc; và Bộ Quốc phòng và Công an có chủ trương nhân rộng tủ sách hậu phương, quê hương chiến sĩ của mình ở nông thôn.

 

Song song với việc đưa ra các chủ trương vĩ mô, nhà nước đưa ra các chiến lược truyền thông để toàn xã hội chung tay giải quyết thực trạng thiếu sách ở nông thôn, truyền thông vận động người gốc nông thôn hành động đưa sách về lớp học  trường cũ, về dòng họ, xứ đạo, nhà chùa, nhà văn hóa, các gia đình sẵn sàng phục vụ cộng đồng.

Những đầu ra trong ngắn và dài hạn 

 

Trước hết, chúng ta cần nhìn thẳng sự thật rằng, trong 40 năm hòa bình mà hệ thống thư viện cấp trường học gần như không hoạt động, bình quân mỗi người dân đọc 0.8 cuốn sách/năm. Chúng ta cũng cần đối mặt với một thực tế rằng hàng chục triệu người dân sống ở nông thôn ở độ tuổi 18 trở lên gần như không biết đọc sách là gì. Và, hơn 10 triệu học sinh nông thôn đang khát sách, các em học sinh đủ năng lực đọc 30 đầu sách/năm học không kể sách giáo khoa và chúng ta đã và đang lãng phí tiềm năng đọc của học sinh trên toàn quốc. Cũng nhìn nhận ra rằng bốn mươi năm qua kể từ khi hòa bình, chúng ta đã siêu lãng phí  nguồn lực nhân văn và sáng tạo quốc gia bởi nhiều ngàn tỷ trang sách đã không được đọc.

 

Nhận dạng những thiếu sót trên và nếu hệ thống chính trị vào cuộc thúc đẩy văn hóa đọc trên quy mô quốc gia bằng những chủ trường cần như đã nêu thì chúng ta có được các đầu ra, gồm: (I) Người dân, đặc biệt là tầng lớp trí thức trong và ngoài nước sẽ ủng hộ chính phủ và họ sẽ góp sức cho tiến trình khai trí kiến quốc; (II) Hệ thống thư viện rộng khắp sẽ được hình thành và người dân được tiếp cận sách ở khắp mọi nơi mà nhà nước không mất một đồng ngân sách nào; (III) Đánh thức được lượng cầu sách ở nông thôn với mỗi năm trên 1.000 tỷ đồng giúp ngành xuất bản phát triển mạnh và chất lượng hơn; (iv) Nền tảng nhân văn và sáng tạo quốc gia được dựng xây, đưa đất nước vào vị thế mới, vị thế của quốc gia nhân văn và sáng tạo. q

 

 NGUYỄN QUANG THẠCH