Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan chia sẻ về khoa học nông nghiệp tại Lễ chào mừng Ngày KH&CN Việt Nam (18/5), 65 năm thành lập Bộ KH&CN – Ảnh: VGP/HG
Tại Lễ chào mừng Ngày KH&CN Việt Nam (18/5), 65 năm thành lập Bộ KH&CN và Lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan đã có những chia sẻ về KH&CN trong nông nghiệp và những nhà khoa học nông nghiệp.
Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, giá trị gia tăng trong nông nghiệp sẽ được tích luỹ trên cơ sở gia tăng hàm lượng tri thức và ứng dụng thành tựu KH&CN. Giá trị gia tăng trong nông nghiệp bắt đầu từ những nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, chuyển ra các khu thực nghiệm, khảo nghiệm và từng bước được đón nhận tại các trang trại, nông trại…
Giá trị gia tăng trong nông nghiệp khởi nguồn từ những câu hỏi của cuộc sống ngày thường. Đó là, làm sao để nông sản đạt chất lượng và giá trị cao hơn? Làm sao để tối ưu hoá giá trị được tạo ra trên một đơn vị diện tích đất nông nghiệp? Làm sao để thu nhập và chất lượng sống của người nông dân ngày một tốt hơn? Làm sao tiếp cận nhanh hơn thành tựu vượt bậc trong thời đại của trí tuệ nhân tạo, kết nối vạn vật, dữ liệu lớn vào những nghiên cứu khoa học, tiếp cận nấc thang cao hơn trong nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số trong nông nghiệp?
Tri thức hoá nông dân trong bối cảnh 4.0
Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, nhà khoa học nông nghiệp luôn trăn trở, đau đáu về mục tiêu, giá trị thiết thực của các đề tài, công trình nghiên cứu trong việc giải quyết những tồn tại, thách thức trong nông nghiệp, nông thôn, nông dân.
Nhà khoa học nông nghiệp ý thức rõ trách nhiệm, bổn phận của mình, luôn biết ơn và trân trọng từng sản phẩm nông nghiệp được tạo nên từ mồ hôi, công sức lao động của hàng chục triệu người nông dân Việt Nam.
Qua các năm, nhiều nhà khoa học trong lĩnh vực “khoa học nông nghiệp” đã được vinh danh tại Giải thưởng Tạ Quang Bửu. Đây luôn là niềm cảm hứng, động lực to lớn cho các nhà khoa học, nhà nghiên cứu tiếp tục gắn bó với ngành nông nghiệp, tích cực “ra ruộng, về làng”,về với bà con nông dân, để cùng lan tỏa giá trị sâu rộng của KH&CN khắp làng quê nông thôn.
“Mỗi cuộc trò chuyện, trao đổi giữa các nhà khoa học, nhà nghiên cứu với bà con nông dân là một dịp đưa khoa học và cuộc sống xích lại gần nhau hơn. Tố chất khoa học, niềm đam mê tìm tòi, khám phá, nghiên cứu những điều mới, những điều hay, những giải pháp thiết thực, hữu ích luôn “bén rễ”khắp các làng quê nông thôn”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nói.
Đó là những bác nông dân mày mò giải pháp tưới tự động qua chiếc điện thoại thông minh để có thêm thời gian tự học, tự trang bị tri thức, tham gia công việc cộng đồng, tương tác với các kênh tiêu thụ nông sản, hoặc làm thêm các ngành nghề phụ, tăng thêm thu nhập ngoài thu nhập từ nông sản chính.
Đó là một anh thanh niên nông thôn dù chưa hoàn thành hết chương trình phổ thông nhưng đã thành công “lai ép” đa dạng các giống cá trong tự nhiên.
Đó là những “nhà khoa học chân đất”mà chúng ta đều có thể gặp gỡ khắp đất nước Việt Nam này.
Và các nhà khoa học, nhà nghiên cứu được đào tạo, trui rèn bài bản có thể giúp những “nhà khoa học chân đất” chuẩn hóa, hiệu chỉnh, hoàn thiện từng lời giải cho thực tiễn canh tác, sản xuất, thương mại trong nông nghiệp.
Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết thêm, cách đây chưa đến một tháng, Bộ NN&PTNT đã phối hợp với Bộ KH&CN tổ chức Hội nghị trao đổi về nội dung phối hợp hoạt động giữa hai bộ. Thời gian tới, các đơn vị chuyên môn của hai bộ sẽ đề xuất giải pháp phát huy năng lực của các cơ sở nghiên cứu khoa học thuộc Bộ NN&PTNT bằng cơ chế liên doanh, liên kết, hợp tác công tư về KHCN.
Hai bộ cũng sẽ cùng tổ chức diễn đàn trưng bày sản phẩm KHCN trong nông nghiệp với sự tham gia của các viện, trường, hợp tác xã… giúp kết nối giữa cung với cầu, ghi nhận, lắng nghe phản hồi của người ứng dụng đối với các sản phẩm KHCN nông nghiệp.
“Đó cũng là cách kiến tạo thị trường KHCN như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.
Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt phát biểu tại buổi lễ – Ảnh: VGP/HG
Trước đó, trong bài phát biểu chào mừng,Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt nhắc lại sự kiện quan trọng vào ngày 18/5/1963, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã về dự và phát biểu tại Đại hội Đại biểu Hội phổ biến khoa học và kỹ thuật Việt Nam lần thứ nhất. Trong đó, Người đã nhấn mạnh nhiệm vụ của KH&CN là phải cải tiến lề lối sản xuất, nâng cao năng suất lao động.
Lời dạy của Người cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị, thể hiện tầm nhìn chiến lược sâu rộng, tư tưởng lớn đối với định hướng phát triển lâu dài của nền KH&CN nước nhà và đã được khẳng định trong các nghị quyết của Đảng.
Tròn 50 năm sau ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh dự và phát biểu tại Đại hội Đại biểu Hội phổ biến khoa học và kỹ thuật Việt Nam lần thứ nhất, ngày 18/5 hằng năm đã được quy định là Ngày KH&CN Việt Nam tại Luật KH&CN năm 2013.
Hơn 10 năm qua, các hoạt động hết sức phong phú, thiết thực chào mừng Ngày KH&CN Việt Nam đã khơi dậy, truyền cảm hứng, hun đúc khát vọng sáng tạo trong cộng đồng, trong xã hội; dần hình thành được văn hóa đổi mới sáng tạo và nuôi dưỡng, phát triển tình yêu khoa học, khát vọng phát triển trong giới trẻ, góp phần kiến tạo một xã hội tôn trọng khoa học và tư duy sáng tạo.
Ngày 15/5, tại Hòa Lạc, Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức gặp mặt đại diện nhà khoa học nhân ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam (18/5) nhằm tôn vinh, ghi nhận đóng góp của các nhà khoa học đã không ngừng nghiên cứu, sáng tạo, phát triển các sản phẩm và giải pháp khoa học và công nghệ hữu ích, góp phần tạo dựng nên thương hiệu, uy tín và vị thế của Đại học Quốc gia Hà Nội.
Quang cảnh buổi gặp mặt các nhà khoa học.
Trong những năm qua, Đại học Quốc gia Hà Nội tiếp tục khẳng định vị thế của đại học tốt nhất Việt Nam, trong nhóm 1.000 trường đại học hàng đầu thế giới theo xếp hạng của các tổ chức xếp hạng uy tín như Tạp chí Times Higher Education và QS. Đặc biệt, Đại học Quốc gia Hà Nội có 5 lĩnh vực được xếp vào nhóm 500 thế giới của QS là: Cơ kỹ thuật, hàng không và chế tạo; Vật lý và Thiên văn học; Kinh doanh và Khoa học quản lý; Kỹ thuật điện và điện tử.
Hiện nay, Đại học Quốc gia Hà Nội đã xây dựng quy hoạch hệ thống tổ chức khoa học, công nghệ và có kế hoạch đầu tư phát triển các tổ chức nghiên cứu mạnh. Không chỉ vậy, Đại học Quốc gia Hà Nội còn là một trong những đơn vị đứng đầu cả nước về số lượng và chất lượng các công trình khoa học với tỷ lệ công bố thuộc danh mục Scopus gia tăng bình quân khoảng 16%/năm và chiếm khoảng 10% tổng số công bố quốc tế của cả nước.
Các nhà khoa học của Đại học Quốc gia Hà Nội đóng góp gần 2.000 bài báo theo chuẩn ISI và SCOPUS mỗi năm, gần 100 sáng chế, giải pháp hữu ích, 15 sản phẩm chuyển giao và khởi nghiệp. Đây là nền tảng giúp gia tăng uy tín của Đại học Quốc gia Hà Nội trong tư vấn chính sách cho các cơ quan trung ương, hợp tác với các đối tác triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ phục vụ nhu cầu phát triển của địa phương, chuyển giao kết quả nghiên cứu cho doanh nghiệp.
Các nhà khoa học đạt thành tích xuất sắc trong công tác nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo năm 2023 được tặng Bằng khen.
Với vị thế là trung tâm đào tạo và nghiên cứu khoa học đa ngành, đa lĩnh vực hàng đầu Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội đã tham gia đóng góp trong việc tham mưu, tư vấn chính sách cho Chính phủ, các cơ quan Trung ương, các bộ, ngành và tham gia góp ý quy hoạch của một số địa phương; hợp tác với các đối tác triển khai các nhiệm vụ khoa học công nghệ phục vụ nhu cầu phát triển của địa phương, chuyển giao kết quả nghiên cứu cho doanh nghiệp.
Đại học Quốc gia Hà Nội đã tăng cường hợp tác với các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp triển khai và xây dựng các chương trình, nhiệm vụ khoa học và công nghệ lớn như: Chương trình “Khoa học và công nghệ phục vụ thu hút đầu tư, phát triển kinh tế-xã hội các tỉnh ven biển”; phối hợp Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng khung chương trình Tây Bắc giai đoạn 2 và đề xuất Ban Chủ nhiệm Chương trình; xây dựng Đề án “Thí điểm liên kết giữa đại học, doanh nghiệp và nhà đầu tư ứng dụng, phát triển và chuyển giao công nghệ giai đoạn 2023-2028 ở Đại học Quốc gia Hà Nội”.
Nhằm tăng cường thu hút, đãi ngộ, trọng dụng nhà khoa học và thúc đẩy đổi mới sáng tạo, Đại học Quốc gia Hà Nội đã ban hành nhiều chính sách để tạo hành lang pháp lý, hỗ trợ đơn vị cũng như đội ngũ nhà khoa học, tiêu biểu như: quy định về chế độ ưu đãi nhóm nghiên cứu mạnh; chương trình tư vấn sức khỏe đối với đội ngũ nhà giáo là giáo sư, phó giáo sư; quy định chế độ làm việc đối với giảng viên; giải thưởng nhà giáo được xét hàng năm dành cho giảng viên xuất sắc, trị giá 300 triệu cho giảng viên xuất sắc nhất và 100 triệu cho giảng viên đứng thứ hai; vinh danh nhà khoa học xuất sắc, với trị giải thưởng hàng trăm triệu đồng…
Hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo cũng được nâng tầm thông qua việc ban hành Chiến lược khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo giai đoạn 2021-2030. Mô hình nhóm nghiên cứu mạnh được Đại học Quốc gia Hà Nội thiết lập từ rất sớm, mô hình này đã được nhân rộng ra ở nhiều cơ sở nghiên cứu hàng đầu ở Việt Nam. Sự phát triển và hình thành các nhóm nghiên cứu mạnh gắn với mục tiêu tạo sản phẩm khoa học, công nghệ chủ lực, mang thương hiệu Đại học Quốc gia Hà Nội, góp phần phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Đại học Quốc gia Hà Nội tập trung nguồn lực để triển khai các chương trình, đề tài khoa học và công nghệ trọng điểm quốc gia với 213 phòng thí nghiệm, trong đó có 1 phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia, 10 phòng thí nghiệm cấp Đại học Quốc gia Hà Nội, 2 trung tâm nghiên cứu trọng điểm cấp Đại học Quốc gia Hà Nội, 200 phòng thí nghiệm mục tiêu, chuyên đề và thực hành cơ sở.
Phát biểu ý kiến tại buổi lễ, Giáo sư, Tiến sĩ Lê Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội cảm ơn, chúc mừng các nhà khoa học đã có nhiều đóng góp trong hoạt động nghiên cứu, tạo ra nhiều sản phẩm khoa học chất lượng nhân kỷ niệm ngày khoa học và công nghệ Việt Nam.
Giáo sư, Tiến sĩ Lê Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội phát biểu ý kiến.
Bên cạnh công tác đào tạo, thời gian qua, Đại học Quốc gia Hà Nội chú trọng nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng các nhà khoa học. Sứ mệnh của Đại học Quốc gia Hà Nội là phát triển khoa học cơ bản, đào tạo sau đại học và bồi dưỡng nhân tài. Những sứ mệnh này vô cùng quan trọng đối với sự phát triển của giáo dục đại học những năm qua và trong thời gian tới.
Thực tế thời gian qua cho thấy, Đại học Quốc gia Hà Nội đã đẩy mạnh đào tạo khối ngành kỹ thuật công nghệ, khối nhân lực ứng dụng, khối nhân lực đổi mới sáng tạo. Qua đó, đã cơ bản đáp ứng được cơ cấu đào tạo khoảng hơn 30% các ngành xã hội có nhu cầu cao. Bên cạnh đó, Đại học Quốc gia Hà Nội cũng đầu tư kinh phí đào tạo nhân tài trong lĩnh vực khoa học cơ bản; có chính sách tăng lương từ 3 đến 5 lần so với các ngành khác (khoảng 30 đến 40 triệu đồng/người/tháng).
Để nâng cao chất lượng đào tạo cũng như chất lượng nghiên cứu khoa học, công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội đã và đang chuẩn bị khởi công dự án xây dựng tòa nhà điều hành và khu vực nghiên cứu; tăng cường các chính sách để thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học ngày càng phát triển hiệu quả. Đại học Quốc gia Hà Nội kêu gọi đầu tư theo hình thức hợp tác công tư, tập trung vào lĩnh vực cung cấp dịch vụ và hỗ trợ với quan điểm không để tư nhân đào tạo và nghiên cứu thay mà chỉ hỗ trợ những công việc cần thiết. Dự kiến, khu nghiên cứu mới sẽ thu hút 200 doanh nghiệp tham gia, diện tích sàn khoảng 100.000m2, sẽ khởi công trong 2 tháng tới.
Chia sẻ về kế hoạch đầu tư nguồn nhân lực trẻ cho khoa học, công nghệ, Giáo sư, Tiến sĩ Lê Quân cho biết, khoa học, công nghệ ở nước ta đang tập trung vào các lĩnh vực mũi nhọn. Chính sách hiện nay đang thu hút nhân tài về nước và đầu tư cho nguồn nhân lực trẻ. Bên cạnh đội ngũ giáo sư, phó giáo sư giỏi đang hoạt động nghiên cứu khoa học, Đại học Quốc gia Hà Nội dự kiến sẽ thu hút đủ 500 tiến sĩ trẻ mà kế hoạch đã đề ra. Để hoàn thành các nhiệm vụ, Đại học Quốc gia Hà Nội không ngừng đổi mới, sáng tạo, nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu, nhất là cần có chính sách phù hợp, kịp thời, sự tận tâm cống hiến của tập thể các thầy, cô và các nhà khoa học hơn nữa trong thời gian tới.
Sáng 15/5, tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024. Tại lễ trao Giải thưởng cho các nhà khoa học, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng đây là những tấm gương của các nhà khoa học thể hiện sự cống hiến, đam mê, hy sinh và trân trọng đối với khoa học.
Thủ tướng Phạm Minh Chính và Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt trao Giải thưởng tặng các nhà khoa học.
Hai nhà khoa học được trao tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024 là Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Thanh, Viện Vật lý, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Mạnh Trí, Trường đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Thanh được trao giải thưởng qua một công trình được công bố trên Tạp chí Physical Review Letters, là tạp chí khoa học hàng đầu Thế giới của ngành vật lý. Công trình thể hiện 3 kết quả đột phá về hướng nghiên cứu, có ý nghĩa quan trọng cho phát triển công nghệ máy tính lượng tử.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Mạnh Trí được trao giải thưởng qua cụm ba công trình được công bố trên các tạp chí khoa học thuộc top 5% hàng đầu thế giới trong các ngành kỹ thuật môi trường, độc học, sức khỏe và đột biến gen, góp phần giải quyết vấn đề cấp bách mang tính toàn cầu hiện nay là ô nhiễm môi trường do sự phát tán của các hóa chất tổng hợp.
Thủ tướng Phạm Minh Chính đã trao giải thưởng và chúc mừng hai nhà khoa học đoạt giải. Thủ tướng cho rằng, đây là những tấm gương của các nhà khoa học thể hiện sự cống hiến, đam mê, hy sinh và trân trọng đối với khoa học. Đây cũng là dịp nhìn lại sự hình thành và phát triển của ngành khoa học, tri ân sự cống hiến của bao thế hệ nhà khoa học cho sự nghiệp phát triển đất nước.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Thanh chia sẻ tại lễ trao giải.
Đại diện cho các nhà khoa học đoạt giải, Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Thanh cho biết, chị rất bất ngờ khi được trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu, Giải thưởng là minh chứng cho tình yêu vật lý dành cho chị.
“Tình yêu mà vật lý dành cho tôi, thông qua sự đánh giá công tâm của Hội đồng ngành vật lý và Hội đồng liên ngành, thông qua giải thưởng này, sẽ tiếp thêm rất nhiều động lực để tôi tiếp tục tình yêu vật lý, yêu các ý tưởng, các mô hình, các phép tính,… Tôi mong chờ sẽ tiếp tục có các kết quả nghiên cứu có ý nghĩa và tầm quan trọng hơn nữa trong tương lai. Tình yêu này được nuôi dưỡng chủ yếu bởi Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia từ khi tôi trở về nước làm việc. Bên cạnh đó, Trung tâm Vật lý lý thuyết, Viện Vật lý, Trung tâm Vật lý quốc tế Abdus Salam (ICTP), mạng lưới ICTP châu Á là những nơi đã góp phần nuôi dưỡng tình yêu Vật lý bền bỉ của tôi”, TS Nguyễn Thị Kim Thanh chia sẻ.
Ban Tổ chức Giải thưởng cho biết, năm 2024, Bộ Khoa học và Công nghệ triển khai tiếp nhận hồ sơ đăng ký Giải thưởng Tạ Quang Bửu từ tháng 11/2023 đến tháng 1/2024. Bộ đã tiếp nhận 97 hồ sơ, trong đó có 76 hồ sơ trong lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật, 21 hồ sơ trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn; 71 hồ sơ đề cử giải thưởng chính và 26 hồ sơ đề cử giải thưởng trẻ.
Thiếu tướng, GS, TS Trần Xuân Nam, Chủ tịch Hội đồng xét tặng Giải thưởng cho biết, số lượng hồ sơ đề cử tại kỳ xét tặng giải thưởng năm nay tăng gấp hai lần so với mọi năm. Các hồ sơ được đề cử đều có chất lượng rất tốt nên Hội đồng xét tặng Giải thưởng đã thảo luận rất kỹ để lựa chọn ra những công trình xuất sắc, xứng đáng nhất.
Qua 10 năm triển khai, Bộ Khoa học và Công nghệ đã trao tặng giải cho 18 nhà khoa học là tác giả của các công trình khoa học xuất sắc và 4 nhà khoa học trẻ. Đây là những tấm gương để các nhà khoa học Việt Nam, đặc biệt là các nhà khoa học trẻ tiếp tục nỗ lực thực hiện các nghiên cứu khoa học đỉnh cao, góp phần đưa khoa học và công nghệ hội nhập, phát triển.
Sáng 15/5, tại Hà Nội, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dự Lễ chào mừng Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam 18/5, kỷ niệm 65 năm thành lập Bộ Khoa học và Công nghệ (18/5/1959 – 18/5/2024).
Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu tại Lễ chào mừng Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Ảnh: Dương Giang/TTXVN
Cùng dự có: Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang; nguyên Phó Thủ tướng Chính phủ Phạm Gia Khiêm; lãnh đạo các Bộ, ban, ngành cơ quan Trung ương và địa phương; các tổ chức quốc tế, cơ quan nước ngoài tại Việt Nam; các tổ chức chính trị, xã hội; các doanh nghiệp, viện, trường, tập đoàn kinh tế; các nhà khoa học trong và ngoài nước; lãnh đạo, cán bộ Bộ Khoa học và Công nghệ các thời kỳ.
65 năm phát triển cùng đất nước
Đảng, Nhà nước luôn quan tâm và xác định khoa học và công nghệ có vai trò quan trọng, là quốc sách hàng đầu và có nhiều cơ chế, chính sách để phát triển khoa học, công nghệ. Trong 65 năm phát triển cùng đất nước, các thành tựu về khoa học, công nghệ và đổi mới, sáng tạo đã để lại những dấu ấn lịch sử trong nhiều ngành, lĩnh vực trọng yếu của đất nước, trở thành nền tảng, động lực cho sự phát triển bền vững đất nước.
Hoạt động khoa học, công nghệ ghi dấu ấn trong các lĩnh vực. Trong đó, khoa học xã hội và nhân văn đã góp phần bổ sung, lý giải, làm rõ thêm những quan điểm của Đảng về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; cung cấp luận cứ khoa học phục vụ quá trình xây dựng, soạn thảo các văn kiện, nghị quyết của Đảng qua từng nhiệm kỳ đại hội.
Các nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học tự nhiên tập trung vào nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu cơ bản định hướng ứng dụng trong các lĩnh vực Việt Nam có thế mạnh. Một số lĩnh vực khoa học tự nhiên đạt trình độ tiên tiến của khu vực và thế giới; nhiều thành tựu khoa học, công nghệ hiện đại được ứng dụng nhanh chóng và rộng rãi trong các lĩnh vực y tế, nông nghiệp, công nghiệp, thông tin, xây dựng.
Khoa học, công nghệ đóng góp trên 30% giá trị gia tăng trong sản xuất nông nghiệp; giá trị sản phẩm công nghệ cao, ứng dụng công nghệ tăng lên trên 40% vào năm 2019. Việt Nam đã làm chủ công nghệ, chế tạo thành công nhiều thiết bị, dây chuyền sản xuất, chủng loại vật liệu mới với tỉ lệ nội địa hóa cao; làm chủ nhiều công nghệ, kỹ thuật tiên tiến trong chẩn đoán và điều trị bệnh như phẫu thuật nội soi, X-quang can thiệp, ghép tạng, một số kỹ thuật ghép tạng đạt trình độ ngang tầm thế giới…
Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia đã phát triển mạnh mẽ ở các địa phương trên toàn quốc. Năm 2023, Việt Nam có khoảng 3.800 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, trong đó 11 doanh nghiệp được định giá trên 100 triệu USD; 208 quỹ đầu tư, 84 vườn ươm, 35 tổ chức thúc đẩy kinh doanh.
Chỉ số đổi mới sáng tạo (GII) của Việt Nam liên tục được cải thiện. Năm 2023, Việt Nam xếp thứ 46/132 quốc gia/nền kinh tế, đứng thứ 4 khu vực Đông Nam Á, duy trì vị trí thứ 2 trong nhóm 36 nền kinh tế thu nhập trung bình thấp.
Cùng với Lễ chào mừng và kỷ niệm ngày thành lập Bộ Khoa học và Công nghệ, trong khuôn khổ Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam năm 2024 diễn ra nhiều sự kiện như: Các triển lãm “Con đường 65 năm đổi mới”, “Sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo”, “10 năm Giải thưởng Tạ Quang Bửu”; trưng bày thành tựu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; Lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu 2024; Lễ trao Giải thưởng Báo chí về Khoa học và Công nghệ năm 2023; Hội nghị các nhà khoa học trẻ và Lễ trao giải Cuộc thi sáng kiến khoa học năm 2024.
Đối với Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024, Ban Tổ chức tiếp nhận là 97 hồ sơ tham gia, trong đó có 76 hồ sơ thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật, 21 hồ sơ trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn; 71 hồ sơ đề cử Giải thưởng chính và 26 hồ sơ đề cử Giải thưởng trẻ.
Theo Ban Tổ chức, số lượng hồ sơ đề cử tại kỳ xét tặng Giải thưởng năm nay tăng gấp đôi so với mọi năm. Các hồ sơ được đề cử đều có chất lượng tốt, Hội đồng xét tặng Giải thưởng chọn những công trình xuất sắc nhất để trao tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024.
Ban Tổ chức quyết định trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024 cho 2 tác giả là: Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Thanh, Viện Vật lý, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam với công trình được công bố trên Tạp chí Physical Review Letters (tạp chí khoa học hàng đầu thế giới của ngành Vật lý), thể hiện 3 kết quả đột phá về hướng nghiên cứu, có ý nghĩa quan trọng cho phát triển công nghệ máy tính lượng tử. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Mạnh Trí, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội với cụm ba công trình được công bố trên các tạp chí khoa học thuộc top 5% hàng đầu thế giới trong các ngành kỹ thuật môi trường, độc học, sức khỏe và đột biến gen, góp phần giải quyết vấn đề cấp bách mang tính toàn cầu hiện nay là ô nhiễm môi trường do sự phát tán của các hóa chất tổng hợp.
Trao Giải thưởng cho các tác giả đoạt Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024, phát biểu tại sự kiện, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cho biết, cách đây 61 năm, ngày 18/5/1963, Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đã đến dự Đại hội Đại biểu Hội Phổ biến khoa học và kỹ thuật Việt Nam toàn quốc lần thứ nhất. Người căn dặn: “Khoa học phải từ sản xuất mà ra và phải trở lại phục vụ sản xuất, phục vụ quần chúng, nhằm nâng cao năng suất lao động và không ngừng cải thiện đời sống của nhân dân, bảo đảm cho chủ nghĩa xã hội thắng lợi… Các cô, các chú phải ra sức đem hiểu biết khoa học và kỹ thuật của mình truyền bá rộng rãi trong nhân dân lao động, để nhân dân thi đua sản xuất nhiều, nhanh, tốt, rẻ…”.
Theo Thủ tướng, lời căn dặn của Bác Hồ đã trở thành kim chỉ nam cho hoạt động khoa học và công nghệ nước nhà trong suốt hơn 60 năm qua. Với nhiều chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về phát triển khoa học công nghệ và phát huy vai trò đội ngũ trí thức, nhà khoa học, ngành Khoa học và Công nghệ nước ta đã có những bước phát triển vượt bậc, đạt những thành tựu quan trọng, đóng góp thiết thực vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Thủ tướng nêu các thành tựu tiêu biểu của khoa học công nghệ qua các thời kỳ như: nghiên cứu các loại thuốc chống sốt rét, bệnh lây nhiễm, da liễu, các kỹ thuật ngoại khoa; sáng tạo các loại vũ khí như súng Bazoka, lựu đạn, mìn, súng cối, súng không giật DKZ, cải tiến tên lửa phòng không, rà phá thủy lôi từ tính và bom từ trường; hay mới đây xây dựng cầu Mỹ Thuận 2 với quy mô dài hơn, cao hơn, rộng hơn, tiết kiệm hơn, thời gian ngắn hơn… Thủ tướng nhấn mạnh: Khoa học công nghệ phải xuất phát từ thực tiễn và quay lại phục vụ thực tiễn; vì lợi ích quốc gia, dân tộc và vì lợi ích nhân dân. Mục tiêu cao nhất và cuối cùng của Đảng, Nhà nước là bảo vệ vững chắc và xây dựng Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa ngày càng hùng cường, thịnh vượng, nhân dân ngày càng hạnh phúc, ấm no. Do đó, cũng như mọi ngành, nghề lĩnh vực khác, khoa học công nghệ phải phục vụ xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân.
Cùng với đó, kể từ khi được tổ chức lần đầu tiên vào ngày 18/5/2014, Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã trở thành ngày hội của các nhà khoa học, những người làm khoa học và công nghệ trên cả nước. Đặc biệt, cùng với sự kiện là Lễ trao tặng Giải thưởng khoa học mang tên cố giáo sư Tạ Quang Bửu – một trong những người đặt nền móng trong việc xây dựng và phát triển các lĩnh vực khoa học cơ bản ở Việt Nam.
Đất nước ta rất cần sự dấn thân của các nhà khoa học
Thủ tướng Phạm Minh Chính và Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt trao giải thưởng Tạ Quang Bửu cho PGS.TS Trần Mạnh Trí và TS. Nguyễn Thị Kim Thanh. Ảnh: Hoàng Hiếu/TTXVN
Cho rằng “tuy mạnh yếu có lúc khác nhau, nhưng hào kiệt về khoa học công nghệ ở Việt Nam lúc nào cũng có”, đánh giá cao và nhiệt liệt chúc mừng các tác giả, các nhà khoa học được trao tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024, Thủ tướng ghi nhận và biểu dương sự nỗ lực, kết quả đạt được và những đóng góp của đội ngũ các nhà khoa học nói riêng và ngành khoa học và công nghệ nói chung cho đất nước.
Thủ tướng Chính phủ cho rằng, tinh thần say mê nghiên cứu, dấn thân vì khoa học công nghệ của các thế hệ đi trước tiếp tục được lan tỏa, phát huy mạnh mẽ trong thế hệ trẻ, nhất là đội ngũ nhà khoa học hôm nay và tương lai; những chủ nhân tương lai của đất nước, với tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc trong trái tim, với sự thông minh, can đảm, ý chí tự lực, tự cường, sự quyết tâm cao độ và nỗ lực vươn lên, sẽ có những đóng góp thiết thực cho sự nghiệp phát triển khoa học và công nghệ của đất nước.
Theo Thủ tướng, nguồn tài nguyên thiên nhiên là hữu hạn, nhưng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo là nguồn tài nguyên vô tận và có thể xuất phát từ những ý tưởng đơn giản nhất, những con người bình dị nhất, không phân biệt giới tính, màu da, trình độ, tuổi tác, tầng lớp trong xã hội. Thủ tướng nhấn mạnh, không chỉ những nhà khoa học mà mọi người đều có thể góp sức cho sự nghiệp khoa học và công nghệ ở những góc độ khác nhau, công việc, nhiệm vụ khác nhau, nhất là thế hệ trẻ. Thủ tướng Phạm Minh Chính mong muốn mọi người nỗ lực, cố gắng hơn nữa, để khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo đồng hành cùng sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước, vì tương lai tươi sáng của dân tộc, vì hạnh phúc, ấm no của nhân dân.
Thẳng thắn chỉ rõ những hạn chế, bất cập và khó khăn, thách thức của nền khoa học và công nghệ đất nước, Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh, trong thế giới ngày nay, dưới tác động của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, khoa học công nghệ đã phát triển bùng nổ trên tất cả các lĩnh vực và đang làm thay đổi sâu sắc thế giới. Các bài học kinh nghiệm thành công trên thế giới nhất là ở Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Hoa Kỳ, Đức, Phần Lan…, cho thấy vai trò to lớn của khoa học và công nghệ đối với sự phát triển và vượt lên của các quốc gia.
Thủ tướng cho biết, xác định rõ những thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức, từ những bài học kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn, Đảng và Nhà nước ta đã chủ trương “Phát triển và ứng dụng khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng nhất để phát triển kinh tế – xã hội và bảo vệ Tổ quốc; là một nội dung cần được ưu tiên tập trung đầu tư trước một bước trong hoạt động của các ngành, các cấp…”
Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã xác định: “Phát triển mạnh mẽ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chính để tăng trưởng kinh tế” và “Đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia; phát triển kinh tế số trên nền tảng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo”. Chiến lược phát triển kinh tế – xã hội giai đoạn 2021 – 2030 khẳng định, phát triển nguồn nhân lực gắn với khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong 3 đột phá chiến lược, là quốc sách hàng đầu cho phát triển đất nước nhanh và bền vững trong giai đoạn mới.
Thủ tướng cho rằng, trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đây là chính một động lực rất quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng, tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh; là một yếu tố có ý nghĩa sống còn đối với quá trình vươn lên “bắt kịp, tiến cùng và vượt lên” trong thế giới ngày nay. “Phát triển khoa học công nghệ là lựa chọn khách quan, khôn ngoan và cần ưu tiên nguồn lực cho phát triển khoa học công nghệ”, Thủ tướng chỉ rõ.
Để góp phần thực hiện thành công Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững, phát huy hơn nữa vai trò của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trên tất cả các lĩnh vực, Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu các cấp, ngành, địa phương, doanh nghiệp tập trung thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm.
Trong đó, tổ chức thực hiện có hiệu quả các Nghị quyết, Kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, nhất là Kết luận số 69-KL/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 20-NQ/TW Trung ương khóa XI về phát triển khoa học công nghệ phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
Thủ tướng chỉ đạo tiếp tục hoàn thiện thể chế phát triển khoa học công nghệ; tăng cường thu hút, đa dạng hóa các nguồn lực cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo; phát triển mạnh nhân lực khoa học công nghệ, khuyến khích khu vực tư nhân, các doanh nghiệp, tăng cường các hình thức hợp tác công tư tham gia đào tạo nhân lực khoa học công nghệ. Tập trung phát triển mạnh thị trường khoa học công nghệ để góp phần tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả, tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế; kiên trì, mạnh dạn đề xuất, triển khai các chính sách vượt trội cho khoa học công nghệ, trong đó có các chính sách ưu đãi, trọng dụng, tôn vinh, khen thưởng cho người làm công tác khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo nhằm khơi dậy niềm đam mê, khuyến khích sự dấn thân trong thực hiện các nhiệm vụ khoa học công nghệ.
Đối với các doanh nghiệp, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu phải coi hoạt động nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong các yếu tố quan trọng nâng cao năng lực năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh và sự phát triển của doanh nghiệp; có chính sách phù hợp thu hút các nhà khoa học Việt Nam uy tín đang làm việc ở các nước có thể đóng góp phù hợp vào sự phát triển khoa học trong nước thông qua các cơ chế hợp tác đa dạng để đào tạo đội ngũ nghiên cứu trong nước tiếp cận với khoa học và công nghệ tiên tiến.
Đề nghị các nhà khoa học, tiếp tục đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết; nhận thức trọng trách lớn lao đối với đất nước; ghi nhận nhiều tấm gương cống hiến của các nhà khoa học đối với vận mệnh quốc gia như các nhà khoa học Trần Đại Nghĩa, Lương Định Của…, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh: Đất nước ta, xã hội chúng ta đang rất cần sự dấn thân, vượt qua khó khăn, trở ngại của các nhà khoa học để thực hiện thành công các nhiệm vụ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, góp phần phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, mang lại niềm vinh dự, tự hào cho cá nhân, gia đình, cộng đồng, dân tộc và đất nước.
Với quan điểm “Nguồn lực bắt nguồn từ tư duy, động lực bắt nguồn từ sự đổi mới, sức mạnh bắt nguồn từ nhân dân”, Thủ tướng Phạm Minh Chính mong muốn và tin tưởng, với truyền thống tốt đẹp 65 năm qua của ngành Khoa học và Công nghệ, đội ngũ các nhà khoa học sẽ đồng hành cùng cả nước vượt qua mọi khó khăn, thách thức, phát huy truyền thống yêu nước, đoàn kết, chung sức, đồng lòng, tinh thần vượt khó, sự say mê, đam mê trong nghiên cứu khoa học công nghệ để có những đóng góp ngày càng nhiều hơn cho sự nghiệp xây dựng đất nước Việt Nam ngày càng hùng cường, thịnh vượng; nhân dân Việt Nam ngày càng ấm no, hạnh phúc.
Nghiên cứu của MIT cho thấy các hệ thống AI có thể học được những mánh khóe lừa đảo thông qua quá trình đào tạo.
Một nghiên cứu mới tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) đã phát hiện ra các hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển khả năng đánh lừa con người và thao túng để đạt được mục tiêu.
Được công bố trên tạp chí Cell Press, nhóm nghiên cứu dẫn đầu bởi tiến sĩ Peter S. Park đã phân tích hành vi của các hệ thống AI khác nhau.
Kết quả các phát hiện nêu bật một xu hướng đáng lo ngại: AI được lập trình cho các nhiệm vụ cụ thể đang học cách khai thác sơ hở và đánh lừa người dùng để đạt được thành công.
Bậc thầy thao túng
Cụ thể, nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng hệ thống AI có thể che giấu thông tin một cách chiến lược hoặc thậm chí tạo ra thông tin sai lệch để đánh lừa người dùng thực hiện một số hành động nhất định.
Kết quả báo cáo cũng nhấn mạnh rằng khả năng thao túng này có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng.
CICERO, một hệ thống AI do Meta tạo ra để chơi Diplomacy, game chiến lược cổ điển yêu cầu người chơi xây dựng liên minh cho mình và phá vỡ các liên minh đối thủ. Ảnh: Meta.
Trong một số trường hợp, nghiên cứu còn cho thấy AI đã cố tình đánh lừa các bài kiểm tra an toàn.
Được biết, các hệ thống AI đã tiếp thu cách nói dối trong quá trình được đào tạo. Tuy nhiên, đến nay các nhà phát triển vẫn chưa hiểu cách hệ thống quản lý làm thế nào để thao túng con người.
Nhóm tác giả nghiên cứu cho rằng nguyên nhân rất có thể đến từ hộp đen, mô tả quá trình ra quyết định không rõ ràng của AI.
“Chưa ai tìm ra cách ngăn chặn sự lừa dối của AI vì trình độ hiểu biết khoa học của chúng ta về nó, chẳng hạn như cách huấn luyện hệ thống trở nên trung thực và phát hiện sớm xu hướng lừa đảo là vẫn chưa đủ”, ông Park nói với Down To Earth.
Park và các đồng nghiệp của ông đã bắt đầu nghiên cứu này sau khi một nghiên cứu khoa học năm 2022 của Meta thu hút sự chú ý của họ.
Cụ thể, nghiên cứu mô tả CICERO, một hệ thống AI do Meta tạo ra để chơi Diplomacy, một game chiến lược cổ điển yêu cầu người chơi xây dựng liên minh cho mình và phá vỡ các liên minh đối thủ.
Ban đầu, nhóm Meta khẳng định hệ thống CICERO “đa phần đều trung thực và hữu ích ” và sẽ “không bao giờ cố ý đâm sau lưng” đồng minh là người chơi.
Tuy nhiên, ông Park sớm đã nghi ngờ điều này bởi “phản bội” là một phần quan trọng trong Diplomacy.
Thực tế cho thấy nghi ngờ của tiến sĩ là chính xác. Phân tích của MIT cho thấy CICERO đã không thành thật mặc dù đã được đào tạo để làm điều đó.
Bằng những mánh khóe đánh lừa người chơi, CICERO đã lọt vào top 10% của bảng xếp hạng ưu tú trong game. Ảnh: Meta.
Cụ thể, hệ thống AI này luôn tìm cách làm giả mong muốn của mình để giành được ưu thế trong các cuộc đàm phán.
Thêm vào đó, CICERO cũng giả vờ xây dựng một liên minh với một người chơi là con người để lừa họ không được bảo vệ trong một cuộc tấn công.
Sự trỗi dậy của AI lừa đảo
Trong một bài viết được đăng trên tạp chí Patterns vào ngày 10/5, các nhà nghiên cứu mô tả rủi ro bị hệ thống AI lừa dối và kêu gọi các chính phủ xây dựng bộ quy tắc mạnh mẽ để giải quyết vấn đề này càng sớm càng tốt.
“Bằng cách gian lận một cách có hệ thống các bài kiểm tra an toàn do các nhà phát triển và cơ quan quản lý áp đặt cho nó, một AI lừa đảo có thể khiến con người chúng ta có cảm giác an toàn giả tạo”, ông Park nhận định.
Không chỉ giới nghiên cứu, tỷ phú Warren Buffett, huyền thoại sống của giới đầu tư toàn cầu cho rằng AI sẽ tạo ra làn sóng lừa đảo khổng lồ, nguy cơ mà công nghệ này mang đến không khác gì bom nguyên tử.
“Nếu tôi quan tâm đến việc lừa đảo thì đó sẽ là lĩnh vực tăng trưởng cao nhất mọi thời đại”, Buffett đánh giá, đồng thời kể lại việc từng xem một video deepfake, kẻ lừa đảo dùng hình ảnh của CEO Berkshire Hathaway để xin tiền nạn nhân.
Khi các công cụ AI dần cải tiến và dễ tiếp cận, deepfake ngày càng bị lợi dụng để lừa đảo và phát tán tin giả. Ảnh: Shutterstock.
Khi các công cụ AI dần cải tiến và dễ tiếp cận, deepfake ngày càng bị lợi dụng để lừa đảo và phát tán tin giả.
Cuối tháng 4, một phụ nữ Hàn Quốc đã mất 70 triệu won (khoảng 51.000 USD) trong vụ lừa đảo lãng mạn có sử dụng hình ảnh deepfake của tỷ phú công nghệ Elon Musk.
Đầu tháng 2, cảnh sát Hong Kong cho biết một công ty đa quốc gia bị deepfake lừa hơn 25 triệu USD. Công nghệ này đã đóng giả giám đốc tài chính, ra lệnh nhân viên chuyển tiền trong một cuộc họp video.
Trước đó, ảnh deepfake của Taylor Swift lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội X vào cuối tháng 1. Nội dung khiêu dâm giả mạo nữ ca sĩ thu hút hàng chục triệu lượt xem trước khi bị xóa khỏi nền tảng.
Nhiều nghệ sĩ bị làm giả khuôn mặt để chạy quảng cáo trên mạng xã hội. Ảnh: Ad Age.
Tại Việt Nam, đã có nhiều trường hợp bị lừa do nghe lời chuyển tiền từ các video deepfake giả mạo người thân hoặc công an. Việc OpenAI công bố mô hình tạo video Sora khiến lo ngại về deepfake ngày càng lớn.
Ông Park cảnh báo rằng nếu những hệ thống AI có thể tinh chỉnh bộ kỹ năng đáng lo ngại này, con người có thể mất quyền kiểm soát chúng.
Do đó, đầu ra của chúng phải được kiểm soát chặt. Thậm chí, nếu cần thiết, có thể phải xóa bỏ toàn bộ dữ liệu và đào tạo lại từ đầu.
Chào mừng Ngày Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Việt Nam (18-5) và kỷ niệm 65 năm thành lập Bộ KH&CN, từ ngày 14-18/5/2024, Bộ KH&CN sẽ tổ chức chuỗi các hoạt động.
Năm 2024 là năm kỷ niệm 65 Ngày thành lập Bộ KH&CN kể từ khi Ủy ban Khoa học Nhà nước (tiền thân của Bộ KH&CN) được thành lập theo Sắc lệnh số 016-SL ngày 04/3/1959 của Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Có thể thấy, trong dòng chảy 65 năm, các thành tựu về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã để lại những dấu ấn lịch sử trong nhiều ngành, lĩnh vực trọng yếu của đất nước, trở thành nền tảng, động lực cho sự phát triển bền vững đất nước.
Ngày KH&CN Việt Nam được Quốc hội thống nhất thông qua và được ghi trong Luật KH&CN năm 2013. Đây là dịp để tôn vinh quá trình lao động, sáng tạo, cống hiến của đội ngũ trí thức KH&CN, đồng thời nêu cao tinh thần, trách nhiệm của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ trong sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội, khơi dậy sự đam mê sáng tạo của đội ngũ khoa học và công nghệ Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ. Đồng thời để các tổ chức, cá nhân hoạt động KH&CN trình diễn, giới thiệu thành tựu nghiên cứu, sáng tạo KH&CN với công chúng, tuyên truyền, phổ biến chủ trương, chính sách mới về KH&CN, giới thiệu rộng rãi về thành tựu ở trong và ngoài nước…
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt tham quan gian hàng trưng bày tại Tuần lễ đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp TP.HCM 2023.
Trong khuôn khổ sự kiện, Bộ KH&CN sẽ tổ chức chuỗi các hoạt động:
1. Triển lãm: Con đường 65 năm đổi mới; sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; 10 năm Giải thưởng Tạ Quang Bửu; gian hàng thành tựu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
2. Lễ kỷ niệm Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam; Kỷ niệm 65 năm thành lập Bộ Khoa học và Công nghệ.
3. Lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu 2024.
4. Lễ trao Giải thưởng báo chí về khoa học và công nghệ 2023.
5. Hội nghị các nhà khoa học trẻ và Lễ trao Giải cuộc thi sáng kiến khoa học năm 2024.
Nguồn: Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển truyền thông KH&CN
Ngày 12/05/2024, Trường Đại học Cần Thơ đã đăng cai tổ chức Ngày hội Khởi nghiệp quốc gia của học sinh, sinh viên lần thứ VI – SV Startup 2024. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dự và phát biểu tại sự kiện.
SV Startup 2024 là một sự kiện quan trọng trong khuôn khổ các hoạt động triển khai Quyết định số 1665/QĐ-TTg ngày 30/10/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án “Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp đến năm 2025”. SV Startup 2024 do Bộ Giáo dục và Đào tạo, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và UBND thành phố Cần Thơ tổ chức tại Trường Đại học Cần Thơ. Mục tiêu của SV Startup 2024 là khuyến khích sự tham gia của các cơ sở giáo dục đại học và phổ thông trong tư vấn nghề nghiệp, việc làm và hỗ trợ khởi nghiệp cho học sinh, sinh viên.
Phát biểu tại Lễ khai mạc, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định, phong trào khởi nghiệp của học sinh, sinh viên là yếu tố quan trọng nhất để đảm bảo sự phát triển toàn diện của quốc gia trong giai đoạn chuyển đổi số. Thủ tướng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khuyến khích sáng tạo, vận dụng kỹ năng công nghệ vào khởi nghiệp, đồng thời cam kết hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động khởi nghiệp của học sinh, sinh viên.
Trong khuôn khổ của SV Startup 2024, 700 ý tưởng và dự án khởi nghiệp của học sinh, sinh viên đã được tuyển chọn để tiếp tục hỗ trợ và khuyến khích thành lập các doanh nghiệp khởi nghiệp.
Đoan Khôi – Tạp chí Khoa học và công nghệ Việt Nam
Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Trần Hồng Thái nhấn mạnh, trong bối cảnh hiện nay, cần tập trung vào nghiên cứu cơ bản, hình thành các nhóm nghiên cứu trẻ, nhóm nghiên cứu mạnh; đồng thời đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực cho nghiên cứu cơ bản, tăng kinh phí hỗ trợ cho các nhà khoa học trẻ.
Ngày 10/5/2024, tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Hồng Thái đã chủ trì buổi làm việc giữa Bộ KH&CN với hai trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (KHXH&NV) thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh.
Toàn cảnh buổi làm việc.
Tại buổi làm việc, các đại biểu đã trao đổi về hiện trạng, nhu cầu thực tiễn về nghiên cứu cơ bản trong lĩnh vực KHXH&NV trong bối cảnh tự chủ đại học hiện nay. Theo đó, Hiệu trưởng trường Đại học KHXH&NV (Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh) Ngô Thị Phương Lan cho biết, hiện nay công tác giáo dục của ngành khoa học cơ bản trong lĩnh vực KHXH&NV còn gặp một số khó khăn như khó cạnh tranh theo cơ chế đấu thầu; các ngành đào tạo khoa học cơ bản ít người học với cơ chế học phí tự chủ; khó duy trì đào tạo các ngành khoa học cơ bản theo tiêu chuẩn về đội ngũ… Hiệu trưởng Ngô Thị Phương Lan đề xuất, các nhiệm vụ khoa học cơ bản trong lĩnh vực KHXH&NV cần đi vào chiều sâu, không bị ràng buộc bởi thời gian, tiêu chí chung; đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng, thu hút và trọng dụng đội ngũ chuyên gia chất lượng cao và tâm huyết với các ngành khoa học cơ bản đặc thù của KHXH&NV…
Đồng quan điểm, Hiệu trưởng trường Đại học KHXH&NV (Đại học Quốc gia Hà Nội) Hoàng Anh Tuấn nhấn mạnh, cần tập trung đẩy mạnh nghiên cứu KHXH&NV, hài hòa giữa các bài báo công bố quốc tế và quốc gia; đồng thời mong muốn có cơ chế, định hướng lâu dài cho lực lượng nghiên cứu KHXH&NV trong bối cảnh hiện nay.
Đại diện hai trường Đại học KHXH&NV phát biểu tại buổi làm việc.
Đại diện Lãnh đạo các đơn vị chức năng liên quan thuộc Bộ khẳng định sẽ luôn đồng hành cùng các chuyên gia, nhà khoa học trong nghiên cứu cơ bản, đặc biệt là trong lĩnh vực KHXH&NV; đưa ra định hướng phát triển một số ngành khoa học cơ bản thuộc lĩnh vực KHXH&NV như tập trung hỗ trợ, đào tạo các nhà khoa học trẻ; thúc đẩy hội nhập tạp chí và các công bố trong nước ngang tầm quốc tế…
Lãnh đạo các đơn vị thuộc Bộ KH&CN phát biểu tại buổi làm việc.
Kết luận buổi làm việc, Thứ trưởng Trần Hồng Thái ghi nhận những ý kiến đóng góp của các đại biểu. Theo Thứ trưởng, trong bối cảnh ngày nay, cần tập trung vào nghiên cứu cơ bản, hình thành các nhóm nghiên cứu trẻ, nhóm nghiên cứu mạnh; đồng thời đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực cho ngành nghiên cứu cơ bản, tăng kinh phí hỗ trợ cho các nhà khoa học trẻ. Qua đó, đặt mục tiêu trong 10 năm nữa sẽ có các nhóm nghiên cứu mạnh, trong đó có lĩnh vực KHXH&NV.
Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Hồng Thái phát biểu chỉ đạo buổi làm việc.
Thứ trưởng đề nghị các đơn vị chức năng thuộc Bộ KH&CN phối hợp chặt chẽ với hai trường Đại học trong việc hỗ trợ định hướng lâu dài cho phát triển một số ngành khoa học cơ bản thuộc lĩnh vực KHXH&NV; hai trường cần thành lập các nhóm nghiên cứu mạnh, tham gia vào các chương trình nghiên cứu của Bộ.
“Tăng cường ưu tiên đầu tư cho các đề tài, chương trình ở địa phương và các cơ sở đào tạo nghiên cứu địa phương thực hiện; tạo cơ chế để các bên có thể thường xuyên trao đổi các định hướng và kết quả nghiên cứu; cân bằng giữa các bài báo trong nước và quốc tế; ưu tiên hỗ trợ tạp chí trong nước nâng tầm, đạt chuẩn quốc tế…”, Thứ trưởng nhấn mạnh.
Nguồn: Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển truyền thông KH&CN
GS.TS Nguyễn Ngọc Minh nhìn nhận việc được trao giải thưởng là động lực để các nhà khoa học nghĩ đến việc cải thiện công bố, góp phần tăng chất lượng nghiên cứu khoa học.
GS Nguyễn Ngọc Minh (45 tuổi), Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội từng được giải Tạ Quang Bửu năm 2016 vinh danh với “nghiên cứu sự giải phóng kali đi kèm với quá trình hòa tan phytolith trong rơm rạ”. “Tôi xem như một mốc son trong sự nghiệp, nhờ đó có thêm động lực cống hiến trong công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học”, giáo sư trẻ nhất năm 2022 nói với VnExpress.
GS Minh đánh giá giải Tạ Quang Bửu đặc biệt uy tín và có tính lan tỏa trong cộng đồng khoa học. Giải thưởng trao tặng cho các nhà khoa học có đóng góp cho lĩnh vực khoa học dựa trên việc đánh giá chất lượng công bố quốc tế. Do đó, ngoài việc mang ý nghĩa khích lệ to lớn đối với những người làm nghiên cứu, giải thưởng “còn là động lực để các nhà khoa học nghĩ đến việc cải thiện và nâng cao chất lượng các công bố của mình”, anh nói.
GS Nguyễn Ngọc Minh. Ảnh: NVCC
Nói về mùa giải 2024, GS Minh cho hay dịch bệnh, thiên tai và ô nhiễm môi trường là những vấn đề nổi cộm trong vài năm trở lại đây. “Tôi kỳ vọng có một công trình hay một cụm công trình về những vấn đề này được trao giải năm nay”. Anh cũng đề xuất và mong muốn giải thưởng sẽ được duy trì dài hạn; cơ cấu giải thưởng phù hợp hơn, đồng thời được trao cho các công trình gắn với bối cảnh và những vấn đề thực tế ở Việt Nam.
Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024 hiện đã tiếp nhận 97 hồ sơ, gồm 76 hồ sơ thuộc lĩnh vực khoa học kỹ thuật và công nghệ, 21 hồ sơ thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn. Về cơ cấu giải, có tối đa năm giải thưởng chính, nhưng không quá ba giải ở mỗi lĩnh vực, cùng với đó là ba giải thưởng dành cho nhà khoa học trẻ (dưới 35 tuổi).
Thông tin từ Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ quốc gia (Nafosted), Hội đồng xét tặng giải thưởng sẽ đánh giá các cá nhân được đề cử thông qua tối đa ba công trình nghiên cứu trong bảy năm, mở rộng so với một công trình duy nhất trong 5 năm theo quy định cũ. Điều này nhằm mang tới cơ hội ngang bằng giữa nhóm nhà khoa học trẻ và nhóm nhà khoa học kỳ cựu. Dù có thay đổi trong quy chế (gồm lĩnh vực và tiêu chuẩn xét tặng), giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024 vẫn xoay quanh mục tiêu vừa tôn vinh, vừa khích lệ các nhà khoa học. Bên cạnh việc chọn ra đề tài xuất sắc, hội đồng sẽ xét tới cả những nghiên cứu được thực hiện trong điều kiện khó khăn, thiếu thốn, nỗ lực vượt qua các rào cản để giúp nền khoa học Việt Nam hội nhập thế giới.
Được tổ chức từ năm 2013, Giải thưởng mang tên cố giáo sư Tạ Quang Bửu – một trong những người đặt nền móng trong việc xây dựng và phát triển các lĩnh vực khoa học cơ bản ở Việt Nam. Sau 10 năm tổ chức, Giải thưởng Tạ Quang Bửu đã trao 18 giải chính và 4 giải cho nhà khoa học trẻ. Riêng năm 2021, không có nhà khoa học nào được nhận Giải thưởng này. Năm 2022, Hội đồng xét tặng giải thưởng Tạ Quang Bửu không trao giải dành cho nhà khoa học trẻ.
Lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2024 sẽ được tổ chức ngày 15/5 tại Hà Nội, trong chuỗi sự kiện kỷ niệm Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam (18/5) và 65 năm thành lập Bộ Khoa học và Công nghệ. Chương trình được phát trực tiếp trên VnExpress.
Tỉnh Gia Lai đề xuất Bộ Khoa học và Công nghệ hỗ trợ các nhiệm vụ, đề tài nhằm nghiên cứu cơ sở khoa học phục hồi và quản lý bền vững hệ sinh thái rừng khộp.
Thông tin được nêu tại buổi làm việc của Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt với UBND tỉnh Gia Lai, ngày 8/5. Buổi làm việc nhằm trao đổi kinh nghiệm về tổ chức quản lý hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, các biện pháp giải quyết vướng mắc trong quá trình thực tế triển khai, đưa ra giải pháp phát triển kinh tế – xã hội địa phương.
Ông Trương Hải Long, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh, cho biết thông qua chương trình ký kết, huyện Kông Chro nhận được nhiều sự hỗ trợ từ Bộ Khoa học và Công nghệ trong khai thác đề tài, đề án, công tác an sinh xã hội trên địa bàn huyện. Ông nhìn nhận, Gia Lai là tỉnh gắn với nông nghiệp, do đó triển khai các nhiệm vụ, đề tài khoa học công nghệ từ ứng dụng, nghiên cứu, chuyển giao đều hướng tới hỗ trợ người dân trong canh tác, trồng trọt, chế biến.
Lãnh đạo tỉnh mong muốn ứng dụng khoa học để tạo khâu đột phá trong phát triển nông nghiệp của tỉnh, đặc biệt trong thời điểm biến đổi khí hậu vùng Đồng bằng sông Cửu Long đang diễn ra. Một trong nhiệm vụ được đề xuất là nghiên cứu cơ sở khoa học phục hồi và quản lý bền vững hệ sinh thái rừng khộp tại Gia Lai.
Vùng biên giới xã Ia Mơr, huyện Chư Prông, có trên 24.000 ha rừng nghèo. Các loài cây trong rừng khộp phần lớn thuộc họ dầu lá rộng như: cà chít, dầu đồng, cẩm liên, bằng lăng. Ảnh: Trần Hóa
Tại Việt Nam, hàng nghìn hecta rừng khộp tự nhiên – kiểu rừng thưa cây lá rộng đặc trưng chỉ có ở các tỉnh Tây Nguyên, mang lại lợi ích kinh tế-xã hội, góp phần duy trì cân bằng sinh thái. Hệ sinh thái khộp là nơi cư trú của nhiều loài thú lớn như voi, bò rừng, bò tót, nhiều loài chim quý như công, gà lôi.
Theo báo cáo nghiên cứu từ Tổng cục Lâm nghiệp và Trường Đại học Lâm nghiệp, những năm qua hệ sinh thái rừng khộp khai thác chưa hợp lý và khoa học gây suy giảm mạnh về diện tích. Vùng Tây Nguyên, giai đoạn 2015-2020, diện tích rừng khộp năm 2020 ở mức 305.651,69 ha, giảm so với năm 2015 là 355.223,52 ha. Trong đó, tỉnh Đắk Lắk và Gia Lai giảm mạnh nhất với tổng diện tích giảm lần lượt là 15.642,12 ha và 33.572,30 ha. Bình quân hàng năm ở hai tỉnh này giảm 3.100 – 6.700 ha/năm. Bên cạnh đó hiểu biết về điều kiện sinh thái, xã hội của hệ sinh thái rừng khộp ở Tây Nguyên vẫn còn hạn chế dẫn đến công tác quản lý, bảo vệ và phát triển hệ sinh thái rừng khộp chưa thực sự hiệu quả.
Ngoài nhiệm vụ phục hồi rừng khộp, Gia Lai cũng đưa ra đề xuất khác như khai quật, nghiên cứu, tư vấn bảo tồn, phát huy giá trị hệ thống di tích sơ kỳ Đá cũ An Khê, Triển khai các dự án, nhiệm vụ khoa học công nghệ thuộc chương trình quốc gia, nâng cao năng lực và tiềm lực địa phương.
Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Gia Lai Nguyễn Nam Hải cho hay, giai đoạn 2020-2024, nhiều tiến bộ kỹ thuật, công nghệ đã được chuyển giao, ứng dụng hiệu quả vào sản xuất, kinh doanh giúp nâng cao chất lượng, sức cạnh tranh của các sản phẩm chủ lực như cà phê, hạt điều, mắc ca, hồ tiêu, rau quả. Ngành khoa học công nghệ cũng triển khai thực hiện 41 nhiệm vụ, hầu hết theo cơ chế đề xuất đặt hàng và có cam kết ứng dụng, nhân rộng kết quả.
Tỉnh Gia Lai hiện có 1.516 nhãn hiệu có quyết định chấp nhận đơn hợp lệ, trong đó có 693 nhãn hiệu đã có văn bằng bảo hộ, 3 chỉ dẫn địa lý, 5 sáng chế, 2 giải pháp hữu ích, 27 kiểu dáng công nghiệp.
Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt trong buổi làm việc tại tỉnh Gia Lai. Ảnh: TTTT
Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt ghi nhận, đánh giá cao kết quả tỉnh Gia Lai đạt được. Bộ trưởng đề nghị lãnh đạo tỉnh tiếp tục bám sát, triển khai có hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp, nội hàm về phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đầu tư kinh phí, nhân lực khoa học công nghệ, phấn đấu đạt tỷ lệ đầu tư hơn 1,5% tiệm cận dần đến 2% ngân sách nhà nước chi cho khoa học công nghệ trong tổng chi ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh.
Bộ trưởng cũng mong muốn lãnh đạo Gia Lai tập trung các nguồn lực triển khai định hướng nghiên cứu ứng dụng, đổi mới công nghệ trong sản xuất, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trong trồng trọt, chăn nuôi; dược liệu; nông nghiệp thông minh; chuyển đổi cơ cấu cây trồng, thích ứng với biến đổi khí hậu. Bên cạnh đó, thúc đẩy hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, hoạt động sở hữu trí tuệ, xây dựng thương hiệu, ứng dụng chuyển giao công nghệ nhất là các sản phẩm chủ lực của tỉnh.
Ông cũng yêu cầu các đơn vị chức năng của Bộ hỗ trợ triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ địa phương đề xuất, đặc biệt là các vùng có đông đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa. Hỗ trợ các địa phương trong tìm kiếm công nghệ, chuyển giao công nghệ, tư vấn công nghệ.
.JPG)
