Ngày 15/6/2017 tại Geneva, Thụy Sỹ, Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) kết hợp với Trường ĐH Cornell (Hoa Kỳ) và Học viện Kinh doanh INSEAD (Pháp) đã công bố Báo cáo Chỉ số đổi mới sáng tạo (ĐMST) toàn cầu năm 2017 (Global Innovation Index 2017, gọi tắt là GII 2017). Theo đó, Việt Nam đã tăng hạng khá ấn tượng, từ vị trí 59/128 lên vị trí 47/127 nước và nền kinh tế (tăng 12 bậc). Đây là thứ hạng cao nhất Việt Nam từng đạt được từ trước đến nay. Việt Nam còn đứng vị trí số 1 về chỉ số GII 2017 trong số các nước có thu nhập trung bình thấp.

 

Đây là lần thứ 10 liên tiếp, Báo cáo Chỉ số GII được công bố. Mục đích của Chỉ số GII là đưa ra các đánh giá về trình độ ĐMST của mỗi quốc gia một cách toàn diện nhất. Cốt lõi của Báo cáo GII 2017 là Bảng xếp hạng về ĐMST toàn cầu, thể hiện kết quả và năng lực đổi mới sáng tạo của các nên kinh tế.

GII bao gồm nhiều tiểu chỉ số/tiêu chí. GII 2017 được tổng hợp từ 81 tiểu chỉ số (được lấy từ hơn 30 nguồn tài liệu của các tổ chức công và tư quốc tế), trong đó có 57 chỉ số “cứng”, 19 chỉ số tổng hợp và 5 chỉ số từ các cuộc điều tra) trong các lĩnh vực: thể chế/tổ chức, nhân lực và nghiên cứu, cơ sở hạ tầng, trình độ phát triển của thị trường, trình độ phát triển kinh doanh, đầu ra công nghệ và tri thức, kết quả sáng tạo. Các tiểu chỉ số này được phân chia theo 7 trụ cột. Trong đó 5 trụ cột đầu tiên thuộc “Nhóm tiểu chỉ số đầu vào của ĐMST” (gồm: Thể chế/tổ chức, Nguồn nhân lực và nghiên cứu, Cơ sở hạ tầng, Trình độ phát triển của thị trường, Trình độ phát triển kinh doanh) và 2 trụ cột sau cùng thuộc “Nhóm tiểu chỉ số đầu ra của ĐMST” (gồm: Đầu ra của tri thức và công nghệ và Đầu ra sáng tạo). Báo cáo của WIPO về ĐMST là tài liệu tham khảo hàng đầu về năng lực ĐMST hiện nay của các nước.

Trong bài phát biểu tại Lễ công bố GII 2017, Tổng Giám đốc WIPO Francis Gurry nói: "ĐMST là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong nền kinh tế toàn cầu ngày càng dựa trên tri thức, nhưng đầu tư nhiều hơn nữa là cần thiết để giúp thúc đẩy sự sáng tạo của con người và tăng trưởng kinh tế. ĐMST có thể giúp tăng trưởng kinh tế cao trong ngắn và dài hạn." ĐMST cũng được WIPO coi là có vai trò then chốt, động lực của tăng trưởng kinh tế và thịnh vượng.

Tại Lễ công bố GII 2017, ông Soumitra Dutta, Đại học Cornell cho biết: "Những nỗ lực nhằm thu hẹp khoảng cách ĐMST phải bắt đầu bằng việc giúp các nền kinh tế mới nổi hiểu được những điểm mạnh và điểm yếu về ĐMST của họ và tạo ra các chính sách và chỉ số phù hợp. Đây là mục đích của GII trong hơn 10 năm nay."

 

GII 2017 có chủ đề: "Sáng tạo Phục vụ Thế giới"

Chủ đề của GII 2017 "Sáng tạo Phục vụ Thế giới" xem xét ĐMST trong các hệ thống nông nghiệp và thực phẩm. Trong những thập kỷ tiếp theo, ngành nông nghiệp và thực phẩm sẽ phải đối mặt với sự gia tăng nhu cầu trên toàn cầu và cạnh tranh ngày càng tăng đối với các nguồn tài nguyên thiên nhiên có hạn. Thêm vào đó, sẽ cần phải thích nghi và giúp giảm nhẹ sự thay đổi khí hậu. ĐMST là chìa khóa để duy trì sự tăng trưởng năng suất đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng này và giúp tăng cường các mạng lưới kết hợp sản xuất, chế biến, phân phối, tiêu thụ và quản lý chất thải bền vững – được gọi là hệ thống thực phẩm.

Bruno Lanvin, Giám đốc điều hành của INSEAD cho biết: "Chúng tôi đã chứng kiến ​​sự xuất hiện nhanh chóng trên quy mô toàn cầu của nông nghiệp kỹ thuật số, bao gồm máy bay không người lái, cảm biến dựa trên vệ tinh và robot. Hiện đang có một nhu cầu cấp bách về nông nghiệp thông minh để tối ưu hóa chuỗi cung ứng, phân phối và thúc đẩy những mô hình kinh doanh mới sáng tạo, giảm thiểu áp lực lên đất đai, năng lượng và các nguồn tài nguyên thiên nhiên khác – đồng thời đáp ứng nhu cầu của những người nghèo nhất thế giới".

Đến năm 2050, dân số thế giới ước đạt 9,7 tỷ người. Điều này đặt ngành nông nghiệp toàn cầu trước một thách thức khó khăn. Giai đoạn này đã được thiết lập cho một cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu tiềm ẩn nếu các nhà hoạch định chính sách và các bên liên quan khác không thực hiện cải tiến nông nghiệp, làm tăng đáng kể năng suất.

 

Khái quát xếp hạng GII 2017

Thụy Sĩ, Thụy Điển, Hà Lan, Hoa Kỳ và Anh là những nước sáng tạo nhất thế giới, trong khi một nhóm các quốc gia bao gồm Ấn Độ, Kenya và Việt Nam đang vượt trội so với các nước đang phát triển khác. Các phát hiện chính trong xếp hạng năm nay cho thấy sự nổi lên của Ấn Độ như là một trung tâm đổi mới đang nổi lên ở châu Á.

Theo GII năm 2017, 10 nền kinh tế hàng là: (1) Thụy Sĩ, dẫn đầu bảng xếp hạng năm thứ bảy liên tiếp, (2) Thụy Điển, (3) Hà Lan, (4) Hoa kỳ, (5) Anh, (6) Đan Mạch, (7) Singapo, (8) Phần Lan, (9) Đức và (10) Ai-len.

Cũng theo GII năm 2017, các nước Khu vực Đông Á có sự thăng hạng về chỉ số ĐMST, gồm: Nhật Bản thứ 14 (so với 16 năm 2016), Trung Quốc đã đạt vị trí 22, so với vị trí thứ 25 năm 2016. Trung Quốc đã trở thành nền kinh tế có thu nhập trung bình đầu tiên trong top 25.

Một nhóm các nước có thu nhập trung bình và có thu nhập thấp có năng lực ĐMST tốt hơn đáng kể so với mức phát triển hiện tại của họ: Tổng cộng 17 nền kinh tế trong diện này, bao gồm những nước đạt được thành tựu đổi mới trong năm nay, tăng nhẹ từ năm 2016.

Bên cạnh các cường quốc đổi mới như Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, một nhóm các nền kinh tế châu Á bao gồm Inđônêxia, Malaysia, Singapo, Thái Lan, Philippin, đặc biệt là Việt Nam đang tích cực làm việc để cải thiện hệ sinh thái ĐMST và xếp hạng cao trong một số chỉ số quan trọng liên quan đến giáo dục, R&D, tăng năng suất, xuất khẩu công nghệ cao.

 

Về chỉ số ĐMST 2017 của Việt Nam

Trong GII 2017, Việt Nam đứng thứ 47/127 nước và vùng lãnh thổ được xếp hạng, tăng 12 bậc so với năm 2016 (năm 2016, Việt Nam đứng thứ 59 thế giới, năm 2015 đạt vị trí 52, năm 2014 thứ 71 và năm 2013 thứ 76). Bên cạnh đó, xét về hiệu quả ĐMST, Việt Nam đứng thứ 10 thế giới (năm 2016 đứng thứ 11 thế giới, năm 2015 đứng thứ 9 thế giới, năm 2014 thứ 5 và năm 2013 thứ 17).

Phân tích Bảng 1, chúng ta có thể thấy: Sở dĩ năm 2017, Việt Nam có sự tăng bậc khá ấn tượng về chỉ số ĐMST so với năm 2016 là do có sự tăng bậc ở cả hai nhóm chỉ số đầu vào và đầu ra. Đặc biệt, trong 7 trụ cột của Việt Nam trong GII 2017, chỉ có trụ cột “Trình độ phát triển kinh doanh” là giảm 1 bậc (từ vị trí 72 xuống 73), “Đầu ra sáng tạo” là giữ nguyên vị trí, 5 trụ cột còn lại đều tăng bậc so với năm 2016, trong đó có những trụ cột tăng 30 bậc (trụ cột “Trình độ phát triển của thị trường”, từ vị trí 64 năm 2016 lên 34 năm 2017), tăng 11 bậc như “Đầu ra công nghệ và tri thức” (từ vị trí 39 lên 28), “Cơ sở hạ tầng” tăng 13 bậc (từ 90 lên 77). Dước đây là phân tích cụ thể về Nhóm tiểu chỉ số đầu vào và đầu ra của ĐMST Việt Nam năm 2017 và so sánh với năm 2016.

– Nhóm tiểu chỉ số đầu vào của ĐMST: Tăng 8 bậc, chủ yếu do các chỉ số sau tăng hạng: “Thể chế/Tổ chức” (từ 93 lên 87), “Nguồn nhân lực, nghiên cứu” (từ 74 lên 70), “Cơ sở hạ tầng” (từ 90 lên 77), “Trình độ phát triển thị trường” (từ 64 lên 34), “Trình độ phát triển kinh doanh” (từ 72 xuống 73), do yếu kém về đầu tư, đặc biệt là đầu tư mạo hiểm. Như vậy, nhóm tiểu chỉ số đầu vào của ĐMST của Việt Nam đã có những cải thiện rất đáng kể.

Có những chỉ số được cải thiện đáng kể, do các tổ chức có liên quan ở Việt Nam đã tích cực cập nhật thông tin cho các tổ chức quốc tế có liên quan mà từ đó WIPO lấy số liệu để xếp hạng. Chẳng hạn trong trụ cột “Nghiên cứu và phát triển” đã tăng 19 bậc (từ 99 năm 2016 lên 80 năm 2017), do số liệu về số lượng các nhà nghiên cứu (FTE)/triệu dân và số liệu đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D) theo %GDP đã được Cục Thông tin KH&CN Quốc gia cập nhật và cung cấp cho UNESCO, các chỉ số này của Việt Nam đã được cải thiện đáng kể, trong đó chỉ số về số lượng các nhà nghiên cứu (FTE)/triệu dân đã vươn lên vị trí 58 và chỉ số đầu tư cho nghiên cứu và phát triển tăng bậc từ 89 năm 2016 lên 73 năm 2017 (tăng16 bậc).

Trong các tiểu chỉ số đầu vào của ĐMST của Việt Nam, WIPO đánh giá cao về các chỉ số: “Chi tiêu cho giáo dục (%GDP)” (đứng thứ 26/127 nước và vùng lãnh thổ), “Tổng tư bản hình thành (%GDP)” (đứng thứ 29/127), “Tín dụng” (17/127), “Tín dụng trong nước cho khu vực tư nhân” (22/127), “Vay tài chính vi mô (%GDP)” (12/127), “Hấp thu tri thức” (23/127), “Giá trị ròng về nhập khẩu công nghệ cao (% tổng giá trị thương mại)” (3/127), FDI (%GDP) (26/127).

– Nhóm tiểu chỉ số đầu ra của ĐMST: Tăng 4 bậc, do các chỉ số “Đầu ra công nghệ và tri thức” tăng hạng (từ 39 lên 28), nhờ có sự cải thiện về các tiểu chỉ số liên quan đến “Sáng tạo tri thức” (tăng 7 bậc, từ 80 lên 73, nhờ các chỉ số phụ tăng bậc như đăng ký sáng chế, số lượng công bố khoa học), “Tác động của tri thức” (tăng 20 bậc, từ 25 lên 5), xuất khẩu các dịch vụ công nghệ thông tin trên % tổng giá trị thương mại, “Tốc độ tăng năng suất lao động” (GDP/người lao động)…

Trong các tiểu chỉ số đầu ra của ĐMST của Việt Nam, WIPO đánh giá cao về các chỉ số: “Tác động của tri thức” (đứng thứ 5/127), “Phổ biến tri thức” (19/127), “Xuất khẩu công nghệ cao trừ đi tái xuất” (theo % tổng giá trị thương mại) (4/127), “Đăng ký nhãn hiệu theo nước theo nước xuất xứ/tỷ USD (PPP)” đứng thứ 20/127, “Xuất khẩu sản phẩm sáng tạo theo % tổng giá trị thương mại” (7/127).

Đặc biệt, chỉ số “Tốc độ tăng năng suất lao động” (GDP/người lao động) của Việt Nam đứng thứ 1/127 nước và vùng lãnh thổ. Đây là chỉ số đo lường tốc độ tăng năng suất lao động (được định nghĩa là sản lượng đầu ra trên một đơn vị đầu vào lao động). Bình quân GDP/lao động được tính bằng cách lấy GDP chia cho tổng số việc làm trong nền kinh tế.

Như vậy, năm 2017 Việt Nam có nhiều trụ cột và tiểu chỉ số được xếp hạng cao. Nhờ có sự cải thiện cả Nhóm tiểu chỉ số đầu vào và đầu ra của ĐMST, nên tỷ lệ hiệu quả ĐMST của Việt Nam cũng tăng bậc (từ 11 năm 2016 lên 10 năm 2017). Đây cũng là chỉ số có thứ hạng cao trong nhiều năm qua của Việt Nam.

Về chỉ số ĐMST của Việt Nam trong khu vực ASEAN: năm 2015, xếp hạng GII của Việt Nam đã nằm trong Top 3, đứng sau Singapo (thứ 7), Malaysia (thứ 32), nhưng trên Thái Lan (thứ 55). Tới năm 2016, Thái Lan đã vươn lên vị trí thứ 3 (nhờ tăng 3 bậc) và Việt Nam xuống vị trí thứ 4 (giảm 7 bậc). Tuy nhiên, năm 2017, Việt Nam đã lại vượt qua Thái Lan (thứ 51) để lấy lại vị trí thứ 3 của nước này.

Trong số các nước ASEAN được xếp hạng trong GII 2017, có 3 nước đã tụt hạng so với năm 2016 là Malaixia, Singapo và Campuchia. Trong khi đó, các nước còn lại, trừ Việt Nam, đều tăng nhẹ.

Nhiều năm trước đây, Việt Nam vẫn ở trong thứ hạng trên 70 nhưng bắt đầu từ năm 2014 đã có chiều hướng tăng hạng. Nếu như năm 2013, chúng ta xếp hạng thứ 76,  năm 2014 tăng lên 71, năm 2015 tăng ngoạn mục lên 52 và năm 2016 là 59 và hiện nay là 47. Nếu Việt Nam tiếp tục cải thiện thể chế/tổ chức, cơ sở hạ tầng, đổi mới trong KH&CN, kể cả đầu tư, đào tạo nguồn nhân lực và nghiên cứu, hệ thống quản lý, tiếp cận với kinh tế thị trường và thông lệ quốc tế… thì thứ hạng của Việt Nam sẽ tiếp tục tăng lên.

Theo đánh giá của WIPO, Việt Nam đang nỗ lực hướng tới phát triển hệ thống đổi mới quốc gia của mình bằng cách cải thiện khuôn khổ pháp lý và xây dựng thể chế. Hội nhập thương mại toàn cầu thông qua các chuỗi giá trị toàn cầu và thu hút FDI đang tạo ra cơ hội cho Việt Nam học hỏi và phát triển nhanh. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng có nhiều tiến bộ về hấp thụ tri thức, công nghệ, liên kết đổi mới (thông qua các cụm). Những cải thiện trong các yếu tố đầu vào và kết quả đầu ra, như thể hiện bởi năng suất lao động cao hơn và cải thiện chất lượng sản xuất thông qua các chứng nhận ISO.

Tiến bộ của Việt Nam ở hầu hết các trụ cột của GII 2017 được nhìn nhận là kết quả cả quá trình phát triển những năm qua. Cả hệ thống chính trị đã vào cuộc quyết liệt nhằm cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh, năng lực ĐMST. Từ năm 2014 và liên tiếp trong các năm 2015, 2016, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 19/NQ-CP về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, với mục tiêu cụ thể gắn với các chỉ số đo đếm được theo những phương pháp chuẩn mực được thế giới công nhận.

Dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, và trực tiếp tại Nghị quyết 19/NQ-CP là Phó Thủ Chính phủ Vũ Đức Đam, các bộ, ngành, địa phương đã rất nỗ lực trong việc cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh trong những năm vừa qua. Những kết quả này ngay lập tức được ghi nhận trong xếp hạng về đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) của Việt Nam năm 2017.

Nghị quyết 19-2017/NQ-CP ngày 06/2/2017 về cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh đã sử dụng 4 đánh giá xếp hạng toàn cầu: Đánh giá, xếp hạng về Mức độ thuận lợi kinh doanh của; Đánh giá, xếp hạng về Năng lực cạnh tranh quốc gia của WEF; Đánh giá, xếp hạng về Năng lực đổi mới sáng tạo của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới; Đánh giá, xếp hạng Chính phủ điện tử của Liên Hợp Quốc. Bằng Nghị quyết 19, lần đầu tiên Việt Nam định vị và đặt mục tiêu về chất lượng môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh quốc gia trong xếp hạng toàn cầu; đồng thời xây dựng và thực hiện hệ chính sách tương ứng theo thông lệ quốc tế. Chính phủ đã đặt mục tiêu cụ thể “Đến năm 2020, các chỉ số ĐMST (theo đánh giá của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới – WIPO) đạt trung bình ASEAN 5”. Như vậy với xếp hạng GII 2017, mục tiêu này cho đến nay đã đạt được.

Năm 2017, Chính phủ đã giao Bộ Khoa học và Công nghệ làm đầu mối hướng dẫn, phối hợp với các bộ ngành, địa phương nghiên cứu, sử dụng báo cáo hằng năm về GII để thực hiện các giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh, được thể hiện thông qua việc cải thiện các chỉ số GII. Ngoài ra, ngay sau khi được giao nhiệm vụ cải thiện chỉ số GII, các bộ, ngành, địa phương đã khẩn trương vào cuộc, thực hiện ngay các biện pháp khả thi, trong đó phải kể đến việc nhanh chóng cập nhật các số liệu lạc hậu, thu thập và bổ sung một số số liệu còn thiếu, qua đó góp phần có được một đánh giá toàn diện, sát thực hơn về năng lực của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia của Việt nam qua các số đo và xếp hạng GII năm 2017./.

 

Nguồn: Cục Thông tin KH&CN quốc gia

 

Sáng 21/4, tại Ninh Bình, Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ Ninh Bình đã tổ chức Hội thảo “Liên kết, ứng dụng và đổi mới công nghệ trong sản xuất nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Hồng”.

Tham dự Hội thảo có đại diện Lãnh đạo một số đơn vị của Bộ KH&CN, các Sở KH&CN, các Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH&CN vùng Đồng bằng sông Hồng; các doanh nghiệp trong nước đang sản xuất nông nghiệp và đại điện các hợp tác xã; Lãnh đạo các Viện nghiên cứu, nhà khoa học và các chuyên gia công nghệ; các doanh nghiệp quốc tế đến từ Hàn Quốc, Pháp, Nhật Bản, Hà Lan.

Hội thảo được tổ chức nhằm hỗ trợ nâng cao năng lực ứng dụng, đổi mới và chuyển giao công nghệ trong sản xuất nông nghiệp như sản xuất rau, hoa quả an toàn; trồng và chế biến dược liệu của các tỉnh Đồng bằng sông Hồng.

 

Toàn cảnh Hội thảo

 

Nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Hồng được Chính phủ đặt ra mục tiêu là địa bàn tiên phong của cả nước thực hiện các “đột phá chiến lược”, tái cấu trúc kinh tế, đổi mới thành công mô hình tăng trưởng, trở thành đầu tàu của cả nước về phát triển kinh tế.

Trong đó, phát triển nông nghiệp công nghệ cao là chìa khoá giúp Đồng bằng sông Hồng tiếp tục thực hiện thành công chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, khẳng định vai trò là “động lực” cho sự phát triển chung của cả nước.

Tại Hội thảo, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Ninh Bình Hoàng Trọng Lễ nhấn mạnh, Việt Nam là nước có tiềm năng phát triển đa dạng các loại sản phẩm nông nghiệp, đặc biệt là các sản phẩm về rau quả. Trong đó, khu vực Đồng bằng sông Hồng là vùng sản xuất rau lớn nhất cả nước nhưng sản xuất ở quy mô nhỏ lẻ, phân tán, giá thành cao, chất lượng thấp, tổn thất sau thu hoạch lớn… Vì vậy, việc hỗ trợ, nâng cao năng lực ứng dụng và đổi mới công nghệ cho các doanh nghiệp sản xuất nông nghiệp an toàn trong vùng Đồng bằng sông Hồng rất quan trọng.

Bà Trần Thị Hồng Lan, Phó Cục trưởng Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ cho biết, sau gần 30 năm đổi mới, nông nghiệp Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực, trong đó KH&CN là động lực giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong tăng trưởng của lĩnh vực nông nghiệp. 

Tuy nhiên, theo bà Trần Thị Hồng Lan khó khăn, thách thức trong quá trình phát triển nông nghiệp công nghệ cao đối với phát triển kinh tế vùng là do công nghệ chậm được đổi mới đang làm hạn chế lớn đến hiệu quả, sức cạnh tranh của sản xuất và nâng cao năng suất lao động trong vùng. Hình thức tổ chức sản xuất nhỏ, thiếu liên kết các khâu, các ngành theo chuỗi giá trị làm hạn chế quá trình phát triển sản xuất hàng hóa tập trung và đẩy nhanh tốc độ công nghiệp hóa, hiện đại hóa của nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Hồng. Cùng với đó là tỷ lệ lao động nông nghiệp còn lớn, diện tích đất nông nghiệp ngày càng thu hẹp là vấn đề đặt ra đối với yêu cầu về giải quyết việc làm, chuyển dịch cơ cấu lao động và tăng thu nhập cho dân số nông nghiệp ở nông thôn Đồng bằng sông Hồng. Chưa có cơ chế hợp tác liên kết 5 nhà (Nhà quản lý, Nhà khoa học, Nhà doanh nghiệp, Nhà nông và Nhà băng) trong sản xuất nông nghiệp để thúc đẩy tăng năng suất, chất lượng và hiệu quả trong sản xuất ở nông thôn trong vùng.

“Với tiềm năng, thế mạnh cũng như khó khăn, thách thức đặt ra cho lĩnh vực nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Hồng trong giai đoạn hiện nay, vai trò và tác động của KH&CN có ý nghĩa quan trọng đến phát triển kinh tế – xã hội của vùng”, bà Trần Thị Hồng Lan nhấn mạnh.

 

 

Bên lề Hội thảo các đại biểu đã tham quan gian hàng giới thiệu sản phẩm của một số Sở KH&CN

 

Tại Hội thảo, các đại biểu đã tập trung trao đổi, thảo luận một số nội dung trọng tâm nhằm tìm ra giải pháp để có thể xác định được nhu cầu ứng dụng, đổi mới công nghệ và mô hình liên kết 5 nhà, hợp tác công tư hiệu quả theo chuỗi giá trị trong sản xuất nông nghiệp. Làm sao để lựa chọn được các công nghệ, mô hình ứng dụng KH&CN có chất lượng, hiệu quả, phù hợp cho vùng Đồng bằng sông Hồng, đặc biệt đối với cây trồng và rau màu trong quá trình liên kết sản xuất theo chuỗi từ khâu chọn tạo giống, canh tác, chế biến và bảo quản sau thu hoạch. Các đại biểu đã  đề xuất cơ chế hỗ trợ phù hợp, hiệu quả cho các doanh nghiệp trong việc đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, thúc đẩy hoạt động liên kết, ứng dụng, đổi mới, chuyển giao công nghệ trong sản xuất nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Hồng.

Trong khuôn khổ Hội thảo, từ thực tế về nhu cầu hợp tác đầu tư, nhu cầu về một số công nghệ mới và mô hình ứng dụng công nghệ phù hợp với điều kiện sản xuất nông nghiệp và doanh nghiệp vùng Đồng bằng sông Hồng, các chuyên gia tư vấn công nghệ đã tư vấn công nghệ và giải pháp công nghệ phù hợp cho các doanh nghiệp, hợp tác xã có nhu cầu.

 

 

Mô hình trồng rau an toàn trong nhà với ưu điểm trồng được nhiều loại cây trái mùa, không phụ thuộc vào thời tiết bên ngoài

 

Nguồn: Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ

Rau ăn quả được trồng trong nhà kính công nghệ cao tại trang trại ở xã Mỹ Thắng, huyện Mỹ Lộc (Nam Định). Ảnh: VŨ SINH

Sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, trình độ công nghệ lạc hậu, doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp chưa phát huy hết tiềm năng, chưa có sự gắn kết giữa các nhà khoa học và các doanh nghiệp khiến cho việc phát triển nông nghiệp công nghệ cao tại các tỉnh đồng bằng sông Hồng (ĐBSH) còn gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, việc ứng dụng khoa học công nghệ cũng như tăng cường hơn nữa mối quan hệ giữa nông dân – nhà khoa học – doanh nghiệp – nhà nước sẽ góp phần tháo gỡ được những hạn chế nêu trên.

 

Nông nghiệp vùng ĐBSH được Chính phủ đặt ra mục tiêu là địa bàn tiên phong của cả nước thực hiện các “đột phá chiến lược”, tái cấu trúc kinh tế, đổi mới thành công mô hình tăng trưởng, trở thành đầu tàu của cả nước về phát triển kinh tế. Trong đó, phát triển nông nghiệp công nghệ cao (CNC), nông nghiệp thông minh là chìa khóa giúp ĐBSH tiếp tục thực hiện thành công chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Phó Cục trưởng Ứng dụng và phát triển khoa học công nghệ (Bộ KH và CN) Trần Thị Hồng Lan cho biết, hiện nay mặc dù vùng ĐBSH đã và đang hình thành một số khu nông nghiệp ứng dụng CNC nhưng hiệu quả kinh tế mang lại chưa cao, còn nhiều khó khăn, thách thức trong quá trình phát triển nông nghiệp CNC đối với phát triển kinh tế vùng. Nguyên nhân là do trình độ công nghệ còn lạc hậu, chậm được đổi mới đang làm hạn chế lớn đến hiệu quả, sức cạnh tranh của sản xuất và nâng cao năng suất lao động. Hình thức tổ chức sản xuất nhỏ, thiếu liên kết các khâu, các ngành theo chuỗi giá trị làm hạn chế quá trình phát triển sản xuất hàng hóa tập trung. Tỷ lệ lao động nông nghiệp còn lớn, diện tích đất nông nghiệp ngày càng thu hẹp. Bên cạnh đó, chưa có cơ chế hợp tác liên kết (nhà quản lý, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, nhà nông và ngân hàng) trong sản xuất nông nghiệp từ đó thúc đẩy tăng năng suất, chất lượng và hiệu quả trong sản xuất ở nông thôn trong vùng. Với tiềm năng, thế mạnh cũng như khó khăn, thách thức đặt ra cho lĩnh vực nông nghiệp vùng ĐBSH trong giai đoạn hiện nay, vai trò và tác động của KH và CN có ý nghĩa quan trọng đến phát triển kinh tế – xã hội của vùng.

 

Theo Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Quốc Doanh, việc ứng dụng KH và CN góp phần làm cho ngành nông nghiệp tăng trưởng từ 30 đến 40% (tính theo từng lĩnh vực). Con số này có thể cao hơn nếu doanh nghiệp đầu tư nhiều hơn và đẩy mạnh hơn việc áp dụng KH và CN vào sản xuất. Các tỉnh ĐBSH sản xuất nông nghiệp còn manh mún, nhỏ lẻ, tản mát. Vì vậy cần phải tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp cho các tỉnh trong vùng, tập trung các nhóm cây trồng, chăn nuôi có giá trị lớn, xuất khẩu để tập trung nguồn lực; thúc đẩy các mô hình liên kết theo chuỗi giá trị, chú trọng liên kết đến vùng nguồn nguyên liệu, cơ sở chế biến và tiêu thụ sản phẩm, trong đó doanh nghiệp đóng vai trò là chủ lực.

 

Đánh giá cao vai trò của các doanh nghiệp, TS Phạm Anh Tuấn, Viện trưởng Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch cho rằng, nhờ sự đầu tư của các doanh nghiệp vào nông nghiệp CNC, các kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học, viện nghiên cứu đã được tiếp sức ứng dụng vào thực tiễn. Tuy nhiên, các doanh nghiệp hiện nay còn “dè dặt” khi đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp do gặp một số khó khăn về đầu tư ban đầu, vốn đối lưu, vùng nguyên liệu… Theo TS Phạm Anh Tuấn, để phát huy tốt hơn nữa mối liên kết giữa nhà nông dân – nhà khoa học – nhà doanh nghiệp không thể thiếu vai trò quan trọng của nhà nước, nhằm có những chính sách đổi mới, phát huy điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp. Bên cạnh đó, hướng trọng tâm hoạt động KH và CN phải gắn liền với hoạt động của doanh nghiệp sản xuất, đồng hành cùng doanh nghiệp để cùng tháo gỡ các khó khăn vướng mắc, nhất là về các công nghệ trong sản xuất; nghiên cứu xây dựng và triển khai Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị sản xuất nông nghiệp an toàn, nông nghiệp ứng dụng CNC, phát triển sản xuất và chế biến dược liệu.

 

Là doanh nghiệp được đánh giá liên kết tốt với nông dân, hợp tác xã, tuy nhiên Công ty cổ phần thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao (Ninh Bình) gặp nhiều khó khăn về thị trường, kiểm nghiệm chất lượng và quy hoạch phát triển nguồn nguyên liệu. Ông Phạm Ngọc Thành, Giám đốc Công ty cho biết, ngoài số diện tích công ty được UBND tỉnh giao sử dụng là 3.000 ha, công ty còn phải thuê nhiều đất sản xuất bên ngoài dẫn đến vùng nguyên liệu và việc sản xuất bị nhỏ lẻ, chất lượng không đồng đều, việc bố trí nguồn lực sản xuất không tập trung, ứng dụng khoa học và công nghệ cũng gặp nhiều khó khăn do quá manh mún.

 

Thứ trưởng KH và CN Phạm Công Tạc khẳng định, muốn phát triển nông nghiệp bền vững không còn cách nào khác là phải áp dụng KH và CN vào mọi khâu sản xuất, từ canh tác, thu hoạch, chế biến đến quản lý. Thực tế hiện nay chỉ 1% tổng số doanh nghiệp cả nước đầu tư vào nông nghiệp, trong đó 60% là doanh nghiệp nhỏ, con số này là quá nhỏ bé và sản xuất nông nghiệp cần nhiều hơn sự hỗ trợ, đầu tư của doanh nghiệp. "Chúng ta không chỉ thực hiện liên kết bốn nhà mà phải đẩy mạnh liên kết năm nhà. Các nhà quản lý, nhà đầu tư (doanh nghiệp), nhà nông, nhà khoa học và ngân hàng phải kết nối chặt chẽ với nhau".

 

Các chuyên gia cho rằng để phát triển nông nghiệp công nghệ cao, thời gian tới, Bộ KH và CN cần tập trung đẩy mạnh việc đưa KH và CN vào phát triển nông nghiệp, xây dựng nền nông nghiệp CNC, nông nghiệp hữu cơ tập trung vào các mặt hàng chủ lực xuất khẩu; đẩy nhanh phát triển công nghệ cho công nghiệp hỗ trợ, các ngành công nghiệp có hàm lượng KH và CN và tỷ trọng giá trị gia tăng cao, có lợi thế cạnh tranh để tham gia mạng sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu. Lấy doanh nghiệp làm trung tâm đổi mới sáng tạo, xây dựng và triển khai các cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu và phát triển, ứng dụng KH và CN vào nâng cao hiệu quả của hoạt động sản xuất, kinh doanh; xây dựng và phát triển thương hiệu. Phát triển doanh nghiệp KH và CN thông qua thúc đẩy phát triển các cơ sở ươm tạo công nghệ, ươm tạo doanh nghiệp KH và CN, khởi nghiệp sáng tạo.

 

HẠNH NGUYÊN

Lãnh đạo tỉnh Bắc Ninh thăm cơ sở sản xuất lá tía tô xuất khẩu của Công ty cổ phần Tập đoàn Hồ Gươm đầu tư tại thôn Ngọc Khám, xã Lâm Thao, huyện Lương Tài.

 

Nông nghiệp vùng đồng bằng sông Hồng (ÐBSH) được Chính phủ đặt ra mục tiêu là địa bàn tiên phong của cả nước thực hiện các đột phá chiến lược, tái cấu trúc kinh tế, đổi mới thành công mô hình tăng trưởng. Trong đó, phát triển nông nghiệp công nghệ cao được xem là chìa khóa để thực hiện mục tiêu trên. Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp tại vùng ÐBSH còn nhiều bất cập, chưa mang lại hiệu quả kinh tế cao.

 

Ngày càng nhiều doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp

 

Khoảng ba năm trở lại đây, khu vực ÐBSH liên tục có nhiều dự án đầu tư lớn về phát triển nông nghiệp công nghệ cao của các doanh nghiệp. Ở Thái Bình, Tập đoàn TH vừa tổ chức khởi công dự án Nông nghiệp công nghệ cao sản xuất rau, củ quả hữu cơ và lúa chất lượng cao tại xã Dũng Nghĩa (huyện Vũ Thư), quy mô đầu tư hơn 3.000 tỷ đồng, diện tích sản xuất khoảng 3.000 ha. Trong đó, diện tích sản xuất rau, củ quả sạch dự kiến sử dụng khoảng 1.000 ha; diện tích trồng lúa và sản xuất dầu gạo dự kiến sử dụng khoảng 2.000 ha.

 

Ðây là một trong nhiều dự án đầu tư về nông nghiệp đang được triển khai tại Thái Bình. Vừa qua, tỉnh Thái Bình còn trao quyết định 33 dự án với tổng số vốn đăng ký 25.658 tỷ đồng; trong đó trao quyết định chủ trương đầu tư 11 dự án, với số vốn đăng ký hơn 2.016 tỷ đồng; trao quyết định chấp thuận nghiên cứu dự án đầu tư 19 dự án, với số vốn đăng ký 20.925 tỷ đồng, chủ yếu để sản xuất sản phẩm nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nuôi trồng thủy, hải sản… Trong số này, có các dự án lớn, như trồng lúa chất lượng cao, khu nuôi trồng thủy sản, hải sản kết hợp dịch vụ sinh thái tại huyện Tiền Hải, do Công ty cổ phần xuất, nhập khẩu tổng hợp Hà Nội (Tập đoàn GELEXIMCO) đầu tư, với số vốn 1.200 tỷ đồng…

 

Không có những con số đầu tư “đồ sộ” như ở Thái Bình, nhưng nông nghiệp công nghệ cao thời gian qua tại tỉnh Bắc Ninh đã có những chuyển biến rõ rệt. Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT) Nguyễn Văn Ðại cho biết, khoảng hai năm trở lại đây, Bắc Ninh có nhiều doanh nghiệp đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp. Ðiển hình như mô hình công nghệ cao sản xuất lá tía tô xuất khẩu do Công ty cổ phần Tập đoàn Hồ Gươm đầu tư tại thôn Ngọc Khám (xã Lâm Thao, huyện Lương Tài), với diện tích 11,2 ha, tổng kinh phí đầu tư 

150 tỷ đồng. Hiện doanh nghiệp đã trồng được 2 ha tía tô và bắt đầu thu hoạch, xuất khẩu được bốn lô hàng sang Nhật Bản. Với giá bán 500 đến 700 đồng/lá, theo ông Nguyễn Xuân Bằng, Giám đốc dự án, nếu áp dụng đúng quy trình, 1 ha trồng tía tô sẽ cho thu hoạch khoảng 17 đến 18 triệu lá, doanh thu khoảng 2,5 tỷ đồng. Ðối với những địa phương có diện tích đất nông nghiệp nhỏ hẹp như ở Bắc Ninh, nếu có sự đầu tư làm nông nghiệp bài bản, thì giá trị kinh tế từ nông nghiệp mang lại sẽ không thua kém bất kỳ lĩnh vực nào.

 

Nằm trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, tiếp giáp thành phố Hà Nội, Vĩnh Phúc có nhiều điều kiện để phát triển sản xuất nông nghiệp công nghệ cao. Nắm bắt lợi thế, từ năm 2014, Sở Khoa học và Công nghệ Vĩnh Phúc đã xây dựng đề án, triển khai thí điểm một số mô hình tại huyện Vĩnh Tường, Tam Ðảo và TP Vĩnh Yên… Phát huy những kết quả đạt được, nhiều mô hình ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp đã ra đời, thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này. Mới đây, Tập đoàn Vingroup khởi công lắp đặt và xây dựng nhà kính đầu tiên mang tên VinECO để sản xuất các sản phẩm nông sản sạch sử dụng công nghệ của I-xra-en, trên diện tích hơn 24 ha tại Tam Ðảo.

 

Ngoài ra, các địa phương khác của vùng ÐBSH, như Nam Ðịnh, Hải Phòng, Hưng Yên, Hà Nội… cũng là điểm đến hấp dẫn của các nhà đầu tư làm nông nghiệp công nghệ cao, với nhiều dự án đầu tư lớn. Phó Cục trưởng Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) Trần Thị Hồng Lan cho rằng, vai trò và tác động của khoa học và công nghệ có ý nghĩa quan trọng đến phát triển kinh tế – xã hội của vùng. Do vậy, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông minh chính là chìa khóa giúp ÐBSH tiếp tục thực hiện thành công chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, khẳng định vai trò là động lực cho sự phát triển chung của cả nước.

 

Cần hỗ trợ từ doanh nghiệp

 

Hiện nay, mặc dù ÐBSH đã và đang hình thành một số khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nhưng những mô hình có quy mô lớn, mang lại hiệu quả kinh tế như kỳ vọng còn khá ít. Nhiều mô hình quy mô nhỏ, vừa hiện nay chưa đáp ứng các yêu cầu, điều kiện để trở thành mô hình nông nghiệp công nghệ cao. Giám đốc Sở NN và PTNT tỉnh Bắc Ninh Nguyễn Văn Ðại cho rằng: Bên cạnh một số mô hình nông nghiệp được đầu tư, xây dựng bài bản bởi những tập đoàn, công ty lớn, phần đông các mô hình mới chỉ phát triển theo hướng công nghệ cao, chưa phải là mô hình nông nghiệp công nghệ cao thật sự. Nhiều mô hình của người dân hiện nay mới dừng lại ở việc làm nhà màng, nhà kính, hệ thống tưới nước tự động, cho nên chưa mang lại giá trị thật sự của nông nghiệp công nghệ cao. Muốn làm nông nghiệp công nghệ cao cần có sự tham gia của các doanh nghiệp, họ hội tụ những nguồn lực cần và đủ để làm nông nghiệp một cách chuyên nghiệp. Do vậy, phải lấy doanh nghiệp làm trung tâm đổi mới sáng tạo, xây dựng và triển khai các cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học và công nghệ vào làm nông nghiệp. Từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất, kinh doanh; xây dựng, phát triển thương hiệu.

 

Muốn phát triển nông nghiệp bền vững không còn cách nào khác là phải áp dụng khoa học và công nghệ vào mọi khâu sản xuất, từ canh tác, thu hoạch, chế biến đến quản lý. Thực tế hiện nay, chỉ 1% tổng số doanh nghiệp cả nước đầu tư vào nông nghiệp, trong đó 60% là doanh nghiệp nhỏ, con số này là quá nhỏ bé và sản xuất nông nghiệp cần nhiều hơn nữa sự hỗ trợ, đầu tư từ phía doanh nghiệp. Ðể làm quy mô lớn, theo phản ánh của nhiều đơn vị, bên cạnh nguồn vốn, thì một trong những khó khăn lớn nhất đối với doanh nghiệp là việc tiếp cận đất đai, cần quỹ đất rộng mới thực hiện được nông trại quy mô lớn.

 

Thái Bình là một trong những địa phương làm tốt công tác thu hút đầu tư của doanh nghiệp vào lĩnh vực nông nghiệp. Trong thời gian ngắn, tỉnh đã có cách làm mới để thực hiện Luật Ðất đai, đồng thời mở ra cơ chế mới về hạn điền. Ðó là chính quyền đứng ra ký hợp đồng cho người dân thuê đất sản xuất nông nghiệp, với thời hạn từ 20 năm trở lên. Bằng cơ chế này, đến nay, Thái Bình đã tích tụ được hơn 5.000 ha đất nông nghiệp, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp nông nghiệp tiếp tục nhân rộng mô hình cánh đồng mẫu lớn, mô hình kinh tế trang trại; phát huy lợi thế kinh tế nhờ quy mô; tạo đột phá cho việc ra đời thị trường thứ cấp về đất nông nghiệp, gắn với việc bảo đảm lợi ích của người nông dân. Phát biểu tại Hội nghị xúc tiến đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn tỉnh Thái Bình được tổ chức mới đây, Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Hồng Diên khẳng định: Ðảng bộ, chính quyền và nhân dân Thái Bình luôn xem doanh nghiệp là động lực đầu tàu để phát triển kinh tế địa phương. Tỉnh cam kết luôn đồng hành cùng doanh nghiệp; hỗ trợ các doanh nghiệp thuận lợi nhất trong các khâu để thực hiện đầu tư, đồng thời áp dụng đầy đủ cơ chế, chính sách hiện hành của Nhà nước.

 

Bên cạnh sự nỗ lực của mỗi doanh nghiệp, địa phương, Phó Cục trưởng Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ Trần Thị Hồng Lan cho rằng, để nông nghiệp công nghệ cao ở khu vực ÐBSH phát triển cần có cơ chế hỗ trợ phù hợp, hiệu quả cho các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này, thúc đẩy hoạt động liên kết, ứng dụng, đổi mới, chuyển giao công nghệ trong sản xuất nông nghiệp. Bên cạnh đó, giữa các địa phương trong khu vực cần trao đổi, liên kết, nhằm tìm ra giải pháp để xác định được nhu cầu ứng dụng, đổi mới công nghệ và mô hình liên kết 5 nhà (Nhà nước, nhà đầu tư, nhà nông, nhà khoa học và ngân hàng), hợp tác hiệu quả theo chuỗi giá trị trong sản xuất nông nghiệp. Làm sao để lựa chọn được các công nghệ, mô hình ứng dụng khoa học và công nghệ có chất lượng, hiệu quả, phù hợp cho vùng ÐBSH, nhất là đối với cây trồng, rau màu trong quá trình liên kết sản xuất theo chuỗi, từ khâu chọn tạo giống, canh tác, chế biến và bảo quản sau thu hoạch.

 

Bài và ảnh: Chí Vịnh, Thái Sơn