TT – UBND TP.HCM vừa ban hành kế hoạch tổ chức Hội sách TP.HCM lần 9-2016 tại công viên Lê Văn Tám từ ngày 21 đến 27-3, với chủ đề “Sách – văn hóa – hội nhập và phát triển”.

 

 

Ảnh tư liệu.

Đến nay, dự kiến có khoảng 200 đơn vị xuất bản và phát hành tham gia hội sách (Hội sách lần 8-2014 có 156 đơn vị tham gia).

 

Tổng cộng có 500 gian hàng bố trí trong công viên Lê Văn Tám với lối vào theo ba trục đường: Hai Bà Trưng, Điện Biên Phủ, Võ Thị Sáu. Hội sách sẽ có bốn khu vực nội dung: khu triển lãm, khu hội sách, khu hoạt động nghiệp vụ – kỹ năng và khu sân khấu biểu diễn nghệ thuật.

 

Đáng chú ý là chủ đề biển đảo sẽ hiện diện ở cả ba khu vực: triển lãm các sách về biển đảo, bày bán sách về biển đảo, và tổ chức các hoạt động tuyên truyền về biển đảo cho học sinh sinh viên (tại khu vực hoạt động kỹ năng).

 

Năm nay, khu vực hội sách sẽ bố trí riêng khối các công ty bán sách trực tuyến (online) bên cạnh các khối đơn vị khác như: khối các công ty phát hành, công ty văn hóa truyền thông; khối các NXB trong nước; các NXB nước ngoài; khối các công ty sách ở Hà Nội và các tỉnh…

 

Đặc biệt, lần đầu tiên ban tổ chức thực hiện hình thức “gian hàng tự dựng” để cho các đơn vị đăng ký tham gia tự thiết kế kiểu dáng và hình thức cho gian hàng của mình 

mang “bản sắc” độc đáo riêng.

 

Hội sách TP.HCM trải qua tám lần tổ chức trở thành một trong những sự kiện xuất bản lớn nhất cả nước và là “thương hiệu văn hóa” của TP.HCM hiện nay.

 

LAM ĐIỀN

Ở nước ta, sách phổ biến khoa học, mở mang kiến thức cho thiếu niên (10-15 tuổi) đang rất trống vắng…

 

Trong khi các bạn cùng lứa tuổi ở các nước phát triển khá “thông thiên văn, tường địa lý”, có thể nói vanh vách về hệ Mặt trời, các hành tinh hay các thiên hà, được trang bị những kiến thức ứng dụng trong đời sống thông qua nhiều cuốn sách trình bày đẹp, hình ảnh bắt mắt, giảng giải tường tận các kiến thức khoa học phù hợp với lứa tuổi (từ ôtô, máy bay, vũ trụ, đến cơ thể người, cách thức làm ra đồ ăn, đồ dùng…) thì các học sinh ở Việt Nam chủ yếu phải lo học thêm, lo giải bài tập mà thiếu hẳn những kiến thức đa dạng khác.

 

 

Các học sinh tiểu học ở TP.HCM tham gia chương trình Thí nghiệm cho bé (BASF Kids' lab) do Công ty BASF (Đức) tổ chức. Đây là chương trình giúp các em tìm hiểu khoa học bằng những thí nghiệm đơn giản – Ảnh: Đỗ Kim ChungThế là các giá sách, kệ sách tại các cửa hàng bán sách cũng lo đáp ứng nhu cầu đó cho các em, mảng sách phổ biến khoa học dành cho các em đã gặp khó lại càng thêm khó.

 

Có quá nhiều lý do cho sự thiếu vắng và trầy trật này của sách phổ biến khoa học cho thiếu niên. Ở góc độ xuất bản, hiện chỉ có vài nhà xuất bản (NXB) như NXB Trẻ, NXB Kim Đồng, Công ty Đông A, Long Minh tổ chức xuất bản sách phổ biến khoa học cho thiếu niên, mà chủ yếu là sách dịch.

 

Ở mảng dành cho lứa tuổi nhi đồng, lực lượng làm sách đông hơn, phần vì dễ làm, không đòi hỏi kiến thức chuyên môn, đầu tư ít hơn, phần cũng dễ bán hơn.

 

Để có thể định lượng về sự khó khăn này, có thể dùng đến con số mới nhất từ Hội sách Hà Nội (diễn ra đầu tháng 10-2014), theo đó tổng doanh thu toàn hội sách là 5 tỉ đồng, còn tổng doanh thu từ mảng sách phổ biến khoa học cho thiếu niên của NXB Trẻ, NXB Kim Đồng và Công ty Long Minh ước tính chỉ đạt hơn 100 triệu đồng (chiếm 2%). Vì sao có con số buồn bã đó?

 

Yếu, mỏng và khó

 

Trái ngược với cảnh tấp nập của các gian hàng bán sách văn học, sách tâm lý, truyện tranh, các gian sách phổ biến khoa học vắng vẻ, đìu hiu, khách ghé thăm chủ yếu là những người yêu thích, hiểu biết về khoa học hoặc làm việc trong các lĩnh vực khoa học đến chọn sách cho bản thân hoặc cho con em mình.

 

Ngành giáo dục có đến hơn 1 triệu giáo viên nhưng lượng sách phổ biến khoa học tiêu thụ mỗi năm không nhiều, chứng tỏ nhiều giáo viên không hay mua loại sách này. Học sinh thường chỉ quan tâm nhiều đến sách giải bài tập hay sách tham khảo.

 

Số phụ huynh đi tìm mua sách khoa học vì mục đích nuôi dưỡng đam mê tìm hiểu thế giới sinh động xung quanh và nâng cao khả năng tìm tòi, nghiên cứu cho các em… lại quá ít.

 

Cái sự “mỏng” đó còn thể hiện trên lực lượng những người làm sách phổ biến khoa học hiện nay, vốn có thể kể ra trên đầu ngón tay. Hiện nay, nổi bật nhất là nhóm cộng tác viên chủ biên tủ sách Khoa học và khám phá cho cả thiếu niên và người lớn của NXB Trẻ, gồm dịch giả Phạm Văn Thiều, GS.TSKH Nguyễn Văn Liễn, TS Vũ Công Lập.

 

Nhóm thành lập được hơn 10 năm, đã mời các nhà khoa học có uy tín, những nghiên cứu sinh Việt Nam ở ngoài nước tham gia dịch thuật, đến nay đã cho ra đời khoảng 25 đầu sách, như Định lý cuối cùng của Ferma, Mật mã, Bảy nàng con gái của Eva, Cuộc chiến lỗ đen, Bản thiết kế vĩ đại… Trung bình mỗi năm nhóm này dịch được ba quyển sách.

 

NXB Kim Đồng có ban sách khoa học do dịch giả Hoàng Thanh Thủy làm trưởng ban, dưới sự chỉ đạo của tổng biên tập Nguyễn Huy Thắng, người đã có kinh nghiệm nhiều năm làm sách khoa học.

 

Ban khoa học của NXB Kim Đồng kiên trì duy trì các tủ sách khoa học, tiêu biểu là Kiến thức thế hệ mới – tủ sách phổ biến kiến thức, trong đó có hàng chục đầu sách về khoa học và công nghệ được các em nhỏ yêu thích.

 

Đối với lứa tuổi thiếu niên, có nhóm làm sách phổ biến khoa học của Công ty Long Minh do dịch giả Nguyễn Việt Long đứng đầu. Trong những năm gần đây, nhóm đã xuất bản 26 quyển sách về khoa học, trong đó đáng kể nhất là tủ sách Đam mê toán học (gồm 6 quyển) và tủ sách Tập làm nhà phát minh (gồm 12 quyển).

 

Tập làm nhà phát minh đã bước thêm một bước thông qua các cuộc thi tự làm đồ chơi (tên lửa, máy bay…) tại Trường THPT chuyên Hà Nội – Amsterdam và một số trường khác, lôi cuốn nhiều học sinh tham gia và gieo mầm say mê sáng tạo khoa học cho các em.

 

Vậy còn số tác giả viết sách phổ biến khoa học của Việt Nam? Câu trả lời là: cực ít, nếu không muốn nói là không có ai. Trên thị trường có một số sách viết về cuộc đời các nhà khoa học, nhưng trong đó chưa có nhiều kiến thức khoa học, một số sách nửa dịch thuật, nửa phóng tác từ nguồn sách tiếng Anh và tiếng Trung, chủ yếu dành cho lứa tuổi nhỏ.

 

Các tác giả Việt Nam tập trung viết sách giải bài tập để phục vụ trực tiếp cho nhu cầu thi cử của học sinh mà chưa có đủ trình độ, thời gian cũng như sự quan tâm và nhiệt huyết dành cho mảng sách phổ biến khoa học.

 

Một số GS, PGS, TS là giảng viên đại học cũng bận bịu giảng dạy, hướng dẫn học trò và làm đề tài nghiên cứu, giỏi lắm cũng chỉ dịch ít sách chuyên ngành và giáo trình. Ngay cả khi đã viết được phần lời thì ngành xuất bản Việt Nam cũng thiếu hẳn kho dữ liệu hình ảnh có bản quyền để minh họa, phục vụ cho những cuốn sách ấy.

 

Mà sách khoa học thì không thể thiếu phần hình ảnh minh họa. Vì thế, tổ chức dịch sách phổ biến khoa học của nước ngoài dù vất vả nhưng vẫn có hiệu quả và đỡ tốn kém cả về thời gian, đầu tư lẫn công sức hơn việc tự viết sách phổ biến khoa học.

 

Độ khó của sách phổ biến khoa học nói chung, sách phổ biến khoa học cho lứa tuổi thiếu niên nói riêng, nhất là để tránh được sai sót về kiến thức hay thuật ngữ khiến công tác dịch thuật và biên tập khá vất vả.

 

Ngoài việc yêu thích và hiểu rõ nội dung khoa học trong quyển sách thì để có được bản dịch chính xác và dễ hiểu, công tác hiệu đính bản dịch cũng tốn rất nhiều công sức vì hiếm người làm có trình độ khoa học tốt kết hợp với sự am hiểu về thuật ngữ. Hiện rất ít NXB của Việt Nam có biên tập viên “có nghề” cho mảng sách phổ biến khoa học cho thiếu niên, chủ yếu vẫn dùng người biết ngoại ngữ.

 

Nhưng quy trình chuẩn để một cuốn sách phổ biến khoa học ra đời cần ít nhất 2-3 biên tập viên có kinh nghiệm đọc và biên tập, nếu cần, bản thảo phải được các chuyên gia trong lĩnh vực đó đọc phản biện để nhận xét, góp ý. Đó là chưa kể việc cần đến những lời giới thiệu xác thực và lôi cuốn của những người nổi tiếng trong lĩnh vực khoa học.

 

Ngôn ngữ là một trở ngại khác. Hệ thống thuật ngữ tiếng Việt – ngay cả với một số thuật ngữ khoa học có tính phổ thông – còn thiếu hoặc chưa được cập nhật một cách có hệ thống, do đó trong quá trình dịch thuật và biên tập sách khoa học, người dịch hoặc biên tập viên phải cân nhắc, khai phá đặt ra từ mới.

 

Cuối cùng, với thời gian làm ra quyển sách lâu (có cuốn đến vài ba năm), in số lượng ít (chỉ 1.000-1.500 bản) dẫn đến giá bán một quyển sách phổ biến khoa học khá cao khiến độc giả phải nâng lên đặt xuống nhiều lần khi mua.

 

Những rào cản khác

 

Không nói đến những hiệu sách nhỏ hoàn toàn không có loại sách này, nhiều hiệu sách lớn hiện nay không có khu vực bán sách khoa học riêng, nếu có cũng “trộn lẫn” sách lịch sử, sách kỹ năng sống… Nhưng đó mới chỉ là rào cản đầu tiên cho các đơn vị có định hướng làm sách khoa học.

 

Kênh phân phối sách đến nhà trường cũng “chật hẹp” không kém kênh ra thị trường, thư viện nhà trường không quan tâm lắm đến mảng sách này. Những năm gần đây, vì có các cuộc thi do Bộ Giáo dục và đào tạo tổ chức như Hội thi khoa học và kỹ thuật (Intel ISEF) cấp quốc gia, tình hình có chuyển biến chút đỉnh.

 

Mỗi năm, hàng nghìn học sinh tham gia nghiên cứu khoa học trong hội thi này nhưng chỉ dừng ở mức ngoại khóa, các tiết học định hướng thẳng vào khoa học trong nhà trường vẫn “mơ về nơi xa lắm”.

 

Truyền thông cho sách khoa học là vấn đề nan giải, không chỉ ở độ khó của sách mà ngay cả các giải thưởng về sách cũng không có hạng mục sách phổ biến khoa học. Những trường hợp thành công, có tiếng, như tủ sách Khoa học và khám phá là nhờ đóng góp không nhỏ của nhà báo Vũ Công Lập – một chuyên gia truyền thông kỳ cựu và đầy tài năng.

 

Trước những khó khăn chồng chất này, phổ biến sách khoa học không phải là việc ngày một ngày hai mà là cả một chặng đường dài và cần đến sự chung tay góp sức của rất nhiều người. Một dịch giả nổi tiếng của Việt Nam từng nhận định: “Trong những người trẻ tuổi, không có ai dám dấn thân 100% cho việc dịch sách khoa học”.

 

Nhật Bản đã tiến hành cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật thành công từ thế kỷ 19 để trở thành một cường quốc, trong đó phần dịch thuật sách báo khoa học kỹ thuật phương Tây đóng vai trò quan trọng.

 

Nhà tư tưởng có ảnh hưởng sâu rộng đến xã hội Nhật Bản cận hiện đại, người làm nên cuộc canh tân minh trị – Fukuzawa Yukichi – kể lại trong cuốn tự truyện của ông (*) chuyện sao trộm sách.

 

Vào cái thời cả nước Nhật đang xôn xao chuyện một đội tàu của Perry cập cảng và bàn chuyện phòng bị cho hải quân, Fukuzawa được xem một cuốn sách dạy về kỹ thuật xây thành mới xuất bản ở Hà Lan mà một người quen vừa mang về.

 

Cuốn sách dày chừng 200 trang, đắt bằng cả gia tài nên cậu học trò nghèo Fukuzawa đánh bạo hỏi mượn để… chép trộm. Ông chỉ dám chép vào ban đêm vì sợ bị phát hiện, trong tâm trạng vô cùng căng thẳng, lo lắng của người biết mình đang làm việc của “tên ăn cắp” nên mất gần 30 ngày mới chép xong.

 

Về sau, khi ông học trường Ogata, toàn trường chỉ có 10 bộ sách ngành vật lý và y được chở từ Hà Lan về, học trò trong trường phải tự sao chép sách bằng bút lông ngỗng, trên giấy được gột hồ từng tờ.

 

Chuyện chép sách, đặc biệt các cuốn sách mới về kỹ thuật, trở thành một hoạt động tập trung trí lực của học sinh toàn trường, điều về sau khiến họ trở nên khác biệt hoàn toàn với người dân trong toàn nước Nhật bấy giờ: họ đọc được những sách vở tiến bộ của phương Tây, làm được những kỹ thuật mà người thường lúc bấy giờ không hiểu, không làm nổi.

 

Và vì thế “dù có bần hàn, có nguy nan, quần áo có giản dị, ăn uống có đạm bạc, nhìn qua tưởng như bọn họ là một lũ học trò khố rách áo ôm, nhưng sự cao thượng, linh hoạt về trí lực, tư tưởng lại là điều mà vương gia quý tộc cũng phải cúi đầu”.

 

(*): Phúc ông tự truyện, NXB Thanh Niên và Alpha Books, 2013.

 

 

 

Trong những năm gần đây, nếu như mảng sách văn học khá dày dặn thì mảng sách khoa học dành cho thiếu nhi mới chỉ bắt đầu được chú ý, nhưng chủ yếu là sách dịch và cũng chỉ tập trung ở một vài mảng đề tài. Còn sách do nhà khoa học trong nước viết thì ngày càng ít, ít đến mức trầm trọng…

 

Thiệt thòi cho trẻ em

 

Vì sao cần sách khoa học cho thiếu nhi? Câu trả lời khá đơn giản, con trẻ và tự nhiên là hai thế giới có nhiều điểm vô cùng gần gũi với nhau. Tiếp cận với kiến thức khoa học, trẻ sẽ sớm hình thành tình yêu cuộc sống một cách tự nhiên và sâu sắc, có điều kiện nuôi dưỡng đam mê riêng và hình thành năng lực, phẩm chất cần có của một công dân thời toàn cầu hóa: Sống hài hòa với môi trường, tiếp cận tốt tri thức nhân loại… Những thứ ấy, nếu không bắt đầu từ thuở bé, e rằng mọi nỗ lực sau này sẽ nặng nhọc hơn.

 

 

Sách khoa học dành cho thiếu nhi chưa được quan tâm. Ảnh: Hải Anh

 

Ở nước ta, NXB dành riêng cho trẻ mang tên “Kim Đồng” cũng từng làm sách khoa học cho thiếu nhi từ quãng năm 1958 với cuốn sách đầu tiên mang tên “Chú chó Laika”. Sau đó, nhiều chuyên gia Việt Nam cũng bắt đầu viết sách khoa học cho đối tượng này với tinh thần “văn học hóa”, tức phổ biến khoa học bằng những câu chuyện kể. Nhiều nhà khoa học Việt Nam nói rằng, họ bắt đầu niềm yêu thích nghiên cứu là từ những cuốn sách kể chuyện về khoa học thuở ấu thơ. Tuy nhiên, vì nhiều lý do, sách khoa học do người trong nước thực hiện ngày càng ít đi, còn sách dịch về khoa học dành cho trẻ em cũng thiếu, như sự thiếu hụt chung đối với loại sách cung cấp tri trức nền tảng ở nước ta. Hệ quả là trẻ em ở thời nào cũng thiệt thòi, suy rộng ra là khoa học và nền kinh tế tri thức của chúng ta chịu thiệt thòi.

 

 

Ông Nguyễn Việt Long, (người đầu tiên đưa ra hệ thống tên bằng tiếng Việt về 88 chòm sao trong cuốn “Thiên văn và vũ trụ” – 2004, biên soạn từ tài liệu nước ngoài) chia sẻ với Báo Hànộimới: Sự thiếu hụt kiến thức khiến học sinh của ta, dù học qua trường chuyên cỡ nhất nhì cả nước thì khi ra nước ngoài cũng rất bỡ ngỡ trước những kỹ năng đơn giản ở phòng thí nghiệm. Ngay trên báo chí cũng dùng sai giữa tên khoa học và tên tiếng Anh trong lĩnh vực sinh vật… Còn với triết học, thực ra không phải cao siêu gì nhưng cũng rất thiếu trong vốn kiến thức của học sinh.

 

Còn nhớ, khi cuốn sách triết học dành cho trẻ em của hai tác giả người Pháp mang tên “Cuốn sách về những sự trái ngược mang tính triết học” xuất hiện bản tiếng Việt vào năm 2011, nó đã trở thành một hiện tượng. Có thể không phải là hiện tượng phát hành như sách văn học, mà là được nhiều phụ huynh Việt Nam ở nước ngoài và cả trong nước đánh giá cao. Tuy nhiên, đó vẫn là của hiếm, bằng chứng là mảng sách dành cho thiếu nhi thường là mảng trống trong các kỳ giải thưởng sách quốc gia hằng năm.

 

 

Tự chủ về tri thức

 

Đó là điều mà TS Giáp Văn Dương (sinh năm 1976, hiện làm việc tại ĐH Liverpool (Anh) và ĐH quốc gia Singapore) mong mỏi khi lập ra dự án sách khoa học cho thiếu nhi, khởi động từ vài tháng nay qua trang web có tên miền: Giapschool.org. Tinh thần chung là bộ sách sẽ giới thiệu, diễn giải, phân tích những công trình khoa học đoạt giải Nobel một cách phù hợp với sự tiếp nhận của bạn đọc trẻ, chủ yếu là lứa tuổi THCS. Như TS Giáp Văn Dương chia sẻ ý tưởng về dự án bắt đầu từ chính những đứa trẻ trong gia đình. Năm 2012, anh về nước tìm mua một loạt sách khoa học cho con, nhưng xem kỹ lại mới thấy giật mình vì đó toàn là sách dịch từ Trung Quốc với những hình ảnh đặc thù của đất nước này. TS Giáp Văn Dương cho rằng, “mình được ăn học, ra nước ngoài, bạn bè trong giới khoa học cũng nhiều, vậy mà không thể tự chủ tri thức cho con em mình thì điều đó thật đáng suy nghĩ”.

 

Đại diện NXB Kim Đồng, đơn vị chuyên làm sách cho thiếu nhi cũng phân tích thực trạng sách khoa học do các nhà khoa học, chuyên gia trong nước viết cho thiếu nhi ngày càng ít đi, thậm chí ít đến mức trầm trọng, cho rằng điều đó có nhiều nguyên nhân. Nguyên nhân quan trọng là thách thức có từ yêu cầu xuất bản hiện đại: Sách phải có hình ảnh đẹp, thông tin khoa học chính xác, phong phú, cập nhật, mang tính đúc kết… Thực ra, quan điểm đó bộc lộ sự lúng túng của người làm sách Việt Nam bởi trước đây chúng ta chủ yếu phổ biến khoa học cho thiếu nhi theo lối kể chuyện, không chọn lối “chính xác hóa mọi chuyện” như thế này.

 

 

Trao đổi về chủ đề này, đại diện Long Minh – một đơn vị hoạt động mạnh trong lĩnh vực xuất bản sách toán học từ nước ngoài vào Việt Nam cho rằng, cần đề cập tới thái độ, ý thức, trách nhiệm xã hội của nhà khoa học. Như thế thì mới hy vọng có người viết cho thiếu nhi, bên cạnh đó là chính sách đầu tư cho lĩnh vực này.

 

Sách xuất bản trong nước như vậy, đối với sách dịch của nước ngoài, nhiều phụ huynh cho rằng những bộ sách như “Tủ sách kiến thức thế hệ mới” (mua bản quyền của NXB uy tín Dorling Kindersley) đã giúp trẻ em Việt Nam tiếp cận với một kho tàng kiến thức bổ ích, hiện đại. Tuy nhiên, theo phân tích của giới chuyên môn thì ngay cả việc “dịch lại” thôi, ta cũng có phần chịu thiệt thòi bởi sách khoa học cũng có “đời” như ô tô vậy, phải được cập nhật, bổ sung. Nhưng, ở ta thường chỉ có một “đời”, ít khi có được sự cập nhật.

 

 

May mắn là các nhà khoa học cũng nhận ra một điểm mạnh ở việc dịch sách khoa học cho thiếu nhi ở ta, đó là tính chất công phu, nghiêm cẩn, trong đó, đáng kể là chỉ mục (Index) ở cuối sách với hệ thống những từ khóa kèm số trang có đề cập tới những từ này để người đọc dễ tra cứu. Với giới khoa học, đó là yếu tố giúp thực hiện kỹ năng tra cứu, viết thu hoạch đối với bạn đọc nhỏ. Và, “từ những bài thu hoạch nhỏ sau này ta mới hy vọng có những nhà khoa học lớn”.

Thi Thi

(Hà Nội Mới)

 

Chính xác về nội dung, hấp dẫn về hình thức là những điều tạo nên sức hút khó có thể phủ nhận của những cuốn sách thiếu nhi có bản quyền nước ngoài.

Đi dọc các cửa hàng trên con phố sách Đinh Lễ, hay vào hệ thống nhà sách Fahasa trên đường Xã Đàn (Hà Nội), hoặc truy cập vào các website bán sách trực tuyến như Tiki.vn hay Vinabook.com, không khó để phụ huynh có thể tìm kiếm một bộ sách khoa học dành cho con em mình. Tuy nhiên, để tìm mua được một cuốn sách khoa học dành cho thiếu nhi do chính một tác giả Việt Nam viết hoặc biên soạn không phải việc dễ.

 

Trước đây, trong thời bao cấp, sách khoa học rất được coi trọng. Tuy nhiên, càng ngày thị trường sách Việt Nam càng dần vắng bóng những cuốn sách khoa học của các học giả Việt Nam. Thay vào đó là những cuốn sách dịch từ nước ngoài. Cũng theo xu hướng đó, đến nay, đa số sách khoa học dành cho thiếu nhi được xuất bản tại Việt Nam là các cuốn sách được mua bản quyền nước ngoài, sau đó dịch và phát hành tại Việt Nam.

 

Cũng nhận định về vấn đề này trong bài viết Sách khoa học cho thiếu nhi đang lên ngôi, tiến sĩ Giáp Văn Dương cho rằng: "Sách khoa học của chúng ta hiện nay thiếu trầm trọng. Sách khoa học dành cho thiếu nhi đang là một điểm sáng, càng lên cao sách khoa học càng èo uột đi. Sách thiếu là do trình độ của người viết sách, kinh phí bỏ ra để viết và xuất bản sách cũng như chưa có sự quan tâm ở tầm vĩ mô của Nhà nước cho sách khoa học".

 

Sách trong nước thiếu trong khi nhu cầu về trang bị kiến thức cho trẻ em ngày một tăng cao. Cung không đủ cầu, tất yếu, sự xuất hiện của những cuốn sách khoa học có bản quyền nước ngoài nhanh chóng được lòng các bậc phụ huynh. Vừa giúp các em giải tỏa căng thẳng sau những giờ học tại trường, vừa mang đến cho những kiến thức cần thiết trong cuộc sống, sách khoa học cho thiếu nhi ngày càng được các bậc làm cha mẹ ưa thích lựa chọn cho con em mình.

 

 

Sách khoa học có bản quyền nước ngoài nhanh chóng được lòng các bậc phụ huynh.

 

Chị Kim Ngân (Cầu Giấy, Hà Nội) cho biết: "Con trai tôi lên lớp 5, cháu rất hiếu động và ham thích điện tử nên tôi hay phải tìm mua sách về cho cháu đọc trong thời gian rỗi thay vì cấm cháu chơi điện tử. Vì là con trai nên tôi chọn cho cháu những cuốn sách về lịch sử hay vũ trụ… Những cuốn sách tôi chọn mua cho cháu đa phần là sách dịch từ sách nước ngoài".

 

Các cuốn sách khoa học dành cho thiếu nhi đa dạng về thiết kế và phong phú về chủ đề. Từ kiến thức xã hội như lịch sử loài người, các nền văn mình đến các kiến thức tự nhiên như các loài động thực vật, các hiện tượng tự nhiên, vũ trụ bao la…, tất cả đều được lý giải chi tiết và đầy đủ dựa trên những kiến thức cùng nghiên cứu khoa học được khẳng định trên thế giới.

 

Thêm vào đó, hầu hết sách thiếu nhi có bản quyền nước ngoài được dịch và phát hành tại Việt Nam sẽ hạn chế thay đổi về hình thức và nội dung so với sách gốc, bởi lẽ những cuốn sách này còn chịu sự kiểm soát của các nhà xuất bản nước ngoài. Sau khi ký hợp đồng mua bản quyền một cuốn sách với các nhà xuất bản nước ngoài, đơn vị phát hành cuốn sách phải gửi sách mẫu đã xuất bản tại Việt Nam tới NXB giữ bản quyền cuốn sách và đảm bảo về nội dung cũng như hình thức của cuốn sách hạn chế khác biệt với nguyên mẫu. Đây cũng là nguyên nhân góp phần củng cố lòng tin của các bậc phụ huynh đối với sách dịch được mua bản quyền hơn so với sách khoa học trong nước.

 

Là một trong những đơn vị dẫn đầu về xuất bản sách bản quyền cho thiếu nhi, đại diện công ty sách Đinh Tị, giám đốc Nguyễn Quang Tuấn chia sẻ: "Nội dung tin cậy, hình thức hấp dẫn, chủ đề phong phú là những điều làm nên sức hấp dẫn của những cuốn sách khoa học dành cho trẻ em và cũng là lý do mà các công ty sách lựa chọn mua bản quyền sách từ nước ngoài.

 

Tuy nhiên, việc lựa chọn những cuốn sách để mua bản quyền cũng không đơn giản. Đồng thời, sự khác biệt về văn hóa, sự khó khăn trong vấn đề dịch và truyền tải thông tin kiến thức đòi hỏi sự chính xác cao nhưng phải dễ hiểu với các em thiếu nhi cũng là một vấn đề quan trọng".

 

Đinh Tị là đối tác hàng đầu của nhà xuất bản Usborne danh tiếng, đơn vị thành công nhất tại Anh trong lĩnh vực sách cho trẻ em với giải thưởng Nhà xuất bản độc lập dành cho trẻ em của năm do các Hiệp hội Nhà xuất bản độc lập của Anh trao tặng vào tháng 2/2014. Nhiều tác phẩm của Usborne đã được Đinh Tị xuất bản trong đó, Bách khoa tri thức về khám phá thế giới cho trẻ em là bộ sách mới nhất và được chú ý nhất trong năm 2015 với hơn 20.000 bản được phát hành trong 2 tháng.

 

Sơn Trà

 

Năm nay, trong nhẩm tính hao hụt tiền nong của bao người, hẳn có một khoản kha khá gọi là mua sách. Và rất có thể, sau khi gộp hết các chi phí cho hiếu hỉ, cho giá điện tăng, giá sữa ngất ngưởng, giá vé xem phim trên trời, nhiều người vẫn giật mình vì hóa ra sách mới là thứ khiến họ thâm hụt hầu bao nhất và hội sách là nơi họ lân la hơn cả so với cửa hàng BBQ, KFC, chả cá Lã Vọng, lẩu Thái, Tràng Tiền Plaza, xông hơi tắm lá người Dao…

 

 

Chưa khi nào các hội sách dày đặc như năm 2015. Tôi không biết ngoài chuyện muốn mua sách, người khác đến hội sách còn để làm gì. Gặp gỡ, tán chuyện, hay, như dân làng Phú Đôi ngày xưa, đem những cuốn sách cũ của mình ra trao đi đổi lại1. Cũng có thể đến hội sách bởi hiệu ứng tâm lí đám đông, thấy rồng rắn đoàn nọ nhóm kia chen chúc trước “giờ G” khai mạc thì sốt ruột, tưởng là nơi quần anh tụ hội, liền cất bước vội vàng. Rất nhiều “lực lượng” khác, đến hội sách còn để chụp ảnh selfie quẳng nhanh lên facebook, hoặc ăn xúc xích rán, xem bói, uống café miễn phí… Chẳng khó như đi nghe hòa nhạc, chẳng bực tức như đi xem bóng đá, chẳng phải trèo rào tuột quần rách áo như đi tắm miễn phí ở công viên nước hồ Tây, đi hội sách là cơ may thư giãn, vừa có hương thơm trí tuệ vừa luyện đôi chân dẻo dai. 

 

Nhưng, càng ngày, tôi càng không dám đặt cược rằng hội sách diễn ra quanh năm là dấu hiệu cho thấy văn hóa đọc thực sự khởi sắc và dân trí đang vào độ tăng cao. Chưa có một báo cáo nào thật chi tiết, chân xác về việc những ai mua sách và đọc sách gì, song từ quan sát của tôi, tôi không vội tin hàng ngàn lượt người đến hội sách sẽ quyết định chất lượng của việc đọc, và từ đó, biểu thị trình độ dân trí thay đổi. Nếu để ý, ta thấy rằng, một phần kịch tính của hội sách thường rơi vào các loại sách kĩ năng, dạy con học, dạy con làm giàu, dạy làm bánh; một phần sôi động dành cho các sách phong thủy, bói toán; một phần náo nhiệt và luôn náo nhiệt một cách dai dẳng, bất kể địa điểm ở đâu và thời tiết thế nào, là loại sách văn chương ngôn tình, du kí, tản mạn, phiếm đàm, thơ tình và phỏng vấn người nổi tiếng. Tôi không nói đọc các loại sách đó là vô ích, vô bổ. Chúng xứng đáng tồn tại và đón nhận hơn nhiều loại sách khác. Song, nếu nhường lại sân khấu đọc cho các loại sách khoa học, các đầu sách mà giới học giả vẫn coi là gối đầu giường, các sách mà nhiều tấc lòng hiếu tri đã cố công viết, chuyển ngữ ngõ hầu làm giàu vốn tri thức quốc dân… thì sẽ thật ít ỏi người chen chân. Không gì cám cảnh hơn ở các hội sách cho bằng gian hàng bày bán sách khoa học xã hội nhân văn. Mẹo làm ăn kinh tế, kinh nghiệm chính trị, bí kíp luyện ngoại ngữ áp đảo những không gian của triết học, tư tưởng, của danh mục “khai sáng”, “tinh hoa”. Lí do ngậm ngùi nhưng có vẻ được ưa dùng là vì chúng kén độc giả. Độc giả yêu thích, đọc được chúng chắc không nằm trong số thực khách xô đẩy ăn sushi miễn phí, trong số 7000 ngàn người làm tan hoang thung lũng hoa2. Độc giả của chúng chắc cũng khó thuộc về số người chọn Google để tìm kiếm những Vợ người ta, Âm thầm bên em, Không phải dạng vừa đâu… như một nhu cầu thưởng thức ca hát bất tận3. Vậy sẽ còn lại những ai để tâm đến các trước tác kinh điển, như trường hợp cuốn Bàn về tự do mà nhà văn Nguyên Ngọc có lần lấy ra làm ví dụ: Cuốn sách kinh điển Bàn về tự do của John Stuart Mill mãi đến năm 2004 mới được dịch lần đầu tiên ở ta, và cũng chỉ in lèo tèo có 1.000 bản, tức chậm hơn Nhật 150 năm và số lượng in thì ít hơn họ 2.000 lần!4 Cơ hội của sách như một công cụ đắc lực hỗ trợ quá trình tạo dựng xã hội tiến bộ và nhân văn, thiển nghĩ, không quá sáng rõ như chúng ta hằng kì vọng nếu nhìn thân phận giảm giá (sale off) những cuốn sách kinh điển trong các hội sách. Chúng còn biết gây chú ý gì hơn ngoài cái tên tác giả – tác phẩm trên bìa, thứ có thể khiến đôi người, vốn hiếu đọc nhưng luôn túng thiếu, xúc động vì rằng, cuối cùng họ cũng đã ra được sách hoặc được trở lại, hoặc xuất hiện lần đầu ở Việt Nam.  

***

Hội sách bớt đi phần “hội” thì vẫn có thể xem là một phiên chợ mua bán đúng nghĩa. Nếu đem so sánh việc những bộ phim đặt hàng của nhà nước, chẳng hạn Sống cùng lịch sử, tốn tiền tỉ nhưng đem ra rạp chỉ thu vé chưa quá chục bát phở Thìn, thì việc một chủ hiệu sách thu được cả chục triệu đồng trong phiên chợ sách cũ có lẽ là thực tế gây ngạc nhiên. Những cuốn sách cũ mà dân trong nghề hay gọi chung là đồng nát ấy, liệu có thể chứng thực khúc ngoặt văn hóa rằng, những người Việt khá giả hiện nay đã để mắt đến sách, coi đó là thứ đồ trang sức sang trọng, thà mua sách còn hơn đầu tư vào chăm sóc sắc đẹp hay sở hữu chiếc túi Louis Vuitton hàng nhái ? Cứ như những phiên chợ sách cũ ở Hà Nội mà tôi đến thì thật tình, mùi nước hoa Calvin Klein bình dân không át được mùi giấy ẩm mốc và mùi những tờ tiền nhỏ/lẻ . Nói khác đi, kẻ bán người mua trong các phiên chợ ấy vẫn thường là tầng lớp dân nghèo thành thị, từ học sinh sinh viên, viên chức, đến cán bộ về hưu, các phụ huynh tận tụy đọc sách cùng con và đều đặn nhất là mấy kẻ si thư đích thực. Lời quảng cáo cho hội/phiên chợ sách nào cũng nặng tình cảo thơm nhưng sâu xa thì nặng lòng cơm áo mưu sinh. Bán được nhiều sách cũng hạnh phúc như mua được sách rẻ. Tôi cộng sinh, vậy tôi tồn tại. Bởi thế, dù việc tổ chức hội sách đã nhang nhác tính chất phong trào, a dua trên khắp mọi miền thì người ta vẫn có thể cảm thông vì đấy không phải là sân golf, quán bar, vũ trường để mà khoe mẽ kĩ năng gì quá đặc biệt. Đơn giản chỉ là lục tìm, nhặt nhạnh, kì kèo trả giá và tay xách nách mang như một Alibaba thực thụ! Tất nhiên một Alibaba thông minh không có nghĩa là khuân tất cả mà phải chọn được sách hay. Loại trừ người không biết sách hay mà vẫn mua sách, thì như những gì tôi thấy, một cuốn sách hay bao giờ cũng mời gọi được ai đó tìm đến, rước về.

***

Tôi đến hội sách, đôi khi, với một lí do rất lẩn thẩn, là được tìm đọc những dòng chữ của người chủ (có thể) cuốn sách. Họ hay viết ở trang đầu hoặc ở một khoảng trắng bất kì hoặc trên mẩu giấy gài vào. Đề tặng, chép thơ, ghi vài câu cảm nghĩ như tự nói với chính mình. Nó là những câu chuyện làm tôi suy nghĩ dù không thật hiểu hết. Ví như, ở đây, trên trang đầu cuốn Suy tưởng, hẳn là lời của một cô gái: “Anh thân yêu! Trong cuốn “Tìm hiểu các nền văn minh trên thế giới”, tác giả Fernand Braudel cho rằng, khi đến tuổi 18, trước lúc chuẩn bị bước vào ngành nghề nào, thì những thanh niên của chúng ta phải làm quen với những vấn đề hiện nay về kinh tế, xã hội, với các cuộc xung đột lớn về văn hóa trên thế giới, với tính đa nguyên của các nền văn minh. Vậy mà chúng ta đã 22, 23 tuổi rồi đấy. Đây thực sự là cái tuổi chúng ta cần phải nhìn nhận về thời đại và cuộc sống của mình”. Chính tôi, tôi đã không ý thức được điều đó cho đến khi mình qua thời đầu xanh tuổi trẻ. Còn đây, chắc là của một người yêu văn chương: “Mình thấy tiếc thời gian quá. Mà vẫn không làm được gì cả. Có lẽ, với gia đình, mình vẫn là một người ích kỉ. Như mẹ nói, là người vô tích sự nhất nhà. Mình cần phải tự và từ từ thực hiện ước muốn của mình mà không gây thiệt hại cho ai. Cũng chẳng mong ai hiểu và động viên cả. Con đường của văn chương nghệ thuật hay đơn giản hơn, con đường để được sống là mình, là con đường của sự cô đơn. Cần biết mấy sự can đảm và chấp nhận tất cả”. Chính tôi, rất nhiều khi thấy hoang mang, đơn độc và thậm chí tuyệt vọng vì không xác thực được sự lựa chọn hay cách sống của mình. Và đây nữa, một lời cảm ơn rất sâu lắng: “Về quê. Ba nhìn cái ví đựng bút của con mà bảo “Dạo này trông hoàn cảnh quá!” Ba lại cho con tiền đi ô tô. Mà một khi ba làm như vậy thì thể nào từ đó con cũng mua được một quyển sách nhỏ. Cám ơn ba!”. Tôi ước nhiều bạn sinh viên có được tình cảm này. 

 

Tôi hay rước một cuốn sách về nhà còn vì có vài dòng viết như trên. Ở đâu đó trong một cuốn sách là nấm mộ gió của những tâm tư bất chợt nhưng khiến ta trưởng thành hơn.

Mai Anh Tuấn.

 

(HNM) – Không phải ngẫu nhiên, gần đây câu chuyện về sự cần thiết phải có index (mục từ khóa được sắp xếp theo vần đánh kèm số trang ở cuối mỗi cuốn sách) đối với những tác phẩm non-fiction (phi hư cấu) được giới chuyên môn lên tiếng nhiều hơn. 

 

Trong điều kiện xuất bản cả nước đang tiếp cận dần với chuẩn mực xuất bản thế giới thì những chuyện như index không nên xem là chuyện có cho vui, đặc biệt nó còn có ý nghĩa không nhỏ trong việc bồi đắp văn hóa đọc, xây dựng phương pháp học tập theo tinh thần tự nghiên cứu, khoa học, hiệu quả. Xin tiếp cận câu chuyện index từ các tác phẩm dành cho thiếu nhi – lứa tuổi rất cần được hướng dẫn, sử dụng công cụ khoa học phổ biến này.

 

 

Nếu sách có phần index, bạn đọc có thể tìm kiếm nội dung mình quan tâm một cách khoa học và nhanh nhất. Ảnh: Bảo Lâm

 

Index có trước, google có sau

 

Thời hiện đại, có câu "cái gì không biết thì tra google", nhưng thực tế index – hiểu nôm na là danh sách các từ khóa được sắp xếp theo vần, đánh dấu số trang trong cuốn sách để phục vụ việc tra cứu thông tin liên quan đến từ khóa đó, đã được xem là một dạng google từ khi nó xuất hiện trong các cuốn sách ở Châu Âu cách nay chừng 5 thế kỷ. Theo các chuyên gia trong lĩnh vực xuất bản thì sau đó index được xem là quy chuẩn của xuất bản Châu Âu từ thế kỷ XVIII. Một cách giản dị thì index không khác gì phần "hồn" của cuốn sách. Nắm được hệ thống các từ khóa này cũng có nghĩa là nắm được tinh thần cuốn sách. 

 

Sự cần thiết của index ngoài lẽ dễ hiểu như trên là giúp tra cứu nhanh thì quan trọng là công cụ này giúp hình thành thói quen, phương pháp tự học – điều được xem là yếu tố quan trọng cho sự học của học sinh và sinh viên nói chung. Chưa kể, trong nhiều trường hợp đó còn là một phần không thể tách rời của ấn phẩm, vì thế nó thuộc về bản quyền của tác phẩm khi ta chuyển ngữ, xuất bản. Những người làm xuất bản cũng thừa nhận chi phí cho phần index không phải là khó khăn mà chính là thói quen cũng như thái độ làm sách bản quyền, làm sách khoa học cũng như việc tôn trọng các tiêu chuẩn về xuất bản mới là lý do chính trong việc có thực hiện hay không nội dung này.

 

Sự thực là cho đến nay, trong các cuốn sách của nước ngoài mà giới xuất bản nước ta nghiên cứu để chuyển ngữ thì phần index là phần hiển nhiên. Tiếp cận hàng loạt sách gốc của nước ngoài dạng phi hư cấu mà NXB Kim Đồng đã dịch hoặc chưa xuất bản thì đều thấy có mục index, từ sách cho tuổi nhi đồng đến sách cho thiếu niên. Có những bộ như "Reading about" (giúp trẻ nhỏ đọc, tìm hiểu về các loài vật) thì phần index có khi chỉ chừng 50 từ. Nhưng cũng có những bộ như "Our Bodies" (tìm hiểu cơ thể người) cho thiếu niên, phần index có thể là hàng trăm từ hoặc nhiều hơn tùy vào độ dày và nội dung cuốn sách. 

 

Ông Đỗ Hoàng Sơn, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Văn hóa giáo dục Long Minh, đơn vị nhiều năm qua theo đuổi việc xuất bản sách khoa học cho thiếu nhi chia sẻ với Hànộimới: "Với sách mẫu giáo của nước ngoài mà chúng tôi mua bản quyền thì các cháu đã được làm quen với index. Trong khi sinh viên ở ta nhiều người lại không biết tra cứu thông qua công cụ này. Rõ ràng sự thiếu hụt này sẽ khiến việc đọc kém hiệu quả đi nhiều. Chưa kể, hôm nay sinh viên không biết dùng index khi đọc thì sau này ta cũng khó có thể có những người làm khoa học thực sự". 

 

Không chỉ là tra cứu 

 

Ở ta những năm qua cũng có nhiều NXB chú trọng việc tìm kiếm, xuất bản sách kiến thức, đặc biệt là sách khoa học cho trẻ đã bảo đảm chặt chẽ phần index ở cuối mỗi cuốn sách. Có thể kể đến NXB Kim Đồng, Công ty cổ phần Văn hóa giáo dục Long Minh với các đầu sách mua bản quyền của DK (Dorling Kindersley Book), đơn vị xuất bản uy tín của Anh hay NXB Phụ nữ, rồi NXB Trẻ, NXB Tri thức và một số đơn vị làm sách tư nhân khác… 

 

Ông Trần Đại Thắng, Giám đốc Đông A cho biết, đơn vị đã làm sách có index từ cách đây hơn 10 năm và có thể thấy việc làm index với những cuốn sách phi hư cấu cho độc giả nói chung, trẻ em nói riêng là việc hiển nhiên của xuất bản sách. Bộ sách quý của tác gia trong nước là "Lịch triều hiến chương loại chí" của Phan Huy Chú do NXB Trẻ ấn hành cũng đã rất công phu trong việc làm index với tên gọi là "Bảng tra cứu". Đây không phải là sách dành riêng cho thiếu nhi, nhưng dễ thấy nhiều học sinh cấp hai, cấp ba hoàn toàn có thể sử dụng những cuốn sách quý này để mở rộng kiến thức về khoa học lịch sử, văn hóa, xã hội nước nhà.

 

Tuy nhiên, có thể thấy cách gọi công cụ này ở mỗi đơn vị, mỗi cuốn sách ở ta lại có khác nhau, ví như ở cuốn "Donkéo – Bách khoa thư thế hệ mới" (NXB Kim Đồng) thì mục này có tên "Tra cứu theo vần"; ở cuốn "Cờ vua – Hãy chơi để chiến thắng" (NXB Kim Đồng) thì có ghi Sách dẫn (index); hoặc cuốn "Atlas" cho trẻ em của Đông A và NXB Văn hóa Sài Gòn thì ghi "Bảng chú dẫn"; cuốn "1.000 từ Anh – Việt đầu tiên" của NXB Phụ nữ mua bản quyền của Usborne viết là "Danh mục từ – Words in order". Và một số cuốn khác lại ghi "Chỉ mục"… Đây có thể cũng là một câu chuyện phải bàn thêm đối với những người làm xuất bản. Có thể cũng cần có một khái niệm nào đó thống nhất hơn để chỉ index nhằm góp phần chuẩn hóa các phần thiết yếu trong một cuốn sách dạng này?. 

 

Bên cạnh những đơn vị làm sách có index, cũng có thể tìm thấy khá nhiều cuốn sách hay của ta nhưng chưa có phần này. Thay vì nhờ vào index để tìm kiếm nội dung mình quan tâm, người đọc phải lục lọi trong hàng chục, hàng trăm trang sách, vừa mất thời gian vừa kém hiệu quả. Có ý kiến cho rằng, đây không chỉ là vấn đề cốt lõi của một cách đọc đúng mà còn là một yếu tố để chuyển từ học thụ động sang học chủ động, từ đó biết xử lý tư liệu, công việc một cách khoa học.

 

Vậy nên, những trang index nằm khiêm tốn ở cuối mỗi trang sách có sức mạnh nhiều hơn ta tưởng, nhất là khi nó đặc biệt cần cho việc đọc và tư duy tự học, tự nghiên cứu cho bạn đọc, trong đó có bạn đọc nhỏ.

Hà Dương

TT – Theo tiến sĩ Mike Turner  (người Úc, giám đốc điều hành Trường CĐ Việt – Mỹ tại TP.HCM, người có 25 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực giáo dục), vai trò của phụ huynh là cực kỳ quan trọng đối với việc thúc đẩy đam mê đọc sách ở con trẻ.

​Cha mẹ nên đọc sách cùng con trẻ 

 

 

Chị Thanh Hà (quận Bình Thạnh, TP.HCM) hướng dẫn các con chọn sách, truyện tại đường sách Nguyễn Văn Bình, TP.HCM – Ảnh: Tự Trung

 

 

Tiến sĩ Mike Turner

 

Tôi nghĩ việc đọc sách có rất nhiều lợi ích đối với thanh thiếu niên. Bên cạnh kích thích sự phát triển trí óc và sáng tạo, đọc sách còn tạo điều kiện cho người trẻ tìm hiểu sâu hơn về các lĩnh vực mà họ yêu thích. ]giúp các bạn trẻ tiếp cận nhiều kiến thức mới hoặc tìm thấy hứng thú ở các lĩnh vực họ chưa từng biết đến.

 

Theo kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy những trẻ em được tiếp xúc với sách từ sớm thường biết đi và biết nói sớm hơn những trẻ khác.

 

Tại Úc, chính phủ khuyến khích trẻ em đọc sách bằng cách mở các thư viện miễn phí ở mỗi vùng, cho phép trẻ đến đọc tại chỗ hoặc mượn tối đa năm quyển sách về nhà đọc trong vòng hai tuần. Các thư viện này chứa đầy sách với nhiều chủ đề và thể loại phù hợp nhu cầu khác nhau của độc giả. Thông qua đó, trẻ em hình thành thói quen đọc sách từ sớm và lớn lên với khả năng này.

 

Cha mẹ nên hiểu rằng đọc sách cùng con cái chính là cách để đầu tư vào tương lai của chúng

TS MIKE TURNER

Rất nhiều trẻ tại Úc làm thẻ thư viện và tự mượn sách về nhà đọc. Tại một đất nước có giá bán sách khá cao, việc mở thư viện miễn phí giúp trẻ em tiếp cận kiến thức dễ dàng mà không tốn tiền. Ngoài ra, tại các trường học chúng tôi cũng thiết kế thư viện cho phép trẻ đọc các sách chúng thích hoặc sách do giáo viên yêu cầu đọc để làm bài tập.

 

Trong hệ thống giáo dục Việt Nam hiện nay, tôi thấy rất khó để khuyến khích sinh viên đọc sách hoặc ít nhất là đọc các sách cần cho việc học tập của họ. Phần lớn sinh viên thường lên mạng tìm kiếm thông tin và đối với họ, sách dường như trở thành thứ gì đó thuộc về thời xa xưa.

 

Không chỉ tại Việt Nam mà tại Úc và nhiều nơi khác trên thế giới, trẻ em thường không chủ động tìm kiếm sách và cũng không muốn đọc. Có một vài trường hợp ngoại lệ như Harry Potter vì quyển này thu hút khá nhiều trẻ đọc.

 

Tuy nhiên, tôi cũng đã chứng kiến nhiều trẻ mua phim về xem và hoàn toàn không đụng đến sách.

 

Tôi thường khuyến khích các con mình đọc sách bằng cách dành thời gian đọc cùng chúng, hoặc đọc cho chúng nghe. Không có gì khích lệ bọn trẻ tốt hơn việc tạo điều kiện cho chúng đọc sách cùng cha mẹ.

 

Tôi thấy có nhiều bậc phụ huynh nói rằng họ quá bận nên không thể dành thời gian đọc sách cùng con cái. Thực chất bản thân họ vẫn có thời gian “ngấu nghiến” một vài quyển sách hay, nhưng lại không quan tâm đến nhu cầu này ở bọn trẻ. Cha mẹ nên hiểu rằng đọc sách cùng con cái chính là cách để đầu tư vào tương lai của chúng. Đây là cách quan trọng để giúp trẻ mở mang kiến thức và tăng khả năng ngôn ngữ.

 

Là giáo viên, tôi tin đọc sách là yếu tố quan trọng nhất trong việc giáo dục trẻ. Thầy cô giáo có thể truyền đạt rất nhiều kiến thức tại lớp, nhưng học sinh phải nâng cao tri thức bằng việc tự đọc sách. Bằng cách này, chúng hiểu kiến thức rõ hơn và nhớ lâu hơn để có thể sử dụng về sau.

 

Những trẻ không đọc sách có thể bị thiếu khả năng tưởng tượng và từ vựng để diễn đạt, từ đó gặp khó khăn trong giao tiếp. Đối với thanh thiếu niên, điều này còn khiến họ bị hạn chế về kiến thức và tư duy.

 

Khi xem tivi, mắt và tai bạn hoạt động nhiều để xử lý hình ảnh và âm thanh, còn não bộ và khả năng suy nghĩ không được kích hoạt nhiều. Trong khi đó nếu đọc sách, đầu óc bạn buộc phải hoạt động nhiều để tưởng tượng và hình tượng hóa câu chuyện.

 

Theo tôi, một trong những lý do chính khiến thanh thiếu niên hiện nay không thích đọc sách chính là vì Internet. Mặc dù Internet là công cụ tuyệt vời và có nhiều trang web đọc sách trực tuyến, nhưng trẻ thường có xu hướng ưa thích truy cập mạng xã hội, ví dụ như Facebook. Chúng không hứng thú với việc đọc sách, đồng thời dễ bị xao nhãng bởi các yếu tố đến từ mạng xã hội.

 

Để khuyến khích trẻ đọc sách, đầu tiên đừng biến việc này trở thành một nhiệm vụ nặng nề. Hãy để trẻ “muốn” đọc, thay vì “phải” đọc và tự chúng phải thấy hứng thú với đọc sách.

 

Bắt đầu tập cho trẻ đọc những quyển sách đơn giản, có nhiều hình ảnh, từ ngữ dễ đọc và dễ hiểu. Khi bọn trẻ bắt đầu thấy hứng thú, phụ huynh nên bắt đầu gợi ý cho trẻ đọc những quyển chúng có thể thích.

 

Tôi cũng khuyên các bậc phụ huynh nên đưa trẻ đến đường sách Nguyễn Văn Bình (quận 1, TP.HCM) để chúng quan sát và tìm hiểu tất cả đầu sách ở đó. Hãy để bọn trẻ tham quan từng khu vực và cho chúng chọn lấy quyển sách mình yêu thích. Nếu có những thư viện miễn phí tại TP.HCM, cha mẹ nên đưa trẻ đến.

 

Nên đưa con đến nhà sách vào mỗi tháng

 

Đây là lời khuyên của anh Eric Asato – người Mỹ, nhân viên tư vấn hướng nghiệp tại trường đại học quốc tế RMIT.

 

Anh Asato nói: “Tôi nghĩ có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến thói quen đọc sách của trẻ em. Trong đó vai trò của cha mẹ rất quan trọng. Tôi thấy mình may mắn vì được mẹ đọc sách cho nghe từ khi còn rất nhỏ.

 

Năm lên 3 tuổi, tôi đã tự đọc được vài quyển sách và sau đó còn đọc cho mẹ nghe. Mỗi tháng, mẹ cũng thường dẫn tôi đến thư viện trong khu vực để mượn sách. Tại trường học ở Mỹ, ngoài thư viện, học sinh cũng được khuyến khích đọc sách bằng nhiều cách.

 

Ngay từ khi lên lớp 5, chúng tôi được yêu cầu đọc tiểu sử về một nhân vật bất kỳ, sau đó tự hóa trang, kể lại câu chuyện rồi cha mẹ sẽ đoán xem nhân vật đó là ai.

 

Năm tôi học lớp 11, học sinh phải dành 30 phút vào giữa mỗi buổi sáng để đọc sách. Vì vậy, hầu như mỗi người đều mang bên mình một quyển sách ưa thích để đọc.

 

Các bậc phụ huynh nên đưa con đến nhà sách vào mỗi tháng. Để tiết kiệm chi phí, có thể dẫn trẻ đến thư viện cho chúng mượn sách. Lần tới, bạn buộc phải quay lại để trả sách và lại có cơ hội mượn thêm sách mới”.

 

BÌNH MINH ghi

 

 

 

 

TT – Lần đầu tiên được tổ chức nhưng tính đến ngày 13-2, phố sách xuân Bính Thân 2016 tại phố Lê Thạch, Hà Nội đạt doanh thu hơn 4 tỉ đồng, với gần 100.000 bản sách được bán ra.

 

 

Đông đảo độc giả xem và mua sách tại phố sách xuân lần đầu tổ chức tại Hà Nội – Ảnh: V.V.Tuân

Sở Thông tin – truyền thông Hà Nội, đơn vị chủ trì phố sách xuân, cho biết trung bình mỗi ngày doanh thu từ phố sách đạt gần 1 tỉ đồng. Theo ước tính của ban tổ chức, đã có hàng chục nghìn độc giả tham gia phố sách xuân.

 

Phố sách xuân Bính Thân 2016 diễn ra từ mùng 3 đến mùng 8 tết (từ ngày 10 đến 15-2), với sự tham dự của 20 gian hàng sách. Một số đơn vị có gian hàng đẹp và đạt doanh thu cao tại phố sách là Alpha Books, Thái Hà, Fahasa, Nhã Nam, Đông A, Tân Việt…

 

Những tên sách được bạn đọc quan tâm nhất tại phố sách xuân bao gồm: Nhật ký chú bé nhút nhát (NXB Văn Học), Mẹ Việt dạy con bước cùng toàn cầu và Giấc mơ hóa rồng (Thái Hà và NXB Lao Động), Xứ Đông Dương (Alpha Books và NXB Lao Động), Bộ lược sử bằng tranh(Alpha Books và NXB Dân Trí), Tranh tô màu chủ đề Lễ hội dân gian(NXB Kim Đồng)… Phố sách xuân cũng đã tổ chức được nhiều chương trình giao lưu với các tác giả, nhà nghiên cứu.

 

V.V.TUÂN