Hít phải không khí có thủy ngân có thể mắc bệnh phổi cấp tính, mất trí nhớ, lơ mơ, co giật, nôn ói và viêm ruột, một số trường hợp ngộ độc, suy hô hấp.

 

Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng – Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường cho biết, mức độ ô nhiễm không khí ở Hà Nội đang ở mức báo động. Mới đây, thiết bị đo đạc quan trắc đã phát hiện chất độc thủy ngân có trong bầu không khí thủ đô.Mặc dù thủy ngâncó trong không khí mới đo được ở một địa điểm tại Hà Nội nên chưa có đủ căn cứ để kết luận về chỉ số này, song theo các chuyên gia không thể lơ là bởi thủy ngân cực độc, sẽ vô cùng nguy hại nếu con người hít phải không khí có chứa chất này.

 

 

Các phương tiện giao thông trở thành nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm đô thị. Ảnh: Lê Hiếu.

Theo Phó giáo sư, Tiến sĩ Trần Hồng Côn, thủy ngân nguyên tố lỏng ít độc, nếu ở dạng hơi hay hợp chất, muối thì rất độc và là nguyên nhân gây ra các tổn thương não, gan khi con người tiếp xúc, hít thở, ăn phải. Không khí ở nhiệt độ phòng có thể bão hòa hơi thủy ngân cao hơn nhiều lần so với mức cho phép. Nếu hít phải khí có chứa thủy ngân, thủy ngân sẽ hấp thu nhanh qua đường hô hấp, qua màng phế nang vào máu đến thận, gan lách và hệ thần kinh trung ương.

 

Phó giáo sư Côn cho rằng hít phải thủy ngân có thể gây bệnh phổi nặng cấp tính, khiến nạn nhân bị ho, khó thở, đau tức ngực và có cảm giác đau rát ở phổi. Ngoài ra, nó gây mất trí nhớ, viêm miệng, lơ mơ, co giật, nôn ói và viêm ruột. Trong một số trường hợp có thể gây ra ngộ độc cấp tính, suy hô hấp, thậm chí tử vong nếu tiếp xúc lượng thủy ngân nhiều.

 

Ngoài ra, thủy ngân là chất độc tích lũy sinh học rất dễ dàng hấp thụ qua da, các cơ quan hô hấp và tiêu hóa. Các hợp chất vô cơ ít độc hơn so với hợp chất hữu cơ của thủy ngân. Cho dù ít độc hơn so với các hợp chất của nó nhưng thủy ngân vẫn tạo ra sự ô nhiễm đángkể đối với môi trường vì hình thành các hợp chất hữu cơ trong cơ thể sinh vật.Một trong những hợp chất độc nhất của nó là dimetyl thủy ngân, độc đến mức chỉ vài micrôlít rơi vào da có thể gây tử vong.

 

Chứng bệnh minamatalà một dạng ngộ độc thủy ngân. Thủy ngân tấn công hệ thần kinh trung ươngvà hệ nội tiết, ảnh hưởng tới miệng, các cơ quai hàm và răng. Sự phơi nhiễm kéo dài gây ra các tổn thương não và gây tử vong. Nó có thể gây ra các rủi ro hay khuyết tật đối với các thai nhi.

 

Vị chuyên gia này cho biết, có nhiều khả năng thủy ngân đo được trong không khí Hà Nội được sinh ra từ các lò đốt rác thải y tế hoặc rác thải công nghiệp, các địa điểm sản xuất vàng bạc, các trung tâm nha khoa… Con người không thể can thiệp nếu thủy ngân có trong không khí, song có thể ngăn chặn tình trạng này nếu phát hiện ra nguồn sinh ra nó.

 

Ông Côn khuyến cáo, thủy ngân cần được tiếp xúc một cách cực kỳ cẩn thận. Các đồ chứa thủy ngân phải đậy nắp chặt chẽ để tránh rò rỉ và bay hơi. Việc đốt nóng thủy ngân hay các hợp chất của nó phải tiến hành trong điều kiện thông gió tốt và người thực hiện phải đội mũ có bộ lọc khí. Ngoài ra, người dân nên cẩn trọng với các vật dụng trong gia đình chứa thủy ngân như nhiệt kế. Khi bị ngộ độc thủy ngân, tốt nhất nên đưa bệnh nhân đến nơi thông thoáng và khẩn cấp đưa tới bệnh viện để được xử lý kịp thời.

 

Theo VnExpress

 

 

 

 

 

 

 

Tôi thường bày tỏ quan điểm trên các trang báo rằng chúng ta, các nhà khoa học, nên quan tâm hơn tới sự phát triển và tiến bộ của sự nghiệp khoa học và nghiên cứu trong nước; chúng ta không thể chỉ trông chờ các cơ quan, Chính phủ, hay Đảng, … đưa ra mọi giải pháp cho tất cả mọi vấn đề; chúng ta nên cảm thấy có trách nhiệm chủ động đối diện với các khó khăn gặp phải trong công việc của mình.

Vậy thì làm như thế nào? Ở nhiều nước, các hội khoa học (learned societies) hay các viện hàn lâm đóng một vai trò quan trọng trong vấn đề này. Họ tạo ra diễn đàn để thảo luận mọi vấn đề cần xem xét. Với tư cách độc lập đối với Nhà nước, họ thực sự tự do; đồng thời họ nhận được sự tôn trọng từ các cơ quan do luôn tiếp cận các vấn đề một cách có trách nhiệm. 

 

Thay vì bị coi như các tổ chức gắn với một số lĩnh vực đặc thù riêng, ví dụ như các thương hội, với mục đích duy nhất là bảo vệ quyền lợi cộng đồng của mình, hội khoa học có vai trò rộng hơn, thường được nhờ tư vấn hoặc tham gia xây dựng chính sách khoa học cho đất nước. Ở Việt Nam, các viện hàn lâm chưa thực sự có vai trò như vậy, đồng thời các viện sỹ cũng chưa được bổ nhiệm dựa theo đề cử của giới khoa học căn cứ trên thành tựu khoa học xuất sắc: Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam thực chất vẫn là một cơ quan Nhà nước phục vụ cho nghiên cứu khoa học, không hề giống với các hội học giả trên thế giới như Hội Hoàng gia Anh, Viện Hàn lâm Quốc gia Mỹ cho các ngành khoa học hay Viện Hàn lâm Nhật Bản. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có các hội khoa học, ví dụ như Hội Toán học Việt Nam hay Hội Vật lý Việt Nam. Sẽ khá thú vị nếu chúng ta tìm hiểu về vai trò, chức năng của chúng.

 

Một khác biệt giữa hội học giả so với các viện hàn lâm là thành viên của hội học giả có thể là nhà nghiên cứu, giảng viên cấp đại học hay phổ thông, các kỹ sư, và tất cả những ai quan tâm tới khoa học nói chung. Để trở thành thành viên bạn chỉ cần được một hoặc hai thành viên khác giới thiệu và hướng dẫn. Bạn cũng chỉ cần đóng một khoản phí để giúp chi trả cho sinh hoạt của hội. Những người điều hành hội được bầu bởi các thành viên, và thực hiện chức trách của mình một cách tình nguyện, không lương. Nhìn chung, các thành viên quốc tế cũng được tham gia, ví dụ Hội Vật lý Mỹ không lưu hồ sơ về quốc tịch các thành viên của mình, hội này có tới khoảng 12.500 thành viên sống bên ngoài nước Mỹ, chiếm tới 24% tổng số thành viên.

 

Các hội học giả thường hết sức quan tâm tới các vấn đề về đạo đức. Dù là các hội của Nhật Bản, Mỹ, hay châu Âu, chuẩn mực hạnh kiểm cho mọi nhà khoa học đều là một lý tưởng chung, rằng “sự tốt đẹp của khoa học dựa trên bản thân các nhà khoa học trong việc tạo ra các kết quả khoa học và chia sẻ chúng một cách cởi mở, trung thực, đảm bảo rằng khoa học phục vụ cho lợi ích xã hội, và một nền văn hóa nuôi dưỡng liêm chính học thuật”, hay nói cách khác “mọi người liên quan tới khoa học đều có trách nhiệm đảm bảo khoa học được thực hiện với ưu tiên về chất lượng, với sự trung thực, liêm chính, và chuẩn mực cao về đạo đức”.

 

Các hoạt động thông thường của các hội khoa học thường bao gồm việc tổ chức các hội nghị, xuất bản các tạp chí khoa học chuyên ngành và phổ thông, trao các giải thưởng và duy trì quan hệ gần gũi giữa các hội học giả với nhau, kể cả trong nước và quốc tế. Một số tổ chức quốc tế có vai trò rất quan trọng theo nghĩa này, như Liên đoàn Thiên văn Quốc tế, Liên đoàn Quốc tế Vật lý Cơ bản và Ứng dụng, hay Liên hiệp các hội Vật lý Châu Á Thái Bình Dương (AAPPS). Ở đây cũng cần nhắc đến Viện Hàn lâm Trẻ toàn cầu (Global Young Academy), một tổ chức hướng tới “trở thành tiếng nói nhà khoa học trẻ toàn thế giới” và liên kết các Viện Hàn lâm Khoa học Trẻ hiện có tại một số quốc gia như Nhật Bản, Thái Lan, và Philippines. Trao cơ hội lên tiếng cho các nhà khoa học trẻ là điều được quan tâm, chia sẻ rộng rãi giữa các hội khoa học ở nhiều quốc gia tiến bộ, và đã có nhiều nỗ lực nhằm nuôi dưỡng những sáng kiến thúc đẩy tiến trình chung này. Trong khi viết bài báo này, tôi được biết rằng Việt Nam cũng đang thai nghén Viện Hàn lâm Trẻ của Việt Nam (địa chỉ trực tuyến tại vietnamyoungacademy.org), một tổ chức đang trong quá trình xây dựng và đã có danh sách các thành viên, nhà tư vấn, và các bạn bè đối tác. Tuy nhiên, hiện nay tổ chức này chủ yếu vẫn nằm ở nước ngoài, và tôi còn chưa rõ cơ sở pháp lý nào để họ có thể đưa trụ sở về trong nước. Dù sao, điều đó họ cũng cho thấy đã đến lúc các hội khoa học chính thống trong nước cần thực sự lưu tâm.

***

Cần làm gì để giúp các hội học giả của Việt Nam đóng góp chủ động hơn cho sự phát triển khoa học của đất nước? Về nguyên tắc, họ chính là nơi nuôi dưỡng văn hóa trung thực, liêm chính học thuật và đạo đức, và là nơi thực hành quyền dân chủ và tự do ngôn luận, những điều không thể thiếu để giúp khoa học phát triển tiến bộ.

 

Về nguyên tắc, các hội khoa học chính là nơi nuôi dưỡng văn hóa trung thực, liêm chính học thuật và đạo đức, và là nơi thực hành quyền dân chủ và tự do ngôn luận, những điều không thể thiếu để giúp khoa học phát triển tiến bộ.

 

Hiện nay, các hội học giả trong nước đều nằm trong Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA), là một thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, và được thành lập bởi Nhà nước. Về nguyên tắc, mối quan hệ như vậy không nên tạo trở ngại, mà ngược lại nên là điều thuận lợi [cho các hội khoa học]. Tuy nhiên, trên thực tế mối quan hệ này khiến các hội học giả trở nên thận trọng hơn mức cần thiết, với xu hướng né tránh làm những việc phải phiền hà xin phép bên trên. Một ví dụ như quy định các thành viên hội phải là công dân Việt Nam, có lẽ xuất phát từ thói quen thời chiến tranh khi những người nước ngoài thường bị nhìn với con mắt nghi ngại. Đến nay lẽ ra quy định này cũng nên thay đổi, nhưng điều ấy có lẽ là bất khả thi. Một ví dụ khác là sự thiếu vắng những tranh luận trong cộng đồng các nhà vật lý về tương lai lâu dài của nghiên cứu cơ bản trong nước. Ít năm trước, tôi trình bày trước Hội Vật lý Việt Nam một bài viết có quan điểm rằng các định hướng nghiên cứu của Việt Nam trên các lĩnh vực vật lý lượng tử, vật lý hạt nhân, và vật lý thiên văn, cần được thảo luận và xem xét điều chỉnh lại. Nhưng một đề xuất như vậy chẳng những bị coi là không đúng về mặt chính trị, mà có lẽ còn là sự cấm kỵ, và bài viết của tôi không được đưa vào kỷ yếu hội nghị.

 

Đã đến lúc chúng ta cần thay đổi cung cách để khôi phục sự minh bạch, khuyến khích sự sáng tạo, và lắng nghe thế hệ trẻ để nhìn về phía trước với quyết tâm vì sự tiến bộ. Điều đó là vì quyền lợi của đất nước và khoa học, tất cả chúng ta đều là người thắng và chẳng có gì tổn hại từ một cuộc cải cách như vậy. Tất cả những gì chúng ta cần là một quyết tâm từ VUSTA, không chỉ cho phép sự độc lập hoàn toàn từ các hội thành viên, mà còn khuyến khích họ chủ động thể hiện một thái độ trách nhiệm và tích cực trong vai trò của mình là tiếng nói của cộng đồng khoa học mà họ là đại diện.

 

Với sự đổi mới như vậy, chúng ta có thể sẽ được thấy các hội như Hội Vật lý Việt Nam tổ chức các cuộc tranh luận mở về tương lai ngành của mình, thông tin tới các cộng đồng về các quyết sách của Chính phủ trong lĩnh vực khoa học (thay vì phải để các nhà khoa học Việt kiều làm việc đó như với chiến lược ngành vật lý gần đây), quan tâm tới mối quan hệ với các tổ chức quốc tế mới như Viện Hàn lâm Trẻ toàn cầu, v.v. và tạo cơ hội hình thành một diễn đàn thảo luận cởi mở về định hướng tương lai của ngành. Một đòi hỏi như vậy liệu có là quá nhiều? 

 

Pierre Darriulat

 

 

Ở Việt Nam, vấn đề dinh dưỡng, chế độ ăn uống luôn thu hút được sự quan tâm của mọi đối tượng, từ phụ nữ muốn có vóc dáng đẹp, người mẹ sắp mang thai, gia đình nuôi con nhỏ đến những người trung niên lo lắng về vấn đề huyết áp, tim mạch… Tuy nhiên, đi cùng với xu hướng đó, một tình trạng khá phổ biến đang xảy ra là sự bùng nổ về các thông tin dinh dưỡng không chính xác, được củng cố bởi tâm lý đám đông và những kẻ trục lợi.

Do nhận thức về mối liên hệ giữa dinh dưỡng và sức khỏe được nâng cao, người tiêu dùng đang ngày càng có xu hướng tự chăm sóc sức khỏe của bản thân. Xu hướng này đẩy mạnh vai trò của thông tin dinh dưỡng đối với cuộc sống của mỗi người. Nhưng nó cũng làm cho con người dễ bị thiệt hại hơn cả về sức khỏe cũng như kinh tế bởi những thông tin sai lệch về dinh dưỡng. Vấn đề này càng cần được quan tâm hơn khi dân số già đi và xã hội ngày càng tăng mức chi tiêu cho mục đích bổ sung các chất dinh dưỡng trong chế độ ăn uống, cũng như cho giải pháp giảm cân, làm đẹp, với mong muốn cải thiện sức khỏe của bản thân và gia đình. 

 

Sự bùng nổ về nhu cầu của người dân đối với dinh dưỡng và sức khỏe là điều kiện để ngành công nghiệp này nở rộ ở Việt Nam. Hàng trăm, hàng ngàn công ty, loại sản phẩm có mặt trên thị trường, cả nội địa và nhập ngoại. Tuy nhiên, sự phát triển quá nhanh này khiến cho việc thiết kế các điều luật, quy trình kiểm soát không theo kịp, khiến cho người tiêu dùng dễ bị lẫn lộn giữa hàng thật và hàng giả, giữa sản phẩm tốt thực sự và sản phẩm gây hại cho sức khỏe. Trong bối cảnh đó, họ càng dễ đưa ra những lựa chọn dinh dưỡng sai lầm bởi tình trạng tràn lan các thông tin dinh dưỡng sai lệch hoặc thiếu kiểm chứng, được tạo ra bởi ý kiến chủ quan của những người tự cho mình là chuyên gia, hoặc những người có mục đích thương mại đằng sau.

 

Tự cho mình là chuyên gia do hiệu ứng Dunning-Kruger và niềm tin theo thói quen

 

Dạo quanh một số diễn đàn, trang mạng xã hội, chúng ta có thể thấy dinh dưỡng là đề tài thảo luận của rất nhiều thành viên, nhưng điều nghịch lý là những ý kiến tự tin nhất lại thường không đến từ những chuyên gia dinh dưỡng, sức khỏe thực thụ, mà đến từ những ai đó chỉ dựa theo những quan niệm hay nguồn thông tin chưa đầy đủ. 

 

Nguyên nhân của tình trạng này chính là hiệu ứng Dunning-Kruger hay là sự thiên vị về nhận thức khiến người có hiểu biết ít trong một vấn đề hay ngành học thì hay đánh giá quá cao khả năng của mình, trong khi hầu hết các chuyên gia lại có xu hướng đánh giá thấp bản thân. Cụ thể là với lĩnh vực dinh dưỡng, những người càng đi sâu nghiên cứu thì càng trở nên khiêm tốn, ít khi đưa ra những khẳng định tuyệt đối, bởi họ nhận ra rằng trong thực tế, những điều chúng ta biết được chắc chắn là rất ít. Chẳng hạn trước đây các nhà khoa học tưởng như đã hiểu rất rõ quá trình tiêu hóa và vai trò của từng chất dinh dưỡng đa lượng như đạm, đường, chất béo, nhưng đến thời điểm hiện nay thì ảnh hưởng của những chất này đối với từng bệnh khác nhau vẫn còn đang tiếp tục được nghiên cứu để có thể khẳng định thực sự trên người. Vì vậy, những chuyên gia thực sự thường dè dặt trong phát ngôn, và do không tập trung vào việc tiếp thị bản thân nên ý kiến của họ nhiều khi thiếu sức ảnh hưởng với công chúng. 

 

Hiệu ứng Dunning-Kruger càng trở nên mạnh mẽ hơn khi kết hợp cùng hiệu ứng đám đông. “Nếu nhiều người nghĩ như tôi, chắc hẳn đó phải là sự thật”. Điều này được gọi là sự mong muốn đồng thuận: một ý tưởng trở thành sự thật với một số người chỉ vì nó được chia sẻ và lặp đi lặp lại nhiều lần. Trong một số cộng đồng trên internet, việc tập hợp một số lượng người trong thế giới ảo có chung một suy nghĩ tạo ra sức mạnh cho suy nghĩ đó trong những người chia sẻ nó. Vì vậy, mới tồn tại những cộng đồng tin hoàn toàn theo một chế độ ăn “thần thánh”, không cân bằng và không được chứng minh bởi khoa học, vì lí do đơn giản rằng những người trong diễn đàn, fanpage đó đều chung suy nghĩ như vậy.

 

Một nguyên nhân phổ biến khác dẫn tới những ý kiến chủ quan về dinh dưỡng là niềm tin tạo ra bởi thói quen và sự bảo vệ niềm tin của cá nhân một cách thiên vị. Đối với thực phẩm, khẩu vị và thói quen của chúng ta được tạo nên từ khi còn bé, bị tác động môi trường xung quanh và lối sống hằng ngày… Chúng ta không thực sự quyết định những gì chúng ta thích ăn uống mà ít nhiều bị ảnh hưởng bởi thói quen. Có không ít những phản bác được đưa ra kiểu như “Chúng tôi luôn luôn ăn/làm như thế” hoặc “làm như thế chẳng thấy gây chết ai bao giờ”.

 

Ngoài ra, khi một người thấy rằng niềm tin của họ bị đặt câu hỏi, thì người đó sẽ phản ứng dữ dội để loại bỏ lý do đe doạ và càng thu mình lại trong những niềm tin của bản thân. Những nhà nghiên cứu đều cho rằng hiện tượng này là một điểm yếu của nhận thức hay một số gọi nó là “sự thiên vị xác nhận” (confirmation bias). Đây là một sự thiên vị nhận thức rất phổ biến, trong đó con người có xu hướng chỉ ghi nhận, tiếp thu hay đánh giá cao những thông tin, lí do mà ủng hộ cho ý kiến cá nhân, và cùng lúc gạt bỏ đi những thông tin, lí do đi ngược lại niềm tin bản thân. Nó như một dạng trí nhớ chọn lọc thông tin (chúng ta chỉ lưu lại những gì chúng ta muốn), kết hợp với một sự giải thích thiên vị (nếu thông tin theo chiều hướng như những gì ta nghĩ thì chắc chắn đó là một thông tin tốt, nếu không chắc chắn thông tin đó là sai). 

 

Cố tình thông tin không chính xác để trục lợi

 

Người tiêu dùng thường dễ bị hấp dẫn bởi những phương pháp, sản phẩm nói rằng sẽ có được kết quả lớn chỉ với nỗ lực nhỏ và trong thời gian ngắn. Những công cụ marketing hay những tuyên bố kiểu “nửa sự thật” dưới danh nghĩa khoa học thường dựa vào tâm lý đó để đánh lừa người tiêu dùng. Lợi dụng mong muốn có được những thông tin dinh dưỡng hữu dụng của mọi người, những người tự xưng là “chuyên gia” sẽ có những tuyên bố theo kiểu “sống khỏe mạnh không hề khó, chỉ cần làm điều này/ăn thực phẩm này/theo lời chỉ dẫn của tôi, mua quyển sách của tôi”. Họ dựa vào đó để bán cho chúng ta các loại sản phẩm từ thực phẩm tự chế, nước ép đến các viên thực phẩm chức năng. Những “chuyên gia” này chỉ đơn giản là muốn kiếm lợi, hoặc đôi khi cũng tin rằng họ đang làm điều tốt cho người khác. Trên thực tế, những lời khuyên này chỉ đề cập đến một phần của vấn đề hoặc hầu như không hề dựa trên các kết quả khoa học xác thực, cập nhật nhất.

 

Những thông tin kiểu này dễ dàng tiếp cận với người nghe, người tin vào nó còn do tình trạng hoài nghi cao và dễ dàng tin những điều không tốt về thực phẩm, dinh dưỡng. Một số người quá dễ dàng tin vào những điều không tốt trong thực phẩm được nghe, được kể lại dù những điều này chưa hề được chứng minh bởi nghiên cứu khoa học hay khẳng định bởi bất cứ cơ quan, tổ chức có trách nhiệm nào. 

 

Rất nhiều scandal về an toàn thực phẩm và sự lừa đảo tràn lan của không ít những người bán thực phẩm chức năng khiến chúng ta hình thành trong đầu một tư tưởng “nhìn đâu cũng thấy sâu”. Điều này phần nào cũng có ích vì chúng ta cẩn thận hơn trước mọi quyết định liên quan đến ăn uống, dinh dưỡng. Tuy nhiên, cũng có một số cá nhân hay tổ chức lợi dụng điều này để giật tít, gây hoang mang trong dân chúng rồi cùng lúc đưa ra các giải pháp, sản phẩm thương mại mà thực chất cũng không tốt đẹp như họ quảng bá. Người tiêu dùng nếu vội vã tin dùng các sản phẩm này có thể gặp hậu quả như chế độ ăn uống mất cân bằng gây ra những bệnh rối loạn chuyển hóa và những tổn hại khác cho sức khoẻ. Ví dụ cụ thể như các loại thức uống detox được quảng cáo tốt hơn và an toàn hơn các viên giảm cân (trên thực tế, các viên giảm cân không phải loại nào cũng hiệu quả và an toàn, đó là nguyên nhân khiến người tiêu dùng nghi ngờ và dễ dàng tin vào một giải pháp khác tưởng như an toàn hơn), làm cho người tiêu dùng không hiểu đúng, chỉ dùng thức uống này thay cho bữa ăn. Điều này khiến cho cơ thể thiếu chất đạm, thiếu năng lượng, làm đường huyết không ổn định, giảm sức đề kháng. Hiện nay, trên thế giới vẫn chưa có bất kì nghiên cứu lâm sàng đối chứng ngẫu nhiên nào được tiến hành để kiểm tra tính hiệu quả của chế độ detox trên cơ thể người, tuy rằng nó là cần thiết để người tiêu dùng được biết đến tiềm năng tốt hay xấu của những chế độ giảm cân như thế này.

 

Những hậu quả của thông tin sai 

 

Thông tin dinh dưỡng sai lệch có thể khiến người sử dụng không ý thức được những thành phần độc hại ẩn chứa trong thực phẩm, sử dụng sai cách hay nghiêm trọng hơn là gây tác động tiêu cực đến quá trình điều trị bệnh. Những hậu quả này không chỉ dừng lại ở người trực tiếp tiếp nhận thông tin mà còn có thể lan toả đến người xung quanh và cả cộng đồng qua quá trình trao đổi thông tin và sinh hoạt ăn uống tập thể.

 

Những hậu quả kinh tế liên quan đến thông tin sai lệch cũng không hề nhỏ: từ việc chữa trị bệnh tật gây ra do hiểu sai về dinh dưỡng, đến chi phí tìm ra liệu pháp thay thế/kéo dài cách điều trị cũ do tác động của nguồn thực phẩm độc hại, chi phí cho quá trình điều tra sự thật của cơ quan chính quyền, phí tổn thu hồi sản phẩm gây hại cho sức khoẻ.

 

Những thông tin dinh dưỡng sai lệch còn khiến người tiêu dùng mất niềm tin vào nhiều loại sản phẩm cho dù không độc hại. Họ cũng nảy sinh nghi ngờ với những công bố khoa học mới. Đáng sợ nhất là điều đó sẽ làm xuất hiện tư tưởng phó mặc không quan tâm đến dinh dưỡng vì hoang mang bởi thông tin.

 

Thông tin dinh dưỡng chuẩn và ba dạng thông tin sai lệch

 

Trên thực tế, không phải lúc nào cũng có thể phân biệt được rõ ràng giữa thông tin dinh dưỡng đúng đắn và thông tin không chính xác, hoặc xác định đâu là thông tin dinh dưỡng chuẩn, có độ xác thực cao, ngay cả đối với những người có kiến thức khoa học. 

 

Thông tin đúng đắn về dinh dưỡng là những nghiên cứu khoa học đã trải qua sự xem xét, đánh giá của hội đồng, chuyên gia một cách khách quan. Thông tin dinh dưỡng chuẩn là những thông tin có độ xác thực cao, dựa trên những quan sát theo thời gian, nghiên cứu trên cơ thể người với số lượng đáng tin cậy, cũng như có những phân tích tổng hợp. 

 

Thông tin sai lệch về dinh dưỡng là thông tin khoa học sai sót hoặc không đầy đủ. Những thông tin này được tạo ra do những mục đích xấu hay để phục vụ mục đích chủ quan (bán sản phẩm, gây sự chú ý của công chúng). Chúng gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, tinh thần và kinh tế của người tiêu dùng. 

 

Thông tin sai lệch gồm ba dạng: thông tin chạy theo mốt, gian lận y tế, và những tuyên bố sức khỏe gây hiểu lầm. 

* Thông tin chạy theo mốt: là những thông tin về niềm tin không được kiểm chứng, xác thực và thường thái quá cho rằng việc ăn hay không ăn một vài loại thực phẩm, sản phẩm bổ sung có thể chữa bệnh, hay giúp giảm cân nhanh chóng. Những người tuyên truyền cho những dạng thông tin như thế này có thể chính là những nạn nhân của thông tin, công bố sức khỏe sai lệch, hoặc có thể tin một cách ngờ nghệch rằng họ đang mang đến cho người khác thông tin chính xác.

 

* Gian lận y tế: là những thông tin cũng có những điểm chung với thông tin chạy theo mốt, trừ một điểm là nó được làm ra do cố ý và vì mục đích lợi nhuận. Gian lận y tế là sự cổ vũ vì mục đích lợi nhuận cho một phương thuốc không có tác dụng hoặc chưa từng được chứng minh có tác dụng, nhưng lại được quảng cáo là cải thiện sức khỏe, vóc dáng.

 

* Cuối cùng, tuyên bố sức khỏe gây hiểu lầm khiến cho người tiêu dùng có những suy luận, khái quát hóa sai lầm về  ảnh hưởng của thực phẩm với sức khỏe. Ví dụ như một sản phẩm được quảng cáo, tuyên bố là “ít đường” nhưng lại chứa nhiều chất béo, hay sản phẩm thanh ngũ cốc được quảng cáo là “hạt đầy đủ vỏ” (chứa nhiều chất xơ hơn hạt thường) nhưng trên thực tế lại chứa rất ít vitamin, khoáng chất mà lại có lượng calo cao. Trong những trường hợp này, các tuyên bố gây hiểu lầm cho người tiêu dùng và khiến họ tin rằng sản phẩm có tác dụng tốt cho sức khỏe hơn so với thực tế.

 

Lê Đoàn Thanh Lâm

 

Theo: tiasang.com.vn