Vượt lên những thách thức bởi đại dịch trong năm 2021, các nhà xuất bản và đơn vị ngành sách đã tìm những hướng đi riêng, đạt kết quả sản xuất, kinh doanh khả quan.

Doanh thu tăng

Dù đối mặt nhiều khó khăn, doanh thu ngành xuất bản năm 2021 vẫn đạt tăng trưởng, thậm chí cao hơn năm 2019 – năm trước đại dịch.

Tổng doanh thu toàn ngành đạt 2.996 tỷ đồng (tăng 12,4% so với năm 2020); nộp ngân sách 260 tỷ đồng (tăng 71,7%). Lợi nhuận toàn ngành (sau thuế) đạt 384 tỷ đồng (tăng 80,7%).

Trong năm 2021, ngành xuất bản đối mặt nhiều khó khăn khi chi phí nguyên vật liệu tăng, hoạt động xuất bản bị gián đoạn do giãn cách kéo dài, sức mua giảm, thiếu nhân lực hoạt động… Trong bối cảnh đó, số đầu sách và bản sách giảm nhẹ.

 Số liệu tổng hợp từ Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông), Hội Xuất bản Việt Nam. Ảnh: Đỗ Thu

Theo tổng kết của Cục Xuất bản, In và Phát hành, Bộ Thông tin và Truyền thông, tính đến hết ngày 31/12/2021, tổng số xuất bản phẩm nộp lưu chiểu là 32.948 (giảm 9%); số bản sách làm ra là 400 triệu (giảm 0,7%).

Trong đó, sách giáo khoa, giáo trình, sách tham khảo chiếm ưu thế (34% cơ cấu sách). Tỷ lệ xuất bản phẩm bình quân đầu người đạt 4,08 bản/người/năm (giảm 1,2% so với năm 2020).

Trong bối cảnh chưa thể tăng trưởng về số lượng sách, các đơn vị xuất bản đã tập trung cho chất lượng. Nhiều xuất bản phẩm có giá trị tuyên truyền bảo vệ chủ quyền, biển đảo; quảng bá hình ảnh, văn hóa con người Việt Nam; phục vụ phát triển kinh tế, khoa học công nghệ, hướng dẫn kỹ năng khởi nghiệp…

Bên cạnh đó, những cuốn sách có nội dung liên quan phòng, chống dịch bệnh Covid-19, ca ngợi tình cảm, nhiệt huyết của đội ngũ làm công tác phòng, chống dịch và việc phục hồi kinh tế thời dịch bệnh cũng được các nhà xuất bản chủ động khai thác.

Cơ cấu sách theo thống kê của Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông). Ảnh: Đỗ Thu.

Đặc biệt, một số cuốn sách thu hút nhiều bạn đọc, phát hành số lượng lớn như: Muôn kiếp nhân sinh in 340.000 bản, Nhà giả kim in 310.000 bản; Hành trình về phương Đông in 87.000 bản, Sapiens – Lược sử loài người in 44.000 bản, Từ tốt đến vĩ đại in 33.000 bản…

Các chỉ số trên cho thấy nỗ lực của các nhà xuất bản trong việc nắm bắt thị trường, nhu cầu của độc giả. Đơn vị ngành sách cũng thích ứng nhanh nhạy để chuyển đổi các hình thức kinh doanh, quảng bá sách.

Trước những biến động của thị trường lao động sau đại dịch, tổng số lao động của các nhà xuất bản vẫn cơ bản được giữ vững, không bị xáo trộn, góp phần làm cho hoạt động của nhà xuất bản ổn định.

Tác giả Liêu Hà Trinh trong phòng thu sách nói. Ảnh: Fonos

Thúc đẩy xuất bản điện tử, phát triển văn hóa đọc

Nắm bắt xu thế chuyển đổi số, tìm hướng đi mới trong khó khăn, một số đơn vị phát triển hoạt động xuất bản điện tử, phát hành trực tuyến, thúc đẩy ứng dụng công nghệ.

Đến nay, 12 nhà xuất bản được thực hiện xuất bản phẩm điện tử (tăng 33% so với 2020). Lượng xuất bản phẩm điện tử là 2.300 (tăng 12%).

Một số doanh nghiệp phát hành sách nói có tăng trưởng tốt. Các sàn thương mại điện tử chuyên biệt về phát hành sách có mức tăng trưởng cao.

Hội sách trực tuyến quốc gia lần thứ hai tại địa chỉ Book365.vn đưa 40.000 bản sách đến bạn đọc, hơn 6 triệu lượt truy cập, doanh thu đạt trên 4,5 tỷ đồng (tăng gấp 3,5 lần so với năm 2020).

 

Không chỉ duy trì được các hoạt động sản xuất kinh doanh, một số nhà xuất bản còn có những bước đột phá, vừa hoàn thành nhiệm vụ chính trị, vừa có bước tăng trưởng nhất định - Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Phạm Anh Tuấn

Song song thúc đẩy sản xuất, kinh doanh, năm 2021 đánh dấu bước tiến quan trọng trong phát triển văn hóa đọc.

Ngày 4/11/2021, Chính phủ ra Quyết định về việc tổ chức Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam. Đây là tiền đề mở ra nhiều hoạt động, dự án phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng.

Nhiều đơn vị ngành sách đã hưởng ứng, chung tay tổ chức các dự án ý nghĩa như: Bảo tàng Sách và Văn hóa đọc, giải thưởng “Khuyến đọc Việt Nam”, dự án xây dựng không gian đọc trong nhà văn hóa để đưa sách đến vùng nông thôn…

Nhiều chương trình, dự án tặng sách, khuyến đọc ý nghĩa được thực hiện như “Sách hay cho học sinh tiểu học”, “Chuyến tàu mùa thu”…

Giải thưởng sách Quốc gia lần thứ tư đã trở thành một trong những giải thưởng uy tín của lĩnh vực báo chí, xuất bản, văn hóa văn nghệ. 24 tác phẩm xuất sắc được tôn vinh, trong đó, nổi bật là chủ đề dành cho thiếu nhi với một giải A, 4 giải B, 2 giải C.

Giải thưởng trở thành nguồn động viên, cổ vũ cho các tác giả, dịch giả và đông đảo người làm sách, lan tỏa những tác phẩm giá trị tới công chúng, đồng thời đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc thúc đẩy văn hóa đọc phát triển.

Tại một hội nghị về xuất bản diễn ra hồi tháng một ở Hà Nội, ông Phạm Anh Tuấn – Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông – nói trong điều kiện rất khó khăn, những người làm xuất bản đã không chùn bước, đoàn kết, sáng tạo và chủ động tìm ra các giải pháp, thực hiện nhiều bước đi chuyển đổi số nhằm duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh.

Nhờ đó, không chỉ duy trì được các hoạt động sản xuất kinh doanh, một số nhà xuất bản còn có những bước đột phá, vừa hoàn thành nhiệm vụ chính trị, vừa có bước tăng trưởng nhất định.

Tôi đã có những trải nghiệm cá nhân thực sự về cuộc chiến tranh này thời đỉnh điểm của Chiến tranh Lạnh.

Ba chiến trường chính của chiến tranh công nghệ trong thế kỷ 21

Lịch sử loài người hình thành bởi các cuộc xung đột, xa xưa là giữa các bộ lạc, sau rồi giữa các dân tộc, đến chiến tranh giữa các quốc gia, và ngày nay là đến liên minh các quốc gia , giữa các phe. Từ hai phe trong Chiến tranh thế giới thứ hai, đến hai phe trong Chiến tranh Lạnh 1945-1991 và bây giờ còn chưa phân định rõ các phe. Và kết quả của các cuộc chiến tranh xưa nay phụ thuộc vào phương tiện vận chuyển (chạy, ngựa, tàu thuyền, máy bay…), sức mạnh (cơ bắp, cung tên, giáo mác, súng ống, bom đạn…). Nhưng trong thế kỷ 21 này, khi các nhà vật lý đã chỉ ra sức mạnh sau tiếng nổ của bom hạt nhân có thể tiêu diệt loài người trong chớp mắt, sẽ không thể sử dụng tiếng nổ của bom đạn để định hình thế giới được nữa. Sự phân định thắng thua là ở cuộc chiến không tiếng súng, cuộc chiến công nghệ. Công nghệ được hiểu bao gồm Nghiên cứu – Research, Phát triển- Development, Sản xuất- Production, gọi tắt là Chiến tranh RDP. Dự đoán, có ba chiến trường chính của chiến tranh RDP trong thế kỷ 21 là:

I-Công nghệ bán dẫn và máy tính – Semi-conductor & Computing Technology.

II- Lưu trữ năng lượng – Energy Storage.

III- Phản ứng tổng hợp hạt nhân có điều khiển – Controlable Nuclear Fusion.

Loạt bài viết của GS.TS Trần Xuân Hoài sẽ lần lượt điểm qua ba cuộc chiến tranh này.

Cuộc chiến tranh công nghệ bán dẫn và máy tính

PHẦN I: CÔNG NGHỆ MÁY TÍNH

Cuối năm 1969, sau khi đạt được một số kết quả thực nghiệm khá tốt về vật liệu bán dẫn dành cho việc chế tạo linh kiện bán dẫn siêu cao tần (Semiconductor Microwave Devices), tôi cần phải giải bài toán tổng thể để lý giải kết quả và định hướng tìm tòi cho linh kiện và vật liệu cho lĩnh vực mới mẻ này. Để giải bài toán, tôi đã viết một chương trình Fortran khá lớn mà các loại máy tính của phe xã hội chủ nghĩa (XHCN) khó giải nổi. May sao lúc đó ở thành phố Rotstock, Đức có Trung tâm máy tính chuyên thiết kế tàu thủy, mạnh nhất phe XHCN, mua lậu được một máy mainfram CDC6600 của Control Data Co (Mỹ). Từ Berlin tôi chạy ngay lên đó nhờ vào quota của cậu bạn nghiên cứu sinh đóng tàu, chui được vào trung tâm, chạy máy từ 12 giờ đêm đến sáng, mất cả tuần liền, kết quả tuyệt vời. Máy tính CDC6600 đã có sự nhảy vọt nhờ sử dụng Silicon Transistors (Transitor dùng vật liệu Silic) thay cho vật liệu Germanium, do Seymour Cray lãnh đạo một nhóm chỉ gồm 34 kỹ sư và tiến sĩ thiết kế, được đưa ra thị trường vào năm 1965, thực hiện 3 triệu lệnh (Instructions) trong một giây, giữ kỷ lục mạnh nhất thế giới 5 năm liền.

                                                                CDC6600 1964

Trong khi đó phe XHCN có máy tính mạnh nhất cũng trên nền tảng Silicon Transistors là BESM-6 (БЭСМ-Большая Электронно-Счётная Машина) do Viện Cơ khí chính xác và Công nghệ tính toán (Institute of Precision Mechanics and Computer Engineering) thiết kế khởi sự năm 1964 và ra lò 1968-1969, có tốc độ xử lý bằng 1⁄2 CDC6600. Thế cũng là khá lắm rồi, và hệ máy tính này của Liên Xô sống được 19 năm, nó đảm đương mọi tính toán điều khiển cho toàn bộ nền khoa học công nghệ Liên Xô, kể cả chuyến bay Phạm Tuân lẫn chuyến bay liên hợp Mỹ Nga Apollo-Soyus. Năm 1970, máy tính BESM6 được lắp ở Trung tâm máy tính Viện Hàn lâm Khoa học Đức, và tôi là khách hàng thường trực suốt các kíp đêm. Thực ra tôi khó cảm nhận sự khác biệt giữa hai máy tính CDC6600 và BESM6, phải thú thật là như vậy. Cho nên tính cho đến 1970 phe XHCN chỉ lạc hậu so với phe Mỹ 5-6 năm thôi.

Nếu nhìn lại lịch sử từ thời dùng đèn điện tử cộng với bộ nhớ xuyến từ tính, công nghệ của Liên Xô không lạc hậu chút nào, nếu không nói là vượt trội. Máy tính kỹ thuật số (Digital Computer) của Liên Xô được phát triển từ sau thế chiến II. Máy tính đầu tiên được hoàn thành năm 1950 bởi Sergey Lebedev tại Kiev Institute of Electrotechnology in Feofaniya (Viện Công nghệ Điện tử Kiev ở Feofaniya, Ukraine) có tên là MESM (МЭСМ; Малая Электронно-Счетная Машина, Small Electronic Calculating Machine), một số tác giả cho rằng máy này hiện đại nhất tại châu Âu lục địa vào thời đó. Nên nhớ rằng đó là thời cai trị của Stalin, quan điểm của chính quyền là chống lại điều khiển học (Cybergnetic), coi đó là âm mưu của tư bản để chống lại quyền lợi của của công nhân (!).

                                                                BESM 6 -1969

Tương đương với trình độ Liên Xô lúc đó là Manchester Mark 1 của Victoria University of Manchester, England (1950) và sau đó là IBM650 (1953) của Mỹ. Như vậy tạm coi xuất phát điểm bằng nhau. Sau 20 năm phe Liên Xô lạc hậu 5 năm. Bây giờ thử nhìn lại sau 50 năm xem cuộc chiến này đã đi đến đâu?

Liên Xô sụp đổ 1991, cuộc đua Xô-Mỹ về Computing Technology tạm dừng 10 năm về phía Nga (thừa kế Liên Xô). Thêm nữa, cuộc chiến bán dẫn vào thập niên 90 đem lại cho Mỹ sự phát triển và thống trị tuyệt đối trong nhiều năm. Các vũ khí hiện đại cũng trở nên thông minh và cần các bộ xử lý để điều khiển, đây mới chính là lý do sâu xa cho việc cần phải làm chủ công nghệ cao.

Nga đã mất rất nhiều chất xám cho Mỹ và phương Tây vào giai đoạn này. Thừa kế BESM6 là công ty Elbrus (1). Vào cuối những năm 1980 đầu 1990 SUN Microsystems, một công ty dẫn đầu công nghệ máy tính của Mỹ gặp bế tắc khi chip của SUN bị kẹt vì hiệu suất đã đến ngưỡng và đã phải nhờ đến người Nga. Nhóm làm Elbrus ở Leningrad và nhóm tính toán song song ở Moscow đã hợp lại để thiết kế SPARC cho SUN, thiết kế đó thừa kế nhiều ý tưởng từ chip Elbrus do Gluskov và nhóm Leningrad làm trước đó.

Năm 1990 Vladimir Pentkovski tham gia thiết kế chip Elbrus-1 và Elbrus-2 di cư sang Mỹ và ông chính là người đứng đầu nhóm thiết kế Pentium III của Intel (2), thiết kế lõi Tualatin của nó chính là cơ sở để tạo nền tảng cho kiến trúc vi mô Core mà Intel vẫn sử dụng đến bây giờ (hơn hẳn lõi của Pentium IV thế hệ sau). Mỹ cũng đã chiếm hữu được công nghệ máy tính ngay trên đất Nga. Ví dụ Boris Artashesovich Babayan (3) – người đứng đầu nhóm thiết kế Elbrus-3 và Elbrus 2000 sau đó là Giám đốc thiết kế của Intel và đứng đầu nhóm phát triển của Intel tại Moscow. Còn hàng ngàn tên tuổi sáng giá của Nga đã đầu quân cho Anh, Mỹ, Đức … khó mà kể hết được.

Bộ nhớ dùng công nghệ lõi ferite năm 1960 (trái) và chip DRAM đầu tiên của Intel năm 1970 (phải)

Như vậy ngay từ đầu người Nga đã nắm vững trong tay công nghệ thiết kế chip và về mặt nào đó chính họ góp phần vào sự phát triển công nghệ bán dẫn của người Mỹ. Tuy thua xa Mỹ và Nhật về thương mại sản phẩm dân dụng nhưng về sức mạnh trí tuệ thì họ đang âm thầm đuổi theo sát Mỹ. Dòng chip Elbrus trước đây cũng được gia công tại Đài Loan. Sau khi bị cấm vận vì sự kiện Crimea, Nga buộc phải tìm cách xây dựng lại cơ sở sản xuất của riêng mình, và họ đã tương đối thành công. Hiện nay toàn bộ chip Elbrus đều đã được sản xuất tại Nga.

Như vậy Nga không lệ thuộc vào nước nào trong chuỗi cung ứng của công nghệ bán dẫn này. Ngoài Elbrus với dòng chip cho máy tính bàn và máy chủ thì Nga còn có Công ty Baikal sản xuất chip trên kiến trúc ARM (được sử dụng trên tất cả thiết bị smartphone hiện nay) lẫn MIPS32. Như vậy Nga đang sở hữu công nghệ sản xuất chip rất đa dạng và khá chủ động.

Cho đến đầu thế kỷ này, Trung Quốc không có tên trên bản đồ sáng tạo công nghệ tính toán thế giới, nhưng họ đã nổi lên nhanh chóng trong khoảng 15 năm gần đây. Tuy nhiên cho đến nay thì các thiết kế các bộ vi xử lý chủ yếu vẫn là mua hay sao chép của nước ngoài. Ngay những tên tuổi lớn như Huawei (chip Kirin 9000 hiện đại nhất) cũng là thuê, mua hoặc chép lại phần lớn công nghệ của Anh, Mỹ (IBM, ARM…). Mới nhất thì Trung Quốc nổi lên với các thiết kế chuyên cho AI như Alibaba với chip Hanguang 800; Cambricon-1H và Cambricon-1M Siyuan 290, Siyuan 220 của một công ty mới nổi Cambrian Technologies (ra đời năm 2016) do Liang Jun (梁军-Lương Quân) nguyên là người của Huawei HiSilicon cùng đội ngũ 10 nhà khoa học của Viện Công nghệ Tính toán của Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc (Chinese Academy of Sciences’ Institute of Computing Technology) lập ra (4). Lĩnh vực mới mẻ này là hi vọng vượt Mỹ của Trung Quốc. Hiện nay thì các chip này của Trung Quốc phải thuê nước ngoài chế tạo.

Cuộc chiến này bây giờ tạm gọi là giữa phe UJEKT (Us-Japan-Euro-Ko- rea-Taiwan) với phe RUSCHI (Russia- China) Phải chăng là Nga và phe Nga và Trung quốc (RUSCHI) không lạc hậu so với phe UJEKT nữa? Vẫn lạc hậu, kể cả liên kết với tiềm lực kinh tế Trung quốc cũng vẫn lạc hậu, ít nhất là 10 năm.

Vì sao như vậy… xin xem tiếp kỳ sau: Cuộc chiến bán dẫn-Semiconductor War sẽ rõ…

Chú thích:

(1) http://www.mcst.ru/

(2) https://en.wikipedia.org/wiki/Vladimir_Pentkovski

(3) https://en.wikipedia.org/wiki/Boris_Babayan

(4) https://syncedreview.com/2020/07/20/chinese-ai-chip-maker-cambricon-share-

price-surges-350-on-ipo-debut-raising-us-369-million/

CAS Center for Excellence in Brain Science and Intelligence Technology. Cambricon Ltd

https://seal.ece.ucsb.edu/sites/default/files/publications/07551409.pdf

                                                                                       Nguồn  : GS.TS Trần Xuân Hoài