Theo Phó Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Nguyên, trong nhiệm kỳ mới, Hội sẽ kiến nghị những giải pháp liên quan đến hoàn thiện chế tài để xử lý vấn đề sách giả, sách lậu, vi phạm bản quyền.

Một trong những đơn vị nhiều năm nay luôn phải đối phó và xử lý với các vụ việc làm sách giả, sách lậu là First News. Ông Nguyễn Văn Phước, CEO của First News – Trí Việt cho biết, đơn vị đã có hành trình 26 năm tuyên chiến với vấn nạn sách giả.

Sách giả được làm tinh vi, khó phân biệt được với sách thật.

First News cũng từng hai lần khởi kiện các bên sản xuất và bán sách lậu, tuy nhiên cả hai đều đi vào “ngõ cụt”, cũng do những lỗ hổng trong chế tài dẫn đến phía sản xuất và tiêu thụ sách giả, sách lậu thì không bị xử phạt, trong khi đơn vị xuất bản chịu nhiều thiệt hại nặng nề.

Sách giả, sách lậu hiện nay được rao bán, quảng cáo công khai trên các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Tiktok… Các đối tượng bán sách giả, sách lậu thường lựa chọn những đầu sách được in ấn đơn giản, không công phu, ít ảnh bên trong. Các thể loại sách được in lậu thường là sách kinh tế, tâm lý, self-help… Trước đây, sách lậu thường được rao bán thông qua các hình thức “kho sách”, “sách xả kho”, “sách thanh lý”… Hiện nay, sách lậu lại được rao bán nhiều theo kiểu trao tay giữa người đọc với nhau, với nhiều lý do như “đọc rồi muốn thanh lý bớt”, “chuyển chỗ ở”, “muốn bán bớt để mua sách mới”…

Theo ông Nguyễn Văn Phước, các thủ đoạn in sách lậu, sách giả đã tinh vi hơn rất nhiều, như thuê kho tại các địa điểm có nhiều lối ra vào, đóng gói, vận chuyển sách vào ban đêm để tránh bị phát hiện…

Sách giả, sách lậu cũng được in ấn tinh vi hơn, với mức độ giống sách thật có khi lên tới 95%, ngay cả người làm sách cũng khó có thể phát hiện sự khác nhau. Những điều này đang làm ảnh hưởng không nhỏ đến quyền lợi của người tiêu dùng, các nhà xuất bản và người làm sách.

Hai trong số những cuốn sách bị làm giả nhiều nhất của Nhã Nam.

Hầu hết các đơn vị làm sách đều phải đối phó với tình trạng sách giả, sách lậu đang ngày càng trở nên công khai hơn. Nhã Nam, Kim Đồng, Phụ nữ Việt Nam, AZ Books, Tuổi trẻ… đều có sản phẩm bị in giả, in lậu, đặc biệt là những cuốn ăn khách, như “Cây cam ngọt của tôi”, “Một thoáng ta rực rỡ ở nhân gian”, “Nhà giả kim”, “Để yên cho bác sĩ hiền”, “Con mèo dạy hải âu bay”, “Tuổi trẻ đáng giá bao nhiêu”…

Bộ “Muôn kiếp nhân sinh” bị làm giả.

Theo ông Nguyễn Văn Phước, việc xử phạt đối với các hành vi làm và tiêu thụ sách giả, sách lậu hầu hết chỉ là xử phạt hành chính chứ chưa có biện pháp răn đe mạnh mẽ. Hành vi in lậu chỉ bị phạt từ 30-40 triệu đồng, hành vi tàng trữ, phát hành xuất bản phẩm in lậu, in giả, in nối bản trái phép từ 300 bản trở lên chỉ bị phạt từ 20-30 triệu đồng. Trong khi đó, lợi nhuận từ việc tiêu thụ sách giả, sách lậu là hàng chục, hàng trăm tỷ đồng mỗi năm. Sách lậu, sách giả thiên biến vạn hóa, số tiền phạt lại quá nhỏ so với lợi nhuận thu về cho nên nạn sách giả, sách lậu vẫn tiếp diễn trong một thời gian dài.

Bộ “Kính vạn hoa” của Kim Đồng bị làm giả, làm nhái.

Nói về vấn đề này, ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản cho biết, câu chuyện “sách giả, sách lậu” đã tồn tại hơn 30 năm nay. Tuy nhiên thời gian gần đây, dựa trên công nghệ và các nền tảng xuyên quốc gia, ngành xuất bản vẫn tiếp tục đau đầu với thực trạng sách giả, sách lậu.

Theo ông Nguyễn Nguyên, hiện nay, rõ ràng đang có khoảng trống nhất định về mặt pháp lý, thêm vào đó là sự thiếu hụt nghiêm trọng về lực lượng đấu tranh với sách giả, sách lậu. Hiện nay, Bộ Thông tin Truyền thông đang áp dụng nhiều giải pháp để bảo vệ bản quyền, như sử dụng công nghệ, thiết lập nhiều kênh kết nối trực tiếp với các nền tảng để khi có những dấu hiệu của việc vi phạm bản quyền, sẽ rút các cửa hàng, cá nhân bán sản phẩm đó khỏi các nền tảng. Ngoài ra, Bộ cũng tăng cường thanh tra, kiểm tra các đơn vị liên quan đến thương mại điện tử có liên quan đến việc bán sách.

Trong thời gian tới, việc hoàn thiện thể chế là ưu tiên số 1, chắc chắn Hội Xuất bản Việt Nam sẽ là một trong những thành viên tích cực để tiến tới sửa đổi Luật Xuất bản.

Đến thời điểm hiện nay, Chính phủ đã giao cho Bộ Thông tin và Truyền thông lập hồ sơ để sửa đổi, bổ sung Luật Xuất bản, dự kiến cuối năm nay sẽ hoàn thiện bước 1, sang năm sẽ triển khai các bước tiếp theo và dự kiến hoàn thiện kịp để đưa vào chương trình nghị sự của Quốc hội trong kỳ họp năm 2024 và 2025.

Ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành

Trong nhiệm kỳ mới của Hội Xuất bản Việt Nam, bảo vệ bản quyền là một trong những nhiệm vụ quan trọng. Ông Nguyễn Nguyên cho biết, đây là công việc đòi hỏi sự tập trung rất lớn và thực hiện đồng bộ các giải pháp từ Trung ương tới địa phương, ở tất cả các cấp, các ngành.

“Hiện nay trong các quy định của xuất bản có những chế định vẫn chưa hoàn thiện, dẫn đến việc chúng ta chưa xác định được những chế tài xử lý phù hợp, nhất là trên không gian mạng, do đó chúng ta đang xử lý một cách hết sức lúng túng và khó khăn” – ông Nguyễn Nguyên nói.

Một vấn đề nữa mà người đứng đầu Cục Xuất bản, In và Phát hành nhấn mạnh, là xây dựng, hoàn thiện các thiết chế bảo vệ bản quyền trong xuất bản. Hiện nay, thực tế ngành xuất bản đang thiếu những thiết chế rất quan trọng liên quan đến bảo vệ bản quyền.

Ông Nguyễn Nguyên khẳng định, sắp tới, Hội Xuất bản Việt Nam với vai trò và trách nhiệm của mình, cùng với các thiết chế hiện có, sẽ hướng tới việc xây dựng một thiết chế mới. Đó là một trung tâm bảo vệ bản quyền, sau này sẽ đứng ra thay mặt cho các hội viên cũng như các đơn vị, các tác giả để bảo vệ bản quyền, trong đó có những vấn đề bản quyền liên quan đến không gian mạng.

Một trong những lý do khiến sách lậu ngày càng hoành hành như hiện nay cũng xuất phát từ việc có những đơn vị xuất bản chưa có ý thức bảo vệ bản quyền, trong đó, theo ông Nguyễn Nguyên, có cả những hội viên của Hội Xuất bản. Do đó, công tác tuyên truyền sẽ tiếp tục được nhấn mạnh và chú trọng hơn.

Ông Nguyễn Nguyên cho biết, trong thời gian tới, Ban truyền thông của Hội đặt ra nhiều nhiệm vụ trọng tâm, trong đó phải góp phần tuyên truyền pháp luật về nâng cao ý thức bảo vệ bản quyền. Ngoài ra, phía Bộ Thông tin Truyền thông cũng đang áp dụng một số giải pháp khác như kỹ thuật, ngăn chặn xâm phạm bản quyền tại các nền tảng số.

Ngăn chặn triệt để sách giả, sách lậu là điều mà những người làm sách mong mỏi bấy lâu nay. Mong rằng, với sự vào cuộc quyết liệt của Hội Xuất bản Việt Nam, Bộ Thông tin và Truyền thông, Cục Xuất bản, In và Phát hành, những người làm sách có thể yên tâm mang đến cho người đọc những cuốn sách hay, đẹp và chất lượng mà không sợ bị ăn cắp chất xám trắng trợn nữa.

Nguồn: Nhandan.vn

Với chủ đề “Hội Xuất bản Việt Nam, đổi mới, hội nhập và phát triển”, Đại hội đại biểu Hội Xuất bản Việt Nam lần thứ 5, nhiệm kỳ 2023-2028 đã diễn ra vào ngày 12/7 tại Hà Nội. Bên cạnh đánh giá kết quả hoạt động trong khóa IV và đề ra phương hướng, nhiệm vụ thời gian tới, Hội cũng đã bàn luận về việc nâng cao văn hóa đọc, nâng cao chất lượng Giải thưởng sách Quốc gia, vấn nạn sách giả, số hóa ngành xuất bản,…

Trong số những nội dung được đề cập tại Đại hội, vấn đề phát triển thể loại sách nói đã thu hút nhiều sự quan tâm từ các đơn vị xuất bản và các cơ quan thông tấn, báo chí. Sách nói, một sự kết hợp giữa xuất bản truyền thống và công nghệ mới sẽ trở thành động lực, thúc đẩy ngành này thích ứng với quá trình chuyển đổi số nhanh chóng hơn.

Thị trường giàu tiềm năng

Báo cáo kết quả hoạt động của Hội Xuất bản Việt Nam khóa IV, đồng chí Hoàng Phong Hà, Phó Chủ tịch thường trực Hội cho biết: “Trong 5 năm qua, các nhà xuất bản, các đơn vị liên kết xuất bản đã cố gắng nắm bắt xu thế phát triển hiện đại trên thế giới, nghiên cứu kỹ nhu cầu của bạn đọc. Sách mới, sách hot được đẩy mạnh truyền thông trên các nền tảng công nghệ, mạng xã hội. Xuất hiện nhiều phương thức xuất bản và phát hành mới, đặc biệt là xuất bản gắn liền với phát hành sách nói, sách ngắn”.

Ở các quốc gia có nền văn hoá đọc phát triển, sách nói đã và đang nhận được nhiều sự chú ý của công chúng. Dần dần, ngành này trở thành mảng kinh doanh có tốc độ tăng trưởng nhanh trong lĩnh vực phát hành, xuất bản.

Theo Hiệp hội các nhà xuất bản âm thanh (APA), doanh thu sách nói toàn cầu đã tăng mạnh trong 10 năm qua. Ước tính, thị trường sách nói của thế giới sẽ đạt quy mô trên 30 tỷ USD vào năm 2030. Phản hồi này cho thấy, chuyển dịch từ vận hành truyền thống sang kỹ thuật số là hướng đi đúng đắn của ngành xuất bản.

Tại Việt Nam, sách điện tử, sách nói cũng đã ghi những dấu mốc ấn tượng vào suốt thời gian qua. Theo Cục Xuất bản, In và Phát hành, tổng kết năm 2022, có 3.200 xuất bản phẩm điện tử được phát hành, thu về 15 triệu lượt người sử dụng. Con số này tương đương với 32-35 triệu bản sách được đọc, tăng 59% so với năm 2021.

Nắm bắt thị hiếu của công chúng, nhiều nhà xuất bản đã xây dựng các nền tảng, ứng dụng về sách trên Internet. Độc giả có thể tiếp cận sách, báo bằng những nội dung được tích hợp đa phương tiện. Nhờ đó, các ấn phẩm mới, tri thức mới được truyền tải một cách thú vị và nhanh chóng.

Song song với việc thay đổi trong cách thức truyền tải nội dung, thị trường sách cũng cần mạnh dạn đón nhận những đổi mới về phương thức kinh doanh. Hiện nay, nhiều đơn vị phát hành sách nói đang kinh doanh theo 2 hình thức: bán theo từng cuốn và bán theo từng gói cước, thuê bao.

Trên thực tế, nhiều người còn e ngại sử dụng mô hình bán theo gói cước vì có thói quen mua sách truyền thống (mua theo cuốn) từ lâu. Điều này dẫn đến những hạn chế trong việc cung cấp, thử nghiệm các dịch vụ của nhà sản xuất sách nói đối với người dùng.

Muốn sách nói phát triển bền vững, các đơn vị xuất bản cần mạnh dạn đón nhận cái mới. Hiểu chính xác về quy mô thị trường sẽ giúp những cơ quan, doanh nghiệp có lộ trình phù hợp, đặc biệt là khi định giá bản quyền và kỳ vọng doanh thu. Đồng thời, độc giả cũng nên cởi mở, trao cơ hội cho những dịch vụ mới để gia tăng trải nghiệm mới mẻ, góp phần gìn giữ và phát triển văn hóa đọc.

Khai thác hiệu quả AI để nâng cao chất lượng

Công nghệ thông tin tiến bộ đã mở ra cánh cửa lớn cho việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong ngành xuất bản. Bên cạnh đọc văn bản theo cách thông thường, độc giả có thể trải nghiệm nội dung bằng âm thanh, hình ảnh, video. Nhờ đó, họ được tương tác nhiều hơn với tác phẩm, hiểu hơn về nội dung và thông điệp của sách.

Đối với loại hình sách nói, công nghệ giữ vai trò quan trọng trong công tác triển khai nội dung, quản lý đội ngũ và vận hành nền tảng. Có thể kể đến một số ứng dụng sách nói được ưa chuộng tại nước ta như Waka, VoizFM, Fonos, Reavol…

Rõ ràng, ưu điểm lớn nhất của trí tuệ nhân tạo trong sản xuất sách nói là tốc độ. Nếu không bàn về chất lượng, chỉ tính về số lượng thì trong một ngày, AI có thể sản xuất hàng trăm đầu sách nói. Thế nhưng, chất lượng vẫn là yếu tố tiên quyết đối với phát hành sách.

Tính đến nay, nhiều nền tảng đã thử nghiệm AI vào khâu đọc sách và nhận về nhiều phản hồi. VoizFM cũng là đơn vị thí điểm giọng đọc AI ở một số nội dung ngắn như mục Tóm tắt 30 giây. Song cả người dùng lẫn công ty sản xuất đều chưa hài lòng với kết quả mà hoạt động này mang lại.

Ông Lê Hoàng Thạch, Giám đốc Công ty TNHH Công nghệ WeWe, đơn vị sở hữu nền tảng VoizFM chia sẻ: “Thanh âm đi thẳng vào tâm hồn. Giọng đọc phải tốt mới có thể truyền tải trọn vẹn cảm xúc và nội dung của cuốn sách. Đây là điều mà trí tuệ nhân tạo chưa làm được”.

Ông Lê Hoàng Thạch, Giám đốc Công ty TNHH Công nghệ WeWe trình bày tham luận về chủ đề sách nói tại Đại hội. (Ảnh: THÀNH ĐẠT)

Hiện nay, đa số nội dung trên ứng dụng này vẫn do con người thực hiện. Truyện ngắn, truyện dài và tiểu thuyết văn học là các thể loại chiếm phần lớn thị phần lượt nghe. Những thể loại này càng đòi hỏi giọng đọc phải thể hiện đa dạng và chân thực các cảm xúc. Bởi sách nói không có sự bổ trợ từ hình ảnh và độc giả cũng chẳng thể dừng lại trên trang giấy để đọc lại câu, từ như sách thông thường.

Để sử dụng trí tuệ nhân tạo một cách hiệu quả, các đơn vị phát hành sách nói cần thử nghiệm, chọn lọc kỹ lưỡng trước khi đưa các tính năng khai thác từ AI vào hoạt động. AI có thể giúp các nhà xuất bản sách nói xây dựng một môi trường kết nối trực tiếp với độc giả, tăng tính tương tác và tạo dựng cộng đồng thích nghe sách trực tuyến.

Ngoài ra, những giải pháp công nghệ cũng sẽ góp phần giải quyết hai bài toán khó của các cơ sở phát hành sách nói: chất lượng thu âm và tốc độ thẩm định nội dung. Hoạt động này sẽ giúp giảm bớt thời gian, tránh lãng phí về nguồn lực và kinh phí cho các đơn vị xuất bản.

“Trong năm nay, VoizFM sẽ ứng dụng AI vào khâu biên tập để rà soát các nội dung được chuyển hóa từ văn bản sang âm thanh, nhằm đảm bảo độ chính xác so với bản gốc. Chúng tôi cũng sẽ dùng AI trong việc phân tích dữ liệu để nắm bắt nhu cầu của người dùng. Từ đó, gợi ý những tác phẩm phù hợp với thị hiếu khách hàng và dự báo các sách có thể được chú ý trong tương lai để sớm thu mua bản quyền”, ông Lê Hoàng Thạch cho biết thêm.