Lễ tôn vinh 135 trí thức khoa học và công nghệ tiêu biểu năm 2024 được Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam tổ chức sáng 28/8 tại Hà Nội. Sự kiện có sự tham gia của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội cùng đại diện lãnh đạo Bộ, ban ngành trung ương. Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn trao tặng biểu trưng và bằng khen cho các cá nhân tiêu biểu.

Trong số trí thức tiêu biểu lần này có 51 trí thức thuộc các liên hiệp hội địa phương, 54 trí thức thuộc các hội ngành toàn quốc, 112 người có học hàm, học vị từ phó giáo sư, tiến sĩ và tương đương trở lên và 3 anh hùng lao động.

Hai trí thức cao tuổi được tôn vinh là GS.TS Trịnh Văn Tự (95 tuổi), nguyên Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Liên hiệp Hội Việt Nam; GS.TS Đặng Hữu (94 tuổi), nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Trưởng Ban Khoa giáo Trung ương, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ.

Nhiều gương mặt trí thức thuộc thế hệ 8x, như “chủ nhân giải thưởng Tạ Quang Bửu 2024” PGS.TS Trần Mạnh Trí (43 tuổi), Trưởng Bộ môn Hóa học hữu cơ, Khoa Hóa học, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội. KS Nguyễn Xuân Thủy (40 tuổi), Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Thiết kế và phát triển công nghệ xây dựng Span, sở hữu 15 bằng độc quyền sáng chế.

Người trẻ tuổi nhất là TS Nguyễn Văn Huống (39 tuổi), Phó Trưởng phòng Công nghệ môi trường, Viện Công nghệ mới, Bộ Quốc phòng. Anh làm chủ nhiệm 8 đề tài cấp bộ, sở hữu 3 bằng độc quyền giải pháp hữu ích/sáng chế, tác giả 1 sáng kiến, cải tiến kỹ thuật. Anh nhận Giải nhì Giải thưởng Sáng tạo khoa học công nghệ Việt Nam năm 2018, 2023 và giải Ba năm 2020.

Phát biểu tại sự kiện, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn biểu dương đóng góp của 135 trí thức tiêu biểu được tôn vinh. Ông cũng ghi nhận Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam đã từng bước thể hiện vai trò là hạt nhân tập hợp đoàn kết, phát huy sức sáng tạo của đội ngũ trí thức khoa học công nghệ trong và ngoài nước, góp phần thúc đẩy phát triển tiềm lực khoa học và công nghệ quốc gia, đóng góp phát triển kinh tế xã hội.

Bên cạnh những thành tựu, Chủ tịch Quốc hội cũng thẳng thắn chỉ ra cơ chế, chính sách chưa khuyến khích, phát huy tối đa tiềm năng, sức sáng tạo của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ.

Theo ông Trần Thanh Mẫn, toàn cầu hóa giúp khoa học và công nghệ từng bước hội nhập, tạo thuận lợi cho việc học tập, trao đổi kinh nghiệm, tiếp thu những thành tựu khoa học công nghệ quốc tế. Song cũng đặt ra nhiều thách thức mới: sản phẩm khoa học công nghệ nước ngoài xâm nhập vào thị trường trong nước, tạo sự cạnh tranh gay gắt, nảy sinh các vấn đề tranh chấp mới liên quan đến sở hữu trí tuệ, bản quyền, nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, kiểu dáng công nghiệp. Bên cạnh đó là yêu cầu cấp thiết về hành lang pháp lý, thể chế, chính sách, đội ngũ cán bộ làm công tác khoa học và các trung tâm khoa học lớn.

“Bối cảnh đó đòi hỏi đội ngũ trí thức nước nhà phải có nhận thức mới, tư duy khoa học gắn với những giải pháp thiết thực, hiệu quả để đưa khoa học công nghệ trở thành động lực phát triển đất nước”, ông nói.

Chủ tịch Quốc hội cho biết Đảng, Nhà nước luôn quan tâm và đặt niềm tin vào đội ngũ trí thức nước nhà; xây dựng đội ngũ trí thức vững mạnh toàn diện. Ông mong các trí thức tiêu biểu được vinh danh sẽ trở thành những tấm gương sáng lan tỏa, truyền cảm hứng và đóng góp hơn nữa cho nước nhà.

TSKH Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, cho biết đến nay Liên hiệp hội đã tập hợp được trên 2,2 triệu trí thức, chiếm 32,5% đội ngũ trí thức cả nước. Đội ngũ trí thức khoa học công nghệ có nhiều cống hiến, khát vọng vươn lên, đưa khoa học công nghệ trở thành động lực phát triển đất nước.

Tại sự kiện, PGS.TS, Nhà giáo nhân dân, AHLĐ Nguyễn Thị Trâm, Hội Giống cây trồng Việt Nam đầy xúc động. Bà gửi lời cảm ơn tới cơ quan, đơn vị đã khuyến khích, hỗ trợ giúp bà làm nghiên cứu, chuyển giao kết quả nghiên cứu ra sản xuất lớn, đồng thời bày tỏ lòng biết ơn đến bà con nông dân ở nhiều vùng tổ quốc đã mạnh dạn ứng dụng những kết quả nghiên cứu. Chia sẻ ngắn gọn về hành trình gắn bó với nghề chọn tạo giống lúa, bà mong các nhà nghiên cứu trẻ đầu tư cho học tập nâng cao trình độ, cập nhật kiến thức và kỹ năng để thực hành tốt nghiên cứu hiện đại, đưa nền khoa học nông nghiệp hội nhập thế giới.

Danh hiệu “Trí thức Khoa học và Công nghệ tiêu biểu” được trao từ năm 2015, qua 5 lần tổ chức có 587 cá nhân được vinh danh. Những người được lựa chọn là trí thức hoạt động trong các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp, các cơ quan của các ngành, lĩnh vực, địa phương và các tổ chức trong hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam từ 10 năm trở lên; những trí thức có uy tín khoa học, đóng góp thiết thực, hiệu quả và có tầm ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành được xã hội công nhận.

Như Quỳnh

Ba công ty công nghệ năng lượng Đan Mạch gồm Topsoe, Skovgaard Energy và Vestas mở cửa nhà máy sản xuất amoniac xanh đầu tiên trên thế giới tại thị trấn Ramme, Đan Mạch, New Atlas hôm 28/8 đưa tin. Nhà máy mới có khả năng sản xuất 5.000 tấn amoniac xanh mỗi năm, hoàn toàn từ năng lượng mặt trời và gió, giúp giảm 8.200 tấn khí thải CO2 hàng năm.

Sản lượng này đã tính đến sự dao động tự nhiên trong mức năng lượng mà pin mặt trời và turbine gió sản xuất được. Nhà máy sẽ tối ưu hóa quá trình điện phân và tổng hợp amoniac dựa trên những dao động này, đồng thời tăng hiệu quả chi phí.

Sản xuất amoniac xám – sử dụng nhiên liệu hóa thạch – đang là phương pháp phổ biến trên thế giới, chiếm khoảng 1,2% tổng lượng CO2 thải ra. Theo công ty đa quốc gia McKinsey, loại bỏ phương pháp này sẽ giúp giảm lượng khí thải tương đương với 1,5 lần khí thải của toàn bộ nước Pháp.

Amoniac xanh là một sự thay thế trực tiếp cho amoniac xám trong sản xuất phân bón và các ứng dụng công nghiệp. Chuyển đổi từ amoniac xám sang amoniac xanh là một trong những cách dễ dàng để giảm khí thải từ nông nghiệp. Thêm vào đó, khi các quốc gia chuyển sang sản xuất nhiều năng lượng tái tạo hơn, chi phí sản xuất sẽ giảm đi.

Dù amoniac xanh chủ yếu được sử dụng để sản xuất phân bón (khoảng 70% nguồn cung toàn cầu), nó cũng giúp vận chuyển hydro một cách an toàn và rẻ. Amoniac cũng có tiềm năng được dùng như một loại nhiên liệu hiệu quả. Nhà máy tại Đan Mạch là một minh chứng ấn tượng của công nghệ chuyển đổi điện Power-to-X, mở đường cho nhiều cơ sở sản xuất amoniac xanh mọc lên trên khắp thế giới.

Thu Thảo (Theo New Atlas)

Đề xuất được PGS.TS Vũ Đức Lợi, Viện trưởng Vkist nêu sau khi Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy đề nghị các đơn vị trực thuộc Bộ cùng ngành chức năng, chính quyền địa phương sớm phối hợp tìm giải pháp phát triển bền vững nghề hầm than ở Sóc Trăng.

Yêu cầu được ông Bùi Thế Duy nêu khi dẫn đầu đoàn công tác của Bộ Khoa học và Công nghệ đến khảo sát thực tế làng nghề hầm than lớn nhất tỉnh Sóc Trăng ở xã Xuân Hòa, huyện Kế Sách ngày 29/8.

Chia sẻ thông tin với đoàn công tác, ông Nguyễn Văn Chuyển, chủ 7 lò hầm than, cho biết cơ sở của gia đình hoạt động hàng chục năm qua. Mấy năm trước cơ sở có sử dụng hệ thống gom khói, phun sương nhằm giảm khói bụi nhưng lượng khí CO còn nhiều. “Tôi mong muốn được hỗ trợ đầu tư, công nghệ mới, hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm thiểu tối đa tình trạng ô nhiễm môi trường, phát triển lâu dài”, ông Chuyển nói.

Toàn xã Xuân Hòa có 207 hộ làm nghề hầm than với 431 lò, tập trung chủ yếu ở 3 ấp Hòà Thành, Hòa Lộc 2, Hòa An. Công việc của những hộ dân nơi đây là cho gỗ đước, củi tạp vào lò, châm lửa cho đến khi cháy hết thành than. Thời gian mỗi mẻ đốt từ 20 ngày đến một tháng. Khi than chín, chờ khoảng 20 ngày cho nguội mới dỡ than ra lò, bán cho thương lái. Làng nghề mỗi năm cung ứng ra thị trường gần 34.000 tấn sản phẩm, đạt doanh thu gần 52 tỷ đồng mỗi năm, trong đó lợi nhuận hơn 30 tỷ đồng.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy yêu cầu Viện Vkist tìm giải pháp nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm, tiết kiệm chi phí, giảm ô nhiễm môi trường cho làng nghề hầm than. Ông gợi ý giải pháp liên hoàn bằng cách tận dụng nguồn nhiệt rất lớn từ các lò để bổ trợ nhau trong quá trình sản xuất, nhằm giảm chi phí, giảm phát thải khí CO; đồng thời xây dựng bộ tiêu chí, quản lý về chất lượng sản phẩm, hướng tới mở rộng thị trường xuất khẩu, nâng cao thu nhập cho người dân.

Tại buổi làm việc, PGS.TS Vũ Đức Lợi, Viện trưởng Vkist, cho biết làng nghề hoạt động theo kinh nghiệm truyền thống, sản phẩm được tiêu thụ rộng, có thể xuất khẩu song chất lượng không đồng đều, chưa có tiêu chuẩn, quá trình sản xuất tốn nhiều thời gian, còn lãng phí nguồn nhiệt rất lớn.

Ông đề xuất sắp tới sẽ chọn một số hộ thí điểm giải pháp tận dụng nguồn nhiệt tuần hoàn phục vụ sản xuất than. Cụ thể nguồn nhiệt từ lò thứ nhất khi phát ra có thể lắp đặt hệ thống truyền dẫn làm nguyên liệu nung đốt cho lò than thứ 2, sau đó kế tiếp dần. Quá trình này sẽ giúp người dân tiết kiệm chi phí, giảm phát thải khí CO, từ đó giảm ô nhiễm môi trường.

Ông Nguyễn Thành Duy, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Sóc Trăng, cho biết làng nghề hầm than được hình thành cách đây 70 năm, chủ yếu dọc theo bờ sông Kinh Củ và sông Cái Côn, thuộc xã Xuân Hòa huyện Kế Sách; không những giúp người dân có cuộc sống ổn định mà còn tạo công ăn việc làm cho nhiều lao động địa phương.

Sản phẩm than được xuất khẩu sang Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản và tiêu thụ rộng rãi ở thị trường trong nước. Làng nghề giải quyết việc làm cho hơn 1.000 lao động, bình quân thu nhập 4-5 triệu đồng mỗi người một tháng. Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, làng nghề hầm than gây ra khói bụi, khí thải ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân, gây thiệt hại đến sản xuất nông nghiệp.

Theo đó ông Nguyễn Thành Duy kiến nghị Bộ Khoa học và Công nghệ hỗ trợ địa phương nghiên cứu thiết bị xử lý khói, bụi đồng thời có chính sách hỗ trợ cho chủ lò kinh phí lắp đặt thiết bị đảm bảo không gây ô nhiễm. Đồng thời cần giải pháp hỗ trợ về quy trình sản xuất, nhằm rút ngắn thời gian tạo ra sản phẩm nhanh và chất lượng hơn, góp phần tăng thu nhập cao hơn cho người dân.

An Bình