Các tác giả báo cáo kết quả tại hội nghị trong 2 ngày 3 – 4/10 tổ chức tại Hà Nội. TS Phạm Quang Minh, Viện phó Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam, cho biết đây là lần thứ 8 hội nghị được tổ chức, số lượng cán bộ trẻ tham gia ngày càng nhiều với chất lượng nghiên cứu ngày càng cao. Đây được coi là diễn đàn, tạo bước đệm cho con đường học thuật của các nhà khoa học.

Tại hội nghị, nhóm nghiên cứu đến từ Viện Di truyền Nông nghiệp chia sẻ kết quả sử dụng tia gamma tạo đột biến lúa và chọn lọc các dòng đột biến năng suất cao, chất lượng tốt đóng góp vào sản xuất lương thực tại Việt Nam. Kết quả chiếu xạ bằng tia gamma (Co60) vào giống lúa ST20 và ST5. Sau sàng lọc, nhóm đã chọn được 4 dòng lúa có chất lượng tương đương hoặc cao hơn giống gốc với đặc tính cơm mềm, mùi thơm và dẻo vừa phải, độ trắng trong cao, hàm lượng amylose thấp dưới 16%. Dòng lúa đột biến này được cải thiện và có thời gian sinh trưởng ngắn hơn đối chứng. Giải trình tự hệ gene dòng lúa đột biến đã được tiến hành và phát triển cho thấy sau chiếu xạ có chứa nhiều biến thể khác nhau khi so với hệ gene của giống gốc ST5.

Nhóm tác giả Viện Công nghệ Xạ hiếm giới thiệu nghiên cứu điều chế keo silica làm nguyên liệu cho phân bón lá. Đại diện Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội giới thiệu nghiên cứu anh hưởng của chiếu xạ gamma tới khả năng đối kháng của Trichoderma với Rhizoctonia solani gây bệnh khô vằn trên lúa và nghiên cứu ứng dụng chùm điện tử gia tốc cho xử lý phế phẩm thuốc trừ sâu Hexanchlorane…

Một nghiên cứu khác được trình bày là tổ hợp gia tốc lớn do nhóm nhà khoa học trẻ Viện Vật lý (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) và Viện Khoa học Kỹ thuật hạt nhân phối hợp thực hiện. Máy gia tốc là một trong số ít thiết bị được ứng dụng ở nhiều lĩnh vực: nghiên cứu khoa học, y tế, môi trường, công nghiệp.

Ví dụ trong nghiên cứu máy gia tốc được sử dụng để làm cho các hạt hạ nguyên tử va chạm với tốc độ gần bằng tốc độ ánh sáng nhằm nâng cao hiểu biết về nguồn gốc vũ trụ. Một số máy này còn được sử dụng để tạo ra nơtron, thường được sử dụng cho các mục đích khác nhau của lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu.

Trong y tế, máy gia tốc được dùng để tiêu diệt tế bào ung thư, khám phá cấu trúc của protein và virus, sản xuất thuốc…

Theo đó TS Trần Đình Trọng, Viện Vật lý, đại diện nhóm nghiên cứu cho rằng một tổ hợp gia tốc có thể tập hợp và thúc đẩy nhiều lĩnh vực khác nhau cùng phát triển, do đó việc sở hữu một tổ hợp gia tốc là mong muốn của nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam. Hiện nay có rất nhiều loại tổ hợp gia tốc khác nhau về chi phí xây dựng, vận hành cũng như phạm vi ứng dụng. Nhóm nghiên cứu đưa ra những đánh giá về tính khả thi, sự cần thiết của tổ hợp gia tốc lớn tại Việt Nam cũng như cung cấp những thông tin về quá trình chuẩn bị của Việt Nam.

Bên cạnh các công trình ứng dụng, nhiều nghiên cứu cơ bản lĩnh vực vật lý, công nghệ hạt nhân được chia sẻ tại hội nghị. Nhóm tác giả trường đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội nghiên cứu ảnh hưởng lưới giằng tới sự đối lưu tự nhiên đối với mô hình thanh nhiên liệu của lò phản ứng. Nhóm nhà khoa học Viện Khoa học Kỹ thuật Hạt nhân giới thiệu nghiên cứu mô phỏng đặc trưng của trường chuẩn bức xạ gamma suất liều thấp sử dụng nguồn Cs-137…

TS Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam cho biết ngành năng lượng nguyên tử có thể đóng góp tốt cho phát triển kinh tế trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Theo đó việc khuyến khích các nhà khoa học trẻ tham gia nghiên cứu khai thác ứng dụng thế mạnh của năng lượng nguyên tử được Viện chú trọng nhiều năm qua. Đây cũng là cách để đào tạo và chuẩn bị nhân lực cho ngành trong tương lai.

Từ năm 2010, hội nghị Khoa học và Công nghệ hạt nhân cán bộ trẻ ngành Năng lượng nguyên tử được tổ chức hai năm một lần. Sự kiện là dịp để các nhà khoa học trẻ trao đổi ý tưởng, kinh nghiệm, kết quả nghiên cứu, kết nối hợp tác giữa các các đơn vị nghiên cứu.

Vĩnh Hà

Brazil hiện nay đang trải qua đợt hạn hán tồi tệ nhất từ năm 1950, theo Cemaden, trung tâm theo dõi thiên tai của nước này. Đây là năm thứ hai liên tiếp xảy ra hạn hán cực hạn ở Brazil. Gần 60% đất nước bị ảnh hưởng, một số thành phố, bao gồm thủ đô Brasília, ghi nhận hơn 140 ngày liên tục không có mưa. Ở trung tâm rừng mưa Amazon, tác động lên sông ngòi gây sốc và giới chuyên gia đang báo động về nguy cơ đối với khu vực, một điểm nóng đa dạng sinh thái quan trọng, theo CNN.

Rio Negro, một trong những phụ lưu lớn nhất của sông Amazon, có mực nước thấp kỷ lục vào thời gian này trong năm gần thành phố Manaus ở bang Amazonas. Mực nước đang giảm ở tốc độ khoảng 17,8 cm/ngày, theo cơ quan địa chất Brazil. Dòng nước đen ngòm đặc trưng của dòng sông thường chảy qua mê cung kênh đào dày đặc, nhưng ảnh vệ tinh hiện nay cho thấy nó đã thu nhỏ đáng kể với nhiều vùng lòng sông rộng lớn lộ ra. Sông Rio Negro đang cạn nhanh khi nhiệt độ tăng cao và nước mưa cực khan hiếm, theo Lincoln Alves, nhà khoa học ở Viện nghiên cứu không gian quốc gia Brazil.

Điều tương tự cũng xảy ra với sông Solimões, dòng nước sông đục ngầu hợp nhất với sông Rio Negro ở Manaus để hình thành sông Amazon. Tháng này, mực nước sông Solimões tụt xuống mức thấp kỷ lục ở Tabatinga, thành phố Brazil giáp biên giới Colombia và Peru. Tàu thuyền mắc cạn và dải cát khổng lồ lộ ra ở nơi nước sông từng chảy qua.

Hồ Tefé ở bờ phía bắc sông Solimões, cũng biến mất phần lớn. Ảnh chụp hồ nước vào tháng trước cho thấy nó đã thu hẹp đáng kể so với cùng kỳ năm ngoái và tiếp tục nhỏ đi. Điều này góp phần vào tình trạng thiếu hụt nước và ảnh hưởng tới hệ sinh thái địa phương, theo Alves.

Năm ngoái, hơn 200 con cá heo chết trong hồ do hạn hán lịch sử và nhiệt độ nước cao kỷ lục. Giới chuyên gia lo sợ thảm họa sẽ lặp lại trong năm nay. Miriam Marmontel, người phụ trách dự án cá heo ở Viện phát triển bền vững Mamirauá hồi đầu tháng 9 cho biết họ phát hiện trung bình một con cá heo chết mỗi ngày. Các nhà nghiên cứu cho rằng khi hồ nước thu nhỏ, có ít không gian sống cho cá heo hơn, đẩy chúng vào nguy cơ va chạm với tàu phà cao hơn.

Ở nhiều vùng của sông Amazon, hạn hán dữ dội hơn thời điểm tồi tệ nhất năm ngoái, theo Romulo Batista, nhà sinh vật học kiêm phát ngôn viên của tổ chức Hòa bình Xanh Brazil. Tình huống khiến người dân địa phương phụ thuộc vào dòng sông để kiếm kế sinh nhai, thức ăn, thuốc uống và đi lại, trở nên điêu đứng. “Chúng tôi đang trải qua tình huống chưa từng xảy ra trước đây. Sự sụt giảm mực nước sông ở mức khổng lồ”, André Guimarães, giám đốc điều hành Viện nghiên cứu môi trường Amazon, thừa nhận.

Hạn hán nghiêm trọng kéo dài ở Brazil là kết quả từ nhiều yếu tố. El Niño, mô hình khí hậu tự nhiên, mang thời tiết khô nóng hơn tới khu vực vào năm ngoái và kéo dài đến năm 2024. Hiện nay, El Niño đã kết thúc nhưng nắng nóng và hạn hán vẫn tồn tại do ảnh hưởng từ nhiệt độ Đại Tây Dương nóng khác thường.

Một yếu tố khác là chặt phá rừng góp phần làm tăng nhiệt độ và thay đổi mô hình lượng mưa. Biến đổi khí hậu do đốt nhiên liệu hóa thạch cũng kéo theo nhiệt độ ấm hơn và thời kỳ không mưa kéo dài hơn. Hạn hán năm ngoái ở lưu vực Amazon dễ xảy ra gấp 30 lần do biến đổi khí hậu, theo báo cáo của World Weather Attribution, mạng lưới nhà khoa học chuyên phân tích sự kiện thời tiết cực đoan. Hạn hán cũng cung cấp điều kiện cho cháy rừng ở Brazil, phá hủy diện tích lớn rừng mưa Amazon và vùng Pantanal, đầm lầy nhiệt đới lớn nhất thế giới, khiến các thành phố chìm trong lớp khói dày.

An Khang (Theo CNN)

Thông tin được ông Nguyễn Mai Dương, Cục trưởng Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ, chia sẻ tại “Diễn đàn công nghệ ngành Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn” tổ chức hôm 1/10. Diễn đàn thuộc khuôn khổ sự kiện Kết nối công nghệ và Đổi mới sáng tạo Việt Nam 2024 – Techconnect and Innovation Vietnam 2024.

Ông Dương thông tin, 10 năm qua, khoa học và công nghệ đã góp phần quan trọng vào sự phát triển của nông nghiệp Việt Nam, với hơn 30% giá trị gia tăng trong sản xuất và 38% trong lĩnh vực giống cây trồng, vật nuôi. Nhờ áp dụng công nghệ tiên tiến, năng suất lúa của Việt Nam cao gấp 1,5 lần Thái Lan. Cafe phê Việt Nam đứng thứ hai thế giới về năng suất chỉ sau Brazil. Cá tra đạt năng suất 500 tấn/ha, mức cao nhất thế giới, trong khi công nghệ nuôi tôm thẻ chân trắng giúp nâng cao sản lượng lên hơn 40 tấn/ha, đồng thời giảm 30-35% chi phí sản xuất so với phương pháp cũ.

Minh họa thêm kết quả, ông Nguyễn Hữu Ninh, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, dẫn năm 2023 tỷ lệ đóng góp của nông nghiệp vào GDP quốc gia là 14,6%. “Khoa học công nghệ – đổi mới sáng tạo – chuyển đổi số là yếu tố bao trùm, động lực chính”, ông nói.

Ở lĩnh vực sau thu hoạch, ông Phạm Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cho biết ứng dụng khoa học giúp công nghệ bảo quản sau thu hoạch dần đạt mức tiên tiến so với các nước khác trong khu vực và thế giới, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành nông nghiệp. Sản lượng rau quả của Việt Nam hiện đạt khoảng 30 triệu tấn/năm, kim ngạch xuất khẩu đạt mức 5,69 tỷ USD trong năm 2023, tăng trưởng 70% so với năm trước.

Các công nghệ hiện đại giúp kéo dài thời gian bảo quản, sản phẩm tạo ra giá trị gia tăng trên 20%, chất lượng có ưu điểm vượt trội so với cách làm truyền thống, đạt chất lượng tương đương với nhập khẩu nhưng vẫn tiết kiệm thời gian và chi phí đầu tư.

“Trình độ công nghệ bảo quản, chế biến sau thu hoạch của Việt Nam không ngừng tiến bộ, đạt mức trung bình so với thế giới”, ông nói. Để nâng cao năng lực cạnh tranh, ông Tuấn cho rằng Việt Nam cần tập trung đầu tư vào nghiên cứu và đổi mới, tạo môi trường thuận lợi, cơ chế, chính sách phù hợp để các nhà khoa học phát huy tối đa khả năng, nhanh chóng tiếp cận và ứng dụng các công nghệ tiên tiến, góp phần nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp.

Theo ông Lê Minh Lịnh, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, từ năm 2020 đến 2023, ngành nông nghiệp ứng dụng 233 tiến bộ kỹ thuật mới thông qua các quy trình VietGAP, ATSH, an toàn dịch bệnh… giúp tăng năng suất và hiệu quả sản xuất trung bình từ 15%, giảm chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm.

Ông kiến nghị các đơn vị, tổ chức nghiên cứu, quản lý khoa học quan tâm, bố trí nguồn lực cho hoạt động nghiên cứu khoa học công nghệ trong nông nghiệp, cập nhật thường xuyên các tiến bộ kỹ thuật. Việc ứng dụng công nghệ cần song hành thúc đẩy mô hình nông nghiệp sinh thái, hiện đại hóa nông thôn và phát triển các kênh phân phối mới nhằm kết nối cung cầu.

Techconnect and Innovation Vietnam 2024 được tổ chức trong 2 ngày 30/9 -1/10. Đây là sự kiện thường niên do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì. Sự kiện trở thành diễn đàn để doanh nghiệp, chuyên gia thảo luận, chia sẻ thông tin tới các nhà hoạch định chính sách, thúc đẩy ứng dụng, chuyển giao công nghệ, thương mại hóa sản phẩm.

Quỳnh Chi