Các nhà sách cần tuân theo một chuẩn mức chung: Có biển hiệu dành riêng cho từng loại sách, trong đó có sách khoa học. Điều này là không chỉ tốt cho người mua khi tiếp cận nhanh được vị trí cần tìm kiếm, qua đó người bán thể hiện được văn hóa bán hàng của mình.

 

 

Rất hãn hữu mới có nhà sách dành một quầy cho sách khoa học, nhưng với cái tên rất chung chung: Kiến thức. Ảnh: Việt Hoà

 

Trao đổi với Báo Khoa học và Phát triển về vấn đề nhà sách không/ít có có biển hiệu dành cho sách khoa học, ông Nguyễn Kiểm – Phó Chủ tịch thường trực Hội Xuất bản Việt Nam – cho biết: “Hiện nay, chúng ta chưa có một quy định nào bắt buộc về cấu trúc của một nhà sách, cũng như không có ngành nghề nào có quy định bắt buộc phải có biển hiệu cho sách của ngành mình. Tuy nhiên, các nhà sách, nơi bán sách… cần tuân theo một chuẩn mức chung: Có biển hiệu dành riêng cho từng loại sách, trong đó có sách khoa học. Điều này là rất cần thiết và tốt không chỉ cho người mua khi tiếp cận nhanh được vị trí cần tìm kiếm mà còn tốt cho người bán, bởi nó thể hiện được văn hóa doanh nghiệp, văn hóa bán hàng”.

 

“Những người mua sách khoa học thường là những người có mục đích tiêu dùng rõ ràng, muốn mua sách về để nâng cao kiến thức hoặc học hỏi để áp dụng vào trong thực tế, họ không mua sách về làm cảnh. Việc không có biển hiệu khiến người mua trở nên lúng túng khi đi mua hàng. Trong khi sắp xếp sách vào vị trí không đúng với biển hiệu cho thấy sự cẩu thả của người bán, dễ khiến người mua thất vọng, từ đó làm ảnh hưởng tới doanh thu của cửa hàng” – ông Nguyễn Kiểm nói.

 

Về hệ luỵ của việc thiếu tấm biển sách khoa học, ông Nguyễn Kiểm bày tỏ: “Việc không có tấm biển hiệu sách khoa học là một thực tế đáng buồn, thể hiện sự thiếu tôn trọng đối với sách khoa học – kỹ thuật hoặc khoa học – công nghệ. Chúng ta đang phải trả giá cho tình trạng coi nhẹ việc phổ biến khoa học trong đời sống bằng thực trạng tụt hậu về nhiều mặt, như năng suất lao động…”.

 

Ông Nguyễn Kiểm khuyến nghị: “Khi chưa có quy định bắt buộc, các hội nghề nghiệp, các nhà xuất bản, các nhóm nhỏ trong Hiệp hội kinh doanh xuất bản phẩm nên khuyến cáo các nhà sách có tấm biển hiệu dành cho sách khoa học. Ngoài ra, các phương tiện thông tin đại chúng cũng cần lên tiếng để nhà sách cải thiện hình thức phục vụ khách hàng của mình”.

Thanh Bình (Ghi)

TT – UBND TP.HCM vừa ban hành kế hoạch tổ chức Hội sách TP.HCM lần 9-2016 tại công viên Lê Văn Tám từ ngày 21 đến 27-3, với chủ đề “Sách – văn hóa – hội nhập và phát triển”.

 

 

Ảnh tư liệu.

Đến nay, dự kiến có khoảng 200 đơn vị xuất bản và phát hành tham gia hội sách (Hội sách lần 8-2014 có 156 đơn vị tham gia).

 

Tổng cộng có 500 gian hàng bố trí trong công viên Lê Văn Tám với lối vào theo ba trục đường: Hai Bà Trưng, Điện Biên Phủ, Võ Thị Sáu. Hội sách sẽ có bốn khu vực nội dung: khu triển lãm, khu hội sách, khu hoạt động nghiệp vụ – kỹ năng và khu sân khấu biểu diễn nghệ thuật.

 

Đáng chú ý là chủ đề biển đảo sẽ hiện diện ở cả ba khu vực: triển lãm các sách về biển đảo, bày bán sách về biển đảo, và tổ chức các hoạt động tuyên truyền về biển đảo cho học sinh sinh viên (tại khu vực hoạt động kỹ năng).

 

Năm nay, khu vực hội sách sẽ bố trí riêng khối các công ty bán sách trực tuyến (online) bên cạnh các khối đơn vị khác như: khối các công ty phát hành, công ty văn hóa truyền thông; khối các NXB trong nước; các NXB nước ngoài; khối các công ty sách ở Hà Nội và các tỉnh…

 

Đặc biệt, lần đầu tiên ban tổ chức thực hiện hình thức “gian hàng tự dựng” để cho các đơn vị đăng ký tham gia tự thiết kế kiểu dáng và hình thức cho gian hàng của mình 

mang “bản sắc” độc đáo riêng.

 

Hội sách TP.HCM trải qua tám lần tổ chức trở thành một trong những sự kiện xuất bản lớn nhất cả nước và là “thương hiệu văn hóa” của TP.HCM hiện nay.

 

LAM ĐIỀN

Ở nước ta, sách phổ biến khoa học, mở mang kiến thức cho thiếu niên (10-15 tuổi) đang rất trống vắng…

 

Trong khi các bạn cùng lứa tuổi ở các nước phát triển khá “thông thiên văn, tường địa lý”, có thể nói vanh vách về hệ Mặt trời, các hành tinh hay các thiên hà, được trang bị những kiến thức ứng dụng trong đời sống thông qua nhiều cuốn sách trình bày đẹp, hình ảnh bắt mắt, giảng giải tường tận các kiến thức khoa học phù hợp với lứa tuổi (từ ôtô, máy bay, vũ trụ, đến cơ thể người, cách thức làm ra đồ ăn, đồ dùng…) thì các học sinh ở Việt Nam chủ yếu phải lo học thêm, lo giải bài tập mà thiếu hẳn những kiến thức đa dạng khác.

 

 

Các học sinh tiểu học ở TP.HCM tham gia chương trình Thí nghiệm cho bé (BASF Kids' lab) do Công ty BASF (Đức) tổ chức. Đây là chương trình giúp các em tìm hiểu khoa học bằng những thí nghiệm đơn giản – Ảnh: Đỗ Kim ChungThế là các giá sách, kệ sách tại các cửa hàng bán sách cũng lo đáp ứng nhu cầu đó cho các em, mảng sách phổ biến khoa học dành cho các em đã gặp khó lại càng thêm khó.

 

Có quá nhiều lý do cho sự thiếu vắng và trầy trật này của sách phổ biến khoa học cho thiếu niên. Ở góc độ xuất bản, hiện chỉ có vài nhà xuất bản (NXB) như NXB Trẻ, NXB Kim Đồng, Công ty Đông A, Long Minh tổ chức xuất bản sách phổ biến khoa học cho thiếu niên, mà chủ yếu là sách dịch.

 

Ở mảng dành cho lứa tuổi nhi đồng, lực lượng làm sách đông hơn, phần vì dễ làm, không đòi hỏi kiến thức chuyên môn, đầu tư ít hơn, phần cũng dễ bán hơn.

 

Để có thể định lượng về sự khó khăn này, có thể dùng đến con số mới nhất từ Hội sách Hà Nội (diễn ra đầu tháng 10-2014), theo đó tổng doanh thu toàn hội sách là 5 tỉ đồng, còn tổng doanh thu từ mảng sách phổ biến khoa học cho thiếu niên của NXB Trẻ, NXB Kim Đồng và Công ty Long Minh ước tính chỉ đạt hơn 100 triệu đồng (chiếm 2%). Vì sao có con số buồn bã đó?

 

Yếu, mỏng và khó

 

Trái ngược với cảnh tấp nập của các gian hàng bán sách văn học, sách tâm lý, truyện tranh, các gian sách phổ biến khoa học vắng vẻ, đìu hiu, khách ghé thăm chủ yếu là những người yêu thích, hiểu biết về khoa học hoặc làm việc trong các lĩnh vực khoa học đến chọn sách cho bản thân hoặc cho con em mình.

 

Ngành giáo dục có đến hơn 1 triệu giáo viên nhưng lượng sách phổ biến khoa học tiêu thụ mỗi năm không nhiều, chứng tỏ nhiều giáo viên không hay mua loại sách này. Học sinh thường chỉ quan tâm nhiều đến sách giải bài tập hay sách tham khảo.

 

Số phụ huynh đi tìm mua sách khoa học vì mục đích nuôi dưỡng đam mê tìm hiểu thế giới sinh động xung quanh và nâng cao khả năng tìm tòi, nghiên cứu cho các em… lại quá ít.

 

Cái sự “mỏng” đó còn thể hiện trên lực lượng những người làm sách phổ biến khoa học hiện nay, vốn có thể kể ra trên đầu ngón tay. Hiện nay, nổi bật nhất là nhóm cộng tác viên chủ biên tủ sách Khoa học và khám phá cho cả thiếu niên và người lớn của NXB Trẻ, gồm dịch giả Phạm Văn Thiều, GS.TSKH Nguyễn Văn Liễn, TS Vũ Công Lập.

 

Nhóm thành lập được hơn 10 năm, đã mời các nhà khoa học có uy tín, những nghiên cứu sinh Việt Nam ở ngoài nước tham gia dịch thuật, đến nay đã cho ra đời khoảng 25 đầu sách, như Định lý cuối cùng của Ferma, Mật mã, Bảy nàng con gái của Eva, Cuộc chiến lỗ đen, Bản thiết kế vĩ đại… Trung bình mỗi năm nhóm này dịch được ba quyển sách.

 

NXB Kim Đồng có ban sách khoa học do dịch giả Hoàng Thanh Thủy làm trưởng ban, dưới sự chỉ đạo của tổng biên tập Nguyễn Huy Thắng, người đã có kinh nghiệm nhiều năm làm sách khoa học.

 

Ban khoa học của NXB Kim Đồng kiên trì duy trì các tủ sách khoa học, tiêu biểu là Kiến thức thế hệ mới – tủ sách phổ biến kiến thức, trong đó có hàng chục đầu sách về khoa học và công nghệ được các em nhỏ yêu thích.

 

Đối với lứa tuổi thiếu niên, có nhóm làm sách phổ biến khoa học của Công ty Long Minh do dịch giả Nguyễn Việt Long đứng đầu. Trong những năm gần đây, nhóm đã xuất bản 26 quyển sách về khoa học, trong đó đáng kể nhất là tủ sách Đam mê toán học (gồm 6 quyển) và tủ sách Tập làm nhà phát minh (gồm 12 quyển).

 

Tập làm nhà phát minh đã bước thêm một bước thông qua các cuộc thi tự làm đồ chơi (tên lửa, máy bay…) tại Trường THPT chuyên Hà Nội – Amsterdam và một số trường khác, lôi cuốn nhiều học sinh tham gia và gieo mầm say mê sáng tạo khoa học cho các em.

 

Vậy còn số tác giả viết sách phổ biến khoa học của Việt Nam? Câu trả lời là: cực ít, nếu không muốn nói là không có ai. Trên thị trường có một số sách viết về cuộc đời các nhà khoa học, nhưng trong đó chưa có nhiều kiến thức khoa học, một số sách nửa dịch thuật, nửa phóng tác từ nguồn sách tiếng Anh và tiếng Trung, chủ yếu dành cho lứa tuổi nhỏ.

 

Các tác giả Việt Nam tập trung viết sách giải bài tập để phục vụ trực tiếp cho nhu cầu thi cử của học sinh mà chưa có đủ trình độ, thời gian cũng như sự quan tâm và nhiệt huyết dành cho mảng sách phổ biến khoa học.

 

Một số GS, PGS, TS là giảng viên đại học cũng bận bịu giảng dạy, hướng dẫn học trò và làm đề tài nghiên cứu, giỏi lắm cũng chỉ dịch ít sách chuyên ngành và giáo trình. Ngay cả khi đã viết được phần lời thì ngành xuất bản Việt Nam cũng thiếu hẳn kho dữ liệu hình ảnh có bản quyền để minh họa, phục vụ cho những cuốn sách ấy.

 

Mà sách khoa học thì không thể thiếu phần hình ảnh minh họa. Vì thế, tổ chức dịch sách phổ biến khoa học của nước ngoài dù vất vả nhưng vẫn có hiệu quả và đỡ tốn kém cả về thời gian, đầu tư lẫn công sức hơn việc tự viết sách phổ biến khoa học.

 

Độ khó của sách phổ biến khoa học nói chung, sách phổ biến khoa học cho lứa tuổi thiếu niên nói riêng, nhất là để tránh được sai sót về kiến thức hay thuật ngữ khiến công tác dịch thuật và biên tập khá vất vả.

 

Ngoài việc yêu thích và hiểu rõ nội dung khoa học trong quyển sách thì để có được bản dịch chính xác và dễ hiểu, công tác hiệu đính bản dịch cũng tốn rất nhiều công sức vì hiếm người làm có trình độ khoa học tốt kết hợp với sự am hiểu về thuật ngữ. Hiện rất ít NXB của Việt Nam có biên tập viên “có nghề” cho mảng sách phổ biến khoa học cho thiếu niên, chủ yếu vẫn dùng người biết ngoại ngữ.

 

Nhưng quy trình chuẩn để một cuốn sách phổ biến khoa học ra đời cần ít nhất 2-3 biên tập viên có kinh nghiệm đọc và biên tập, nếu cần, bản thảo phải được các chuyên gia trong lĩnh vực đó đọc phản biện để nhận xét, góp ý. Đó là chưa kể việc cần đến những lời giới thiệu xác thực và lôi cuốn của những người nổi tiếng trong lĩnh vực khoa học.

 

Ngôn ngữ là một trở ngại khác. Hệ thống thuật ngữ tiếng Việt – ngay cả với một số thuật ngữ khoa học có tính phổ thông – còn thiếu hoặc chưa được cập nhật một cách có hệ thống, do đó trong quá trình dịch thuật và biên tập sách khoa học, người dịch hoặc biên tập viên phải cân nhắc, khai phá đặt ra từ mới.

 

Cuối cùng, với thời gian làm ra quyển sách lâu (có cuốn đến vài ba năm), in số lượng ít (chỉ 1.000-1.500 bản) dẫn đến giá bán một quyển sách phổ biến khoa học khá cao khiến độc giả phải nâng lên đặt xuống nhiều lần khi mua.

 

Những rào cản khác

 

Không nói đến những hiệu sách nhỏ hoàn toàn không có loại sách này, nhiều hiệu sách lớn hiện nay không có khu vực bán sách khoa học riêng, nếu có cũng “trộn lẫn” sách lịch sử, sách kỹ năng sống… Nhưng đó mới chỉ là rào cản đầu tiên cho các đơn vị có định hướng làm sách khoa học.

 

Kênh phân phối sách đến nhà trường cũng “chật hẹp” không kém kênh ra thị trường, thư viện nhà trường không quan tâm lắm đến mảng sách này. Những năm gần đây, vì có các cuộc thi do Bộ Giáo dục và đào tạo tổ chức như Hội thi khoa học và kỹ thuật (Intel ISEF) cấp quốc gia, tình hình có chuyển biến chút đỉnh.

 

Mỗi năm, hàng nghìn học sinh tham gia nghiên cứu khoa học trong hội thi này nhưng chỉ dừng ở mức ngoại khóa, các tiết học định hướng thẳng vào khoa học trong nhà trường vẫn “mơ về nơi xa lắm”.

 

Truyền thông cho sách khoa học là vấn đề nan giải, không chỉ ở độ khó của sách mà ngay cả các giải thưởng về sách cũng không có hạng mục sách phổ biến khoa học. Những trường hợp thành công, có tiếng, như tủ sách Khoa học và khám phá là nhờ đóng góp không nhỏ của nhà báo Vũ Công Lập – một chuyên gia truyền thông kỳ cựu và đầy tài năng.

 

Trước những khó khăn chồng chất này, phổ biến sách khoa học không phải là việc ngày một ngày hai mà là cả một chặng đường dài và cần đến sự chung tay góp sức của rất nhiều người. Một dịch giả nổi tiếng của Việt Nam từng nhận định: “Trong những người trẻ tuổi, không có ai dám dấn thân 100% cho việc dịch sách khoa học”.

 

Nhật Bản đã tiến hành cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật thành công từ thế kỷ 19 để trở thành một cường quốc, trong đó phần dịch thuật sách báo khoa học kỹ thuật phương Tây đóng vai trò quan trọng.

 

Nhà tư tưởng có ảnh hưởng sâu rộng đến xã hội Nhật Bản cận hiện đại, người làm nên cuộc canh tân minh trị – Fukuzawa Yukichi – kể lại trong cuốn tự truyện của ông (*) chuyện sao trộm sách.

 

Vào cái thời cả nước Nhật đang xôn xao chuyện một đội tàu của Perry cập cảng và bàn chuyện phòng bị cho hải quân, Fukuzawa được xem một cuốn sách dạy về kỹ thuật xây thành mới xuất bản ở Hà Lan mà một người quen vừa mang về.

 

Cuốn sách dày chừng 200 trang, đắt bằng cả gia tài nên cậu học trò nghèo Fukuzawa đánh bạo hỏi mượn để… chép trộm. Ông chỉ dám chép vào ban đêm vì sợ bị phát hiện, trong tâm trạng vô cùng căng thẳng, lo lắng của người biết mình đang làm việc của “tên ăn cắp” nên mất gần 30 ngày mới chép xong.

 

Về sau, khi ông học trường Ogata, toàn trường chỉ có 10 bộ sách ngành vật lý và y được chở từ Hà Lan về, học trò trong trường phải tự sao chép sách bằng bút lông ngỗng, trên giấy được gột hồ từng tờ.

 

Chuyện chép sách, đặc biệt các cuốn sách mới về kỹ thuật, trở thành một hoạt động tập trung trí lực của học sinh toàn trường, điều về sau khiến họ trở nên khác biệt hoàn toàn với người dân trong toàn nước Nhật bấy giờ: họ đọc được những sách vở tiến bộ của phương Tây, làm được những kỹ thuật mà người thường lúc bấy giờ không hiểu, không làm nổi.

 

Và vì thế “dù có bần hàn, có nguy nan, quần áo có giản dị, ăn uống có đạm bạc, nhìn qua tưởng như bọn họ là một lũ học trò khố rách áo ôm, nhưng sự cao thượng, linh hoạt về trí lực, tư tưởng lại là điều mà vương gia quý tộc cũng phải cúi đầu”.

 

(*): Phúc ông tự truyện, NXB Thanh Niên và Alpha Books, 2013.

 

 

 

Trong những năm gần đây, nếu như mảng sách văn học khá dày dặn thì mảng sách khoa học dành cho thiếu nhi mới chỉ bắt đầu được chú ý, nhưng chủ yếu là sách dịch và cũng chỉ tập trung ở một vài mảng đề tài. Còn sách do nhà khoa học trong nước viết thì ngày càng ít, ít đến mức trầm trọng…

 

Thiệt thòi cho trẻ em

 

Vì sao cần sách khoa học cho thiếu nhi? Câu trả lời khá đơn giản, con trẻ và tự nhiên là hai thế giới có nhiều điểm vô cùng gần gũi với nhau. Tiếp cận với kiến thức khoa học, trẻ sẽ sớm hình thành tình yêu cuộc sống một cách tự nhiên và sâu sắc, có điều kiện nuôi dưỡng đam mê riêng và hình thành năng lực, phẩm chất cần có của một công dân thời toàn cầu hóa: Sống hài hòa với môi trường, tiếp cận tốt tri thức nhân loại… Những thứ ấy, nếu không bắt đầu từ thuở bé, e rằng mọi nỗ lực sau này sẽ nặng nhọc hơn.

 

 

Sách khoa học dành cho thiếu nhi chưa được quan tâm. Ảnh: Hải Anh

 

Ở nước ta, NXB dành riêng cho trẻ mang tên “Kim Đồng” cũng từng làm sách khoa học cho thiếu nhi từ quãng năm 1958 với cuốn sách đầu tiên mang tên “Chú chó Laika”. Sau đó, nhiều chuyên gia Việt Nam cũng bắt đầu viết sách khoa học cho đối tượng này với tinh thần “văn học hóa”, tức phổ biến khoa học bằng những câu chuyện kể. Nhiều nhà khoa học Việt Nam nói rằng, họ bắt đầu niềm yêu thích nghiên cứu là từ những cuốn sách kể chuyện về khoa học thuở ấu thơ. Tuy nhiên, vì nhiều lý do, sách khoa học do người trong nước thực hiện ngày càng ít đi, còn sách dịch về khoa học dành cho trẻ em cũng thiếu, như sự thiếu hụt chung đối với loại sách cung cấp tri trức nền tảng ở nước ta. Hệ quả là trẻ em ở thời nào cũng thiệt thòi, suy rộng ra là khoa học và nền kinh tế tri thức của chúng ta chịu thiệt thòi.

 

 

Ông Nguyễn Việt Long, (người đầu tiên đưa ra hệ thống tên bằng tiếng Việt về 88 chòm sao trong cuốn “Thiên văn và vũ trụ” – 2004, biên soạn từ tài liệu nước ngoài) chia sẻ với Báo Hànộimới: Sự thiếu hụt kiến thức khiến học sinh của ta, dù học qua trường chuyên cỡ nhất nhì cả nước thì khi ra nước ngoài cũng rất bỡ ngỡ trước những kỹ năng đơn giản ở phòng thí nghiệm. Ngay trên báo chí cũng dùng sai giữa tên khoa học và tên tiếng Anh trong lĩnh vực sinh vật… Còn với triết học, thực ra không phải cao siêu gì nhưng cũng rất thiếu trong vốn kiến thức của học sinh.

 

Còn nhớ, khi cuốn sách triết học dành cho trẻ em của hai tác giả người Pháp mang tên “Cuốn sách về những sự trái ngược mang tính triết học” xuất hiện bản tiếng Việt vào năm 2011, nó đã trở thành một hiện tượng. Có thể không phải là hiện tượng phát hành như sách văn học, mà là được nhiều phụ huynh Việt Nam ở nước ngoài và cả trong nước đánh giá cao. Tuy nhiên, đó vẫn là của hiếm, bằng chứng là mảng sách dành cho thiếu nhi thường là mảng trống trong các kỳ giải thưởng sách quốc gia hằng năm.

 

 

Tự chủ về tri thức

 

Đó là điều mà TS Giáp Văn Dương (sinh năm 1976, hiện làm việc tại ĐH Liverpool (Anh) và ĐH quốc gia Singapore) mong mỏi khi lập ra dự án sách khoa học cho thiếu nhi, khởi động từ vài tháng nay qua trang web có tên miền: Giapschool.org. Tinh thần chung là bộ sách sẽ giới thiệu, diễn giải, phân tích những công trình khoa học đoạt giải Nobel một cách phù hợp với sự tiếp nhận của bạn đọc trẻ, chủ yếu là lứa tuổi THCS. Như TS Giáp Văn Dương chia sẻ ý tưởng về dự án bắt đầu từ chính những đứa trẻ trong gia đình. Năm 2012, anh về nước tìm mua một loạt sách khoa học cho con, nhưng xem kỹ lại mới thấy giật mình vì đó toàn là sách dịch từ Trung Quốc với những hình ảnh đặc thù của đất nước này. TS Giáp Văn Dương cho rằng, “mình được ăn học, ra nước ngoài, bạn bè trong giới khoa học cũng nhiều, vậy mà không thể tự chủ tri thức cho con em mình thì điều đó thật đáng suy nghĩ”.

 

Đại diện NXB Kim Đồng, đơn vị chuyên làm sách cho thiếu nhi cũng phân tích thực trạng sách khoa học do các nhà khoa học, chuyên gia trong nước viết cho thiếu nhi ngày càng ít đi, thậm chí ít đến mức trầm trọng, cho rằng điều đó có nhiều nguyên nhân. Nguyên nhân quan trọng là thách thức có từ yêu cầu xuất bản hiện đại: Sách phải có hình ảnh đẹp, thông tin khoa học chính xác, phong phú, cập nhật, mang tính đúc kết… Thực ra, quan điểm đó bộc lộ sự lúng túng của người làm sách Việt Nam bởi trước đây chúng ta chủ yếu phổ biến khoa học cho thiếu nhi theo lối kể chuyện, không chọn lối “chính xác hóa mọi chuyện” như thế này.

 

 

Trao đổi về chủ đề này, đại diện Long Minh – một đơn vị hoạt động mạnh trong lĩnh vực xuất bản sách toán học từ nước ngoài vào Việt Nam cho rằng, cần đề cập tới thái độ, ý thức, trách nhiệm xã hội của nhà khoa học. Như thế thì mới hy vọng có người viết cho thiếu nhi, bên cạnh đó là chính sách đầu tư cho lĩnh vực này.

 

Sách xuất bản trong nước như vậy, đối với sách dịch của nước ngoài, nhiều phụ huynh cho rằng những bộ sách như “Tủ sách kiến thức thế hệ mới” (mua bản quyền của NXB uy tín Dorling Kindersley) đã giúp trẻ em Việt Nam tiếp cận với một kho tàng kiến thức bổ ích, hiện đại. Tuy nhiên, theo phân tích của giới chuyên môn thì ngay cả việc “dịch lại” thôi, ta cũng có phần chịu thiệt thòi bởi sách khoa học cũng có “đời” như ô tô vậy, phải được cập nhật, bổ sung. Nhưng, ở ta thường chỉ có một “đời”, ít khi có được sự cập nhật.

 

 

May mắn là các nhà khoa học cũng nhận ra một điểm mạnh ở việc dịch sách khoa học cho thiếu nhi ở ta, đó là tính chất công phu, nghiêm cẩn, trong đó, đáng kể là chỉ mục (Index) ở cuối sách với hệ thống những từ khóa kèm số trang có đề cập tới những từ này để người đọc dễ tra cứu. Với giới khoa học, đó là yếu tố giúp thực hiện kỹ năng tra cứu, viết thu hoạch đối với bạn đọc nhỏ. Và, “từ những bài thu hoạch nhỏ sau này ta mới hy vọng có những nhà khoa học lớn”.

Thi Thi

(Hà Nội Mới)

 

Chính xác về nội dung, hấp dẫn về hình thức là những điều tạo nên sức hút khó có thể phủ nhận của những cuốn sách thiếu nhi có bản quyền nước ngoài.

Đi dọc các cửa hàng trên con phố sách Đinh Lễ, hay vào hệ thống nhà sách Fahasa trên đường Xã Đàn (Hà Nội), hoặc truy cập vào các website bán sách trực tuyến như Tiki.vn hay Vinabook.com, không khó để phụ huynh có thể tìm kiếm một bộ sách khoa học dành cho con em mình. Tuy nhiên, để tìm mua được một cuốn sách khoa học dành cho thiếu nhi do chính một tác giả Việt Nam viết hoặc biên soạn không phải việc dễ.

 

Trước đây, trong thời bao cấp, sách khoa học rất được coi trọng. Tuy nhiên, càng ngày thị trường sách Việt Nam càng dần vắng bóng những cuốn sách khoa học của các học giả Việt Nam. Thay vào đó là những cuốn sách dịch từ nước ngoài. Cũng theo xu hướng đó, đến nay, đa số sách khoa học dành cho thiếu nhi được xuất bản tại Việt Nam là các cuốn sách được mua bản quyền nước ngoài, sau đó dịch và phát hành tại Việt Nam.

 

Cũng nhận định về vấn đề này trong bài viết Sách khoa học cho thiếu nhi đang lên ngôi, tiến sĩ Giáp Văn Dương cho rằng: "Sách khoa học của chúng ta hiện nay thiếu trầm trọng. Sách khoa học dành cho thiếu nhi đang là một điểm sáng, càng lên cao sách khoa học càng èo uột đi. Sách thiếu là do trình độ của người viết sách, kinh phí bỏ ra để viết và xuất bản sách cũng như chưa có sự quan tâm ở tầm vĩ mô của Nhà nước cho sách khoa học".

 

Sách trong nước thiếu trong khi nhu cầu về trang bị kiến thức cho trẻ em ngày một tăng cao. Cung không đủ cầu, tất yếu, sự xuất hiện của những cuốn sách khoa học có bản quyền nước ngoài nhanh chóng được lòng các bậc phụ huynh. Vừa giúp các em giải tỏa căng thẳng sau những giờ học tại trường, vừa mang đến cho những kiến thức cần thiết trong cuộc sống, sách khoa học cho thiếu nhi ngày càng được các bậc làm cha mẹ ưa thích lựa chọn cho con em mình.

 

 

Sách khoa học có bản quyền nước ngoài nhanh chóng được lòng các bậc phụ huynh.

 

Chị Kim Ngân (Cầu Giấy, Hà Nội) cho biết: "Con trai tôi lên lớp 5, cháu rất hiếu động và ham thích điện tử nên tôi hay phải tìm mua sách về cho cháu đọc trong thời gian rỗi thay vì cấm cháu chơi điện tử. Vì là con trai nên tôi chọn cho cháu những cuốn sách về lịch sử hay vũ trụ… Những cuốn sách tôi chọn mua cho cháu đa phần là sách dịch từ sách nước ngoài".

 

Các cuốn sách khoa học dành cho thiếu nhi đa dạng về thiết kế và phong phú về chủ đề. Từ kiến thức xã hội như lịch sử loài người, các nền văn mình đến các kiến thức tự nhiên như các loài động thực vật, các hiện tượng tự nhiên, vũ trụ bao la…, tất cả đều được lý giải chi tiết và đầy đủ dựa trên những kiến thức cùng nghiên cứu khoa học được khẳng định trên thế giới.

 

Thêm vào đó, hầu hết sách thiếu nhi có bản quyền nước ngoài được dịch và phát hành tại Việt Nam sẽ hạn chế thay đổi về hình thức và nội dung so với sách gốc, bởi lẽ những cuốn sách này còn chịu sự kiểm soát của các nhà xuất bản nước ngoài. Sau khi ký hợp đồng mua bản quyền một cuốn sách với các nhà xuất bản nước ngoài, đơn vị phát hành cuốn sách phải gửi sách mẫu đã xuất bản tại Việt Nam tới NXB giữ bản quyền cuốn sách và đảm bảo về nội dung cũng như hình thức của cuốn sách hạn chế khác biệt với nguyên mẫu. Đây cũng là nguyên nhân góp phần củng cố lòng tin của các bậc phụ huynh đối với sách dịch được mua bản quyền hơn so với sách khoa học trong nước.

 

Là một trong những đơn vị dẫn đầu về xuất bản sách bản quyền cho thiếu nhi, đại diện công ty sách Đinh Tị, giám đốc Nguyễn Quang Tuấn chia sẻ: "Nội dung tin cậy, hình thức hấp dẫn, chủ đề phong phú là những điều làm nên sức hấp dẫn của những cuốn sách khoa học dành cho trẻ em và cũng là lý do mà các công ty sách lựa chọn mua bản quyền sách từ nước ngoài.

 

Tuy nhiên, việc lựa chọn những cuốn sách để mua bản quyền cũng không đơn giản. Đồng thời, sự khác biệt về văn hóa, sự khó khăn trong vấn đề dịch và truyền tải thông tin kiến thức đòi hỏi sự chính xác cao nhưng phải dễ hiểu với các em thiếu nhi cũng là một vấn đề quan trọng".

 

Đinh Tị là đối tác hàng đầu của nhà xuất bản Usborne danh tiếng, đơn vị thành công nhất tại Anh trong lĩnh vực sách cho trẻ em với giải thưởng Nhà xuất bản độc lập dành cho trẻ em của năm do các Hiệp hội Nhà xuất bản độc lập của Anh trao tặng vào tháng 2/2014. Nhiều tác phẩm của Usborne đã được Đinh Tị xuất bản trong đó, Bách khoa tri thức về khám phá thế giới cho trẻ em là bộ sách mới nhất và được chú ý nhất trong năm 2015 với hơn 20.000 bản được phát hành trong 2 tháng.

 

Sơn Trà