Theo Business Insider, hồi giữa tháng 7, hàng trăm nhân viên Windsurf, công ty khởi nghiệp về AI tại Thung lũng Silicon, cùng tập trung tại văn phòng để chờ một thông báo ăn mừng. OpenAI đã đàm phán mua lại công ty với giá ba tỷ USD. Ban lãnh đạo Windsurf nói thỏa thuận sắp được ký kết, còn đội ngũ marketing lên kế hoạch quay một số đoạn phim làm tư liệu quảng cáo.

Nhưng thay vào đó, đội ngũ bị “dội gáo nước lạnh” khi CEO Varun Mohan rời công ty để gia nhập Google DeepMind, mang theo một nhóm nhà nghiên cứu và kỹ sư AI. Sau khi nghe tin, một số nhân viên bật khóc, cảm thấy bị lãnh đạo bỏ rơi, với tương lai cũng bấp bênh.

Thỏa thuận Windsurf – OpenAI thất bại được cho là có liên quan đến căng thẳng giữa OpenAI và Microsoft – nhà đầu tư lớn nhất vào công ty đứng sau ChatGPT. Microsoft không đồng ý với nhiều điều khoản trong hợp đồng, coi Windsurf là đối thủ cạnh tranh trực tiếp của Microsoft Copilot.

“Tôi phải thừa nhận đây là tin tức cực kỳ sốc và sẽ mất ít nhất 24 tiếng, có thể là cả tuần, để nuốt trôi”, CEO mới của Windsurf, Jeff Wang, nói trước nhân viên khi đó.

Vài ngày sau, Wang nhận được email từ Scott Wu, CEO công ty Cognition chuyên về lập trình. Cognition đề nghị mua phần còn lại của Windsurf và thành công.

Đó là “một tuần bình thường” ở Thung lũng Silicon. Theo WSJ, dù chưa có thống kê chi tiết, cuộc cạnh tranh nhân tài AI đang ngày một khốc liệt. Các công ty ở đây đang “trong cơn điên cuồng”, với những thỏa thuận bí mật, từ mức đãi ngộ hấp dẫn đến sự phản bội, “lật kèo” vào phút chót như vụ Windsurf. Các CEO quyền lực trong lĩnh vực công nghệ sẵn sàng treo gói lương trị giá hàng trăm triệu USD mỗi năm cho những nhân viên được coi trọng nhất.

Meta hoạt động mạnh mẽ nhất trên “thị trường” săn nhân tài AI. Theo Bloomberg, CEO Mark Zuckerberg đã thành lập đội ngũ khoảng 50 người với tham vọng xây dựng siêu trí tuệ có tên Superintelligence Labs. Ông đã đầu tư 14,3 tỷ USD vào Scale AI đầu tháng 6 và mời được tỷ phú Alexandr Wang, nhà sáng lập kiêm CEO startup này, gia nhập công ty.

“Về nỗ lực phát triển siêu trí tuệ, tôi đang tập trung tạo dựng đội ngũ tinh hoa và tài năng nhất trong ngành. Chúng tôi sẽ đầu tư hàng trăm tỷ USD vào điện toán để tạo nên siêu trí tuệ. Chúng tôi có vốn từ hoạt động kinh doanh để thực hiện điều này”, người đứng đầu Meta viết trên Facebook ngày 14/7.

Zuckerberg được cho đã cố gắng “rút ruột” nhiều nhân tài từ đối thủ như OpenAI, Google và các startup nhỏ hơn. “Tôi tự hào khi toàn ngành đang cùng hướng đến sứ mệnh. Nhưng tất nhiên, sẽ có một số lính đánh thuê. Người truyền giáo sẽ đánh bại lính đánh thuê”, CEO OpenAI Sam Altman gửi tin nhắn tới nhân viên hồi cuối tháng 6 khi Meta cố gắng chiêu mộ người trong công ty ông.

Câu nói của Altman trích từ lời nhà đầu tư mạo hiểm John Doerr, Chủ tịch Kleiner Perkins, thành viên hội đồng quản trị Windsurf. Trong nhiều thập kỷ, ông cố gắng gửi thông điệp đến nhiều thế hệ doanh nhân tại Thung lũng Silicon, rằng hãy đón nhận những nhà truyền giáo bên trong họ. “Trong nền văn hóa trọng giao thương, mục tiêu cốt lõi là ham muốn kiếm tiền”, Doerr nói năm 2015. “Nhưng tại các công ty khác, không chỉ ham muốn kiếm tiền, họ còn muốn tạo sản phẩm ý nghĩa, mang lại giá trị xã hội”.

Zuckerberg từng cho biết Meta không lấy tiền để tạo sức hấp dẫn tuyển dụng. Tuần trước, ông nhấn mạnh các nhà khoa học và nghiên cứu AI đến với Meta vì có thể tiếp cận nguồn sức mạnh tính toán khổng lồ – thứ có thể làm nên những sản phẩm đột phá. Tuy nhiên, nguồn tin từ WSJ tiết lộ nhiều nhà nghiên cứu được ông chủ Facebook mời chào và hứa hẹn mức thu nhập 300 triệu USD trong bốn năm.

“Meta đã đề xuất với ai đó mức lương một tỷ USD cho 4 năm làm việc”, Daniel Francis, nhà sáng lập startup AI Abel, viết trên X ngày 20/7. Hôm sau, ông nói thêm: “Cập nhật: Vừa được thông báo về đề xuất 1,25 tỷ USD cho 4 năm, mức cao nhất mà tôi từng thấy”. Tuy nhiên, ứng viên tiềm năng này không đồng ý.

Ngoài Alexandr Wang của Scale AI, Zuckerberg cũng mời về một số chuyên gia nổi tiếng, như Nat Friedman và Daniel Gross. Friedman là cựu CEO nền tảng mã hóa GitHub và sẽ là một trong những người đứng đầu phòng thí nghiệm AI của Meta cùng với Wang. Còn Gross là CEO của Safe Superintelligence (SSI), được thành lập vào năm ngoái cùng với Ilya Sutskever, cựu nhà khoa học trưởng của OpenAI.

Theo WSJ, cuối tháng 1, Gross và Sutskever ăn trưa tại nhà Zuckerberg ở Palo Alto. CEO Meta quan tâm đến việc mua lại SSI. Sutskever lập tức từ chối, nói SSI không phải để bán. Meta sau đó đầu tư vào SSI, giúp startup này được định giá 32 tỷ USD.

Một số nhân viên SSI nói Gross không đồng tình với Sutskever. Vào tháng 5, ông nhận lời đến Meta. Sutskever được cho là hoàn toàn bất ngờ khi biết CEO kiêm nhà đồng sáng lập chuyển sang làm cho đối thủ. Giới đầu tư vào SSI cũng “choáng váng” trước thông tin.

Mark Chen, Giám đốc nghiên cứu của OpenAI, kể ông cũng được Zuckerberg tiếp cận đầu năm nay. CEO Meta ban đầu muốn xin lời khuyên để cải thiện bộ phận AI của công ty, nhưng sau đó đề nghị Chen gia nhập.

“Vài trăm triệu, hay một tỷ USD?”, Zuckerberg đặt câu hỏi khi đó. Chen tỏ ra ngần ngại, sau đó từ chối, nói ông đang rất hài lòng với OpenAI.

Cuối tháng 6, Chen trấn an nhân viên, ví cuộc câu kéo tài năng AI của Meta như một vụ trộm. “Tôi đang có một cảm giác mãnh liệt, giống như có người đột nhập vào nhà và đánh cắp thứ gì đó. Xin hãy tin chúng tôi không ngồi yên”, Chen viết trong thông điệp gửi nhân viên được Wired thu thập.

Theo một số nguồn tin, kể từ khi Meta cố gắng “rút ruột” nhân tài của OpenAI, Zuckerberg và Altman đã không còn nói chuyện với nhau, cho đến khi cả hai gặp nhau tại hội nghị Allen & Co. ở Sun Valley, Idaho (Mỹ) giữa tháng này. Ngay cả tại sự kiện, hai bên cũng hạn chế tiếp xúc với nhau.

Bảo Lâm tổng hợp

Trong khi nhu cầu năng lượng toàn cầu tăng nhanh, cung cấp nhiệt vẫn là mục đích sử dụng năng lượng lớn nhất. Hiện nay, hơn 50% lượng tiêu thụ năng lượng cuối cùng trên toàn dùng vào việc tạo ra nhiệt, không phải điện. Trong đó, quy trình công nghiệp tiêu thụ 51% tổng năng lượng dùng cho nhiệt, trong khi các tòa nhà chiếm 46%, chủ yếu để sưởi ấm không gian và đun nóng nước. Tuy nhiên, dù chiếm ưu thế, nhiệt năng vẫn là một trong những dạng năng lượng khó lưu trữ hiệu quả nhất, đặc biệt là ở quy mô lớn.

Không giống điện có thể lưu trữ bằng pin hoặc nạp vào lưới điện, nhiệt năng khó lưu giữ hơn nhiều. Nhiệt tiêu tán theo thời gian và hệ thống lưu trữ thường cồng kềnh, đắt đỏ hoặc kém hiệu quả. Thách thức này trở nên cấp bách hơn với sự gia tăng của những nguồn năng lượng tái tạo không liên tục như điện gió và điện mặt trời.

Khi việc sản xuất năng lượng không phù hợp với nhu cầu cao điểm, phần lớn năng lượng bị lãng phí. Nếu không thể lưu trữ nhiệt dài hạn, hiệu quả về chi phí, nguồn năng lượng tái tạo không thể đảm bảo độ tin cậy cho toàn hệ thống. Một trong những giải pháp ngày càng khả thi mà giới kỹ sư đang khám phá là lưu trữ nhiệt năng bằng cát.

Lý do chọn cát để lưu trữ nhiệt năng

Cát có vẻ không phải giải pháp công nghệ cao cấp để lưu trữ năng lượng, khả năng hấp thụ và giữ nhiệt của nó đã được khai thác từ hàng nghìn năm trước. Người Ai Cập cổ đại trộn cát, bùn và rơm để xây dựng nhà cửa hấp thụ nhiệt từ Mặt Trời vào ban ngày và giải phóng nhiệt vào ban đêm.

Các kỹ sư ngày nay đưa nguyên lý đó tiến xa hơn bằng cách sử dụng vật liệu tinh chế, silo thép cách nhiệt và hệ thống sưởi chính xác để xây dựng nguồn chứa nhiệt năng nhiệt độ bằng cát. Theo tiến sĩ Zhiwen Ma, kỹ sư cơ khí tại Phòng thí nghiệm Năng lượng tái tạo Quốc gia của Bộ Năng lượng Mỹ (NREL), cát dễ tiếp cận, thân thiện với môi trường và ổn định trong phạm vi nhiệt độ rộng.

Từ góc độ kỹ thuật, cát là giải pháp ít cần bảo trì nhằm lưu trữ năng lượng dài hạn. Nó có một nhiệt dung riêng (nhiệt lượng cần thiết để làm tăng nhiệt độ của một đơn vị khối lượng một chất lên 1 độ) cao ở mức 0,84 J/g mỗi độ Celsius. Ngoài ra, nó có độ dẫn nhiệt thấp khoảng 0,2 watt mỗi mét-kelvin (W/mK). Điều này cho phép nó giữ nhiệt trong nhiều tuần hoặc thậm chí nhiều tháng mà chỉ tiêu hao khoảng 10% nhiệt.

Cát không bị phân hủy theo thời gian nên rất lý tưởng để lưu trữ năng lượng dài hạn. Nó cũng không độc hại, thân thiện với môi trường và an toàn khi xử lý, không có nguy cơ nổ giống pin lithium-ion (Li-ion).

Cách hoạt động của pin cát

Pin cát là hệ thống lưu trữ năng lượng quy mô lớn, nhiệt độ cao sử dụng cát làm phương tiện để lưu trữ nhiệt năng, thay vì điện như trong pin thông thường. Nguyên lý cơ bản là sử dụng điện dư thừa từ nguồn tái tạo như điện gió và điện mặt trời để vận hành bộ gia nhiệt điện trở, làm nóng không khí. Không khí nóng này lưu thông qua một hệ thống khép kín.

Không khí di chuyển dần dần nâng nhiệt độ của cát lưu trữ trong bể thép cách nhiệt tốt hoặc silo, đạt đến 600 độ C. Tuy nhiên, một số thiết kế nhắm đến mức nhiệt 1.000 độ C. Cát sau đó lưu giữ nhiệt năng trong thời gian dài với mức tiêu hao tối thiểu.

Không khí mát được bơm vào và đi qua cát nóng, hấp thụ nhiệt lưu trữ khi cần thiết. Không khí đã làm nóng được dẫn đến các tòa nhà hoặc cơ sở công nghiệp, cung cấp năng lượng sạch theo yêu cầu. Pin cát là nguồn chứa nhiệt năng, lưu trữ năng lượng gió và mặt trời dư thừa khi nhu cầu thấp. Chúng có thể đạt hiệu suất lưu trữ nhiệt lên đến 99% khi được sử dụng trực tiếp để sưởi ấm.

Triển khai trong thực tế

Pin cát thương mại đầu tiên trên thế giới được triển khai vào năm 2022 bởi công ty khởi nghiệp Polar Night Energy tại Kankaanpää, Phần Lan. Nó bao gồm một silo thép chứa khoảng 2.000 tấn đá xà phòng nghiền, dùng làm phương tiện lưu trữ nhiệt. Cao 13 m và rộng 15 m, nó lưu trữ khoảng 100 megawatt-giờ (MWh) năng lượng, đủ để sưởi ấm toàn bộ trung tâm thị trấn. Có thể đáp ứng nhu cầu sưởi ấm ở địa phương trong gần một tháng vào mùa hè và một tuần vào mùa đông, hệ thống này đi vào hoạt động đầy đủ hồi tháng 6/2025.

Ngoài Polar Night Energy, nhóm nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm Năng lượng Tái tạo Quốc gia của Bộ Năng lượng Mỹ (NREL) gần đây giới thiệu hệ thống lưu trữ nhiệt năng dài hạn 100 giờ dựa trên cát. Công ty Batsand của Latvia cung cấp pin cát quy mô gia đình bao gồm máy phát nhiệt và bình chứa cát có thể lưu trữ đủ nhiệt cho hai ngôi nhà vào mùa đông.

Tương lai của pin cát

Dù là công nghệ mới nổi, pin cát đang thu hút sự chú ý toàn cầu nhờ chi phí thấp, tính bền vững và tiềm năng tái sử dụng vật liệu thải. Chúng chưa phù hợp để cung cấp năng lượng cho điện thoại hoặc ôtô do chuyển đổi nhiệt lưu trữ trở lại thành điện vẫn còn kém hiệu quả. Tuy nhiên, pin cát có thể cung cấp nhiệt hiệu quả cho các tòa nhà, hỗ trợ hoạt động công nghiệp, giúp ổn định lưới điện địa phương.

Quy mô thị trường pin cát toàn cầu dự kiến sẽ tăng nhanh trong thập kỷ tới. Năm 2024, thị trường được định giá khoảng 1,2 tỷ USD, và dự kiến sẽ tăng lên 4,86 tỷ USD năm 2034.

An Khang (Theo Interesting Engineering, NREL)

Ngày 22-25/7, Hội Khoa học Gặp gỡ Việt Nam và Trung tâm Quốc tế Khoa học và Giáo dục liên ngành (ICISE, phường Quy Nhơn Nam) tổ chức Hội nghị Quốc tế “Vật lý Neutrino”. Tại sự kiện, các nhà vật lý lý thuyết và thực nghiệm chia sẻ kết quả nghiên cứu mới nhất, đồng thời thảo luận những định hướng chiến lược cho tương lai của vật lý neutrino – một trong những lĩnh vực tiên phong của vật lý hiện đại.

Cuộc gặp với sự tham dự của gần 60 nhà khoa học và nghiên cứu sinh trẻ hàng đầu thế giới đến từ Mỹ, Anh, Pháp, Nhật Bản, Ấn Độ, Trung Quốc, Hàn Quốc… Sự kiện đặc biệt vinh danh sự hiện diện của những tên tuổi lớn trong lĩnh vực vật lý neutrino như GS Takashi Kobayashi (Giám đốc J-PARC, Nhật Bản), GS Masayuki Nakahata (ĐH Tokyo), GS Tsuyoshi Nakaya (ĐH Kyoto)… cùng nhiều nhà khoa học lý thuyết và thực nghiệm đang dẫn dắt các dự án neutrino toàn cầu.

Neutrino, một trong những hạt cơ bản kỳ lạ và khó nắm bắt nhất, là trung tâm của các thảo luận học thuật tại hội nghị. Các chủ đề nghiên cứu bao gồm: dao động neutrino, đo khối lượng tuyệt đối của neutrino… Đây đều là những câu hỏi mở của vật lý hiện đại, có thể làm thay đổi cách hiểu của nhân loại về cấu trúc vật chất và sự hình thành vũ trụ.

Bên cạnh đó, giới khoa học cũng thảo luận về các ứng dụng của neutrino từ giám sát lò phản ứng hạt nhân, chụp cắt lớp Trái Đất, nghiên cứu geoneutrino trong địa vật lý, đến phát hiện neutrino từ siêu tân tinh, quan sát các hiện tượng thiên văn thoáng qua. Các công nghệ mới như máy dò dùng ánh sáng Cherenkov, chất nhấp nháy lỏng và cảm biến lượng tử đang mở ra những triển vọng đột phá.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hà, Phó giám đốc Sở Khoa học Công nghệ tỉnh Gia Lai, từ năm 2013 đến nay ICISE đã đón hơn 16.500 nhà khoa học từ hơn 60 quốc gia, trong đó có 18 chủ nhân giải Nobel.

“Việc tổ chức thành công các hội nghị chuyên sâu như vật lý neutrino cho thấy Việt Nam không còn là người đứng ngoài, mà đang tích cực tham gia vào cuộc chơi đỉnh cao của khoa học toàn cầu”, ông Hà nhấn mạnh.

Từ năm 2017, nhóm nghiên cứu thực nghiệm đầu tiên về vật lý neutrino của Việt Nam đã được thành lập tại Viện IFIRSE (thuộc ICISE). Với sự đồng hành của nhiều giáo sư quốc tế, phòng thí nghiệm này đang ngày càng phát triển, từng bước xây dựng năng lực nghiên cứu trong một lĩnh vực mà Việt Nam vốn rất thiếu nhân lực.

Song song với hội nghị, “Trường học Việt Nam về neutrinos lần thứ 9” (VSON9) diễn ra từ ngày 16-25/7 là nơi đào tạo và truyền cảm hứng cho sinh viên, nghiên cứu sinh Việt Nam bước vào những lĩnh vực nghiên cứu sâu. Không dừng lại ở neutrino, lãnh đạo tỉnh Gia Lai cho biết đang xây dựng đề án thành lập Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng khoa học vũ trụ trong thời gian tới.

Trần Hóa

Nội dung được nêu tại dự thảo Luật An ninh mạng, đang lấy ý kiến các bộ, ngành. Đây là dự luật được xây dựng trên cơ sở hợp nhất Luật An toàn thông tin mạng năm 2015 và Luật An ninh mạng năm 2018.

Một trong những nội dung mới của dự luật là bổ sung điều khoản về phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn và xử lý phần mềm độc hại. Theo đó, Bộ Công an đề xuất doanh nghiệp cung cấp dịch vụ thư điện tử, truyền đưa, lưu trữ thông tin phải có hệ thống lọc phần mềm độc hại trong quá trình gửi, nhận, lưu trữ và báo cáo cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Doanh nghiệp cung cấp dịch vụ Internet có biện pháp quản lý, phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn phát tán phần mềm độc hại. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm ngăn chặn phần mềm độc hại theo hướng dẫn, yêu cầu của cơ quan nhà nước.