Tại Hội nghị tổng kết triển khai thực hiện Nghị quyết 19-2017/NQ-CP và Nghị quyết 19-2018/NQ-CP của Chính phủ về chỉ số Đổi mới sáng tạo do Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) tổ chức ngày 28/12/2018, các đại biểu cho rằng chỉ số đổi mới sáng tạo (ĐMST) là bộ chỉ số được chuẩn hóa, mang tính quốc tế, là công cụ để đánh giá năng lực ĐMST của quốc gia nhằm phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, để có đầy đủ dữ liệu phục vụ việc đánh giá cũng như nâng cao năng lực ĐMST, cần tăng cường sự phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương trong việc thực hiện các giải pháp cải thiện chỉ số ĐMST cũng như cung cấp dữ liệu liên quan.

 

Toàn cảnh hội nghị

 

Triển khai nhiều hoạt động

Tại hội nghị, Học viện Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đã báo cáo tình hình thực hiện Nghị quyết 19-2017/NQ-CP và Nghị quyết 19-2018/NQ-CP của Chính phủ về chỉ số ĐMST năm 2018. Theo đó, ngày 06/02/2017, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 19-2017/NQ-CP về tiếp tục thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2017, định hướng đến năm 2020. Nghị quyết đã đặt ra các mục tiêu và chỉ tiêu cụ thể nhằm cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh và ĐMST của Việt Nam. Chính phủ đã phân công các bộ, cơ quan cụ thể chủ trì cải thiện các chỉ số ĐMST (trong đó, Bộ KH&CN chủ trì 24 chỉ số). Đặc biệt, Bộ KH&CN được Chính phủ phân công chủ trì, theo dõi việc cải thiện chỉ số ĐMST của các bộ, cơ quan, địa phương (gồm hướng dẫn các bộ, ngành, UBND cấp tỉnh tìm hiểu phương pháp, cách tính toán và ý nghĩa của các chỉ số ĐMST; tổ chức thực hiện, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện tại các bộ, ngành, địa phương; hàng quý và hàng năm tổng hợp kết quả thực hiện cải thiện các chỉ số ĐMST). Các bộ, ngành, địa phương có trách nhiệm xây dựng Chương trình, Kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết của Chính phủ, trong đó xác định rõ trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị và tiến độ thực hiện đối với từng nhiệm vụ gắn với từng chỉ số ĐMST được phân công.

Năm 2018 Chính phủ tiếp tục ban hành Nghị quyết số 19-2018/NQ-CP về thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2018 và những năm tiếp theo. Trong đó, Bộ KH&CN vẫn được giao nhiệm vụ làm đầu mối theo dõi việc cải thiện chỉ số về ĐMST, đồng thời được bổ sung nhiệm vụ chủ trì rà soát, kiến nghị điều phân công cải thiện một số chỉ số ĐMST, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư và các bộ, ngành liên quan nghiên cứu đưa một số chỉ số về ĐMST vào thống kê quốc gia, thực hiện thống kê theo định kỳ.

Thực hiện nhiệm vụ được Chính phủ phân công, năm 2018 Bộ KH&CN đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan triển khai nhiều hoạt động như: phối hợp với chuyên gia của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) tổ chức hội thảo hướng dẫn, giới thiệu về các điều chỉnh của chỉ số ĐMST toàn cầu năm 2018 và kết quả của Việt Nam; biên soạn, cập nhật tài liệu Sổ tay Hướng dẫn về chỉ số ĐMST toàn cầu – GII năm 2018 để gửi toàn bộ các UBND và Sở KH&CN tỉnh/thành phố, các bộ, cơ quan và đơn vị liên quan; triển khai hướng dẫn tại nhiều địa phương cũng như hỗ trợ một số Bộ, cơ quan thực hiện nhiệm vụ. Đồng thời, Bộ KH&CN đã liên tục đôn đốc việc thực hiện các giải pháp cải thiện chỉ số ĐMST và báo cáo kết quả hàng quý của các bộ, cơ quan, địa phương. Bộ KH&CN đã tổ chức rà soát phân công chủ trì cải thiện một số chỉ số ĐMST; đẩy mạnh truyền thông về kết quả xếp hạng chỉ số ĐMST của Việt Nam năm 2018 với nhiều hình thức khác nhau. Bộ cũng đã xây dựng các báo cáo chuyên hàng quý đề tổng hợp kết quả thực hiện và Báo cáo về chỉ số ĐMST của Việt Nam năm 2018 trình Thủ tướng Chính phủ.

Cần các giải pháp chính sách để cải thiện các chỉ số

Năm 2017, chỉ số ĐMST của Việt Nam đã tăng hạng khá ấn tượng, từ vị trí 59/128 lên vị trí 47/127 nước và nền kinh tế (tăng 12 bậc). Năm 2018, tiếp tục xu hướng cải thiện, chỉ số ĐMST của Việt Nam đã tiếp tục tăng 2 bậc so với năm 2017, xếp hạng thứ 45, là thứ hạng cao nhất từ trước tới nay. So với mức GDP, Việt Nam được đánh giá là thể hiện tốt hơn mức độ phát triển của quốc gia mình. Trong nhóm các nước thu nhập trung bình thấp (gồm 30 nước), năm 2018, Việt Nam đứng thứ hai và trong khu vực Đông Nam Á, Đông Á và Châu Đại Dương, Việt Nam đứng thứ 10. Đây là minh chứng cho kết quả của những chỉ đạo quyết liệt từ Chính phủ và sự nỗ lực của các Bộ, ngành, địa phương.

 

Thứ trưởng Bùi Thế Duy: Tương lai phát triển kinh tế xã hội toàn cầu sẽ dựa rất nhiều vào ĐMST, đặc biệt ở Việt Nam

 

Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy, bộ chỉ số ĐMST là công cụ để mỗi quốc gia đánh giá, nhìn nhận năng lực ĐMST cũng như đánh giá tổng thể những đóng góp, yếu tố liên quan đến ĐMST trong phát triển kinh tế xã hội. Do đó, cần sử dụng bộ công cụ này để khắc phục những hạn chế cũng như phát huy thế mạnh về ĐMST của một quốc gia. Việc đưa chỉ số ĐMST thành tiêu chí để triển khai Nghị quyết là cách làm mới của Chính phủ.

Sau hai năm thực hiện, chúng ta đã có được những kết quả cũng như kinh nghiệm nhất định, sự hiểu biết về các chỉ số ĐMST đến nay đã tương đối rõ. Từ việc thu thập, cập nhật số liệu đến nay, chúng ta đã đưa ra được các phương pháp thống kê số liệu cũng như giải pháp để cải thiện các chỉ số, nhìn nhận được những thế mạnh cũng như hạn chế trong từng lĩnh vực. Thứ trưởng bày tỏ mong muốn Hội nghị sẽ thảo luận để đưa ra các giải pháp nhằm tiếp tục giải quyết các vấn đề còn hạn chế (cơ chế chính sách, tuyên truyền,…) góp phần cải thiện các chỉ số ĐMST trong năm 2019; phối hợp cung cấp dữ liệu đầy đủ để sử dụng hiệu quả hơn bộ chỉ số ĐMST nhằm thúc đẩy sự phát triển của các ngành, địa phương. “Tương lai phát triển kinh tế – xã hội toàn cầu sẽ dựa rất nhiều vào ĐMST, đặc biệt ở Việt Nam, thay cho việc phát triển dựa trên các nguồn tài nguyên đã dần cạn kiệt, nhân lực giá rẻ không còn lợi thế, chỉ còn tri thức và ĐMST là động lực để chúng ta tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng kinh tế”, Thứ trưởng nhấn mạnh.

Tại hội nghị, các đại biểu đã trao đổi, thảo luận và đưa ra nhiều giải pháp nhằm cải thiện chỉ số ĐMST. Ông Phạm Xuân Hòe – Phó Viện trưởng Viện Chiến lược ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, cho rằng, chỉ số ĐMST là bộ chỉ số được chuẩn hóa rất cao. Hạn chế lớn nhất là sự phối hợp của các Bộ, ngành trong triển khai thực hiện. Với bối cảnh cách mạng công nghệ 4.0 và dữ liệu lớn, nếu không kết nối sẽ rất khó khăn trong việc tích hợp thông tin, dữ liệu. Do đó, các cơ quan liên quan cần tham mưu, đề xuất để Chính phủ có những quy định rõ hơn về sự phối hợp giữa các bộ, cơ quan trong triển khai cải thiện chỉ số ĐMST cũng như trong thực hiện các chức năng, nhiệm vụ quản lí nhà nước khác.

Nhiều đại biểu tham dự hội nghị cũng cho rằng, cần thiết lập Tổ công tác về chỉ số ĐMST và với thành viên là đầu mối của mỗi bộ, ngành, địa phương; các bộ, ngành, địa phương cần chủ động gửi báo cáo, dữ liệu đúng thời hạn; xác định yếu tố cốt lõi để có thể nâng cao năng lực ĐMST một cách thực chất, phục vụ phát triển bền vững; chỉ số ĐMST cần phải gắn với chỉ số phát triển kinh tế – xã hội của các địa phương và có hướng dẫn cụ thể, hỗ trợ địa phương thực hiện để nâng cao hiệu quả hoạt động về các chỉ số ĐMST;…

Khung chỉ số GII

Trong đánh giá của Tổ chức WIPO, ĐMST được hiểu theo nghĩa rộng, không chỉ là ĐMST dựa trên R&D mà còn là những ĐMST không dựa trên R&D và bao trùm cả ĐMST về tổ chức, thị trường,… Cách tiếp cận này của WIPO thể hiện quan điểm năng lực ĐMST của mỗi quốc gia có liên hệ mật thiết với trình độ phát triển và hiệu quả hoạt động của hệ thống ĐMST của quốc gia đó và sự kết nối với các quốc gia/nền kinh tế khác. Với cách tiếp cận này, GII được tích hợp từ số đo (được quy chuẩn) của 7 trụ cột lớn, mỗi trụ cột lớn được tích hợp từ số đo của 3 trụ cột nhỏ, gọi là nhóm chỉ số. Mỗi nhóm chỉ số gồm từ 2-5 chỉ số thành phần, tổng thể có khoảng 70 – 80 chỉ số thành phần, thay đổi tùy từng năm. Năm 2017, có 81 chỉ số thành phần được sử dụng, năm 2018 có 80 chỉ số được sử dụng để đánh giá.

Có 3 chỉ số tổng hợp (index) chính được tính toán, đo lường gồm: (1) chỉ số tổng hợp về đầu vào ĐMST, (2) chỉ số tổng hợp về đầu ra ĐMST, và (3) chỉ số tổng hợp ĐMST (là trung bình cộng đơn giản Chỉ số tổng hợp về Đầu vào và Chỉ số tổng hợp về Đầu ra).

Kết quả xếp hạng năm 2018 của nhóm chỉ số đầu vào:

                 1.     Thế chế: 56.2 điểm, xếp hạng 78

                 2.     Nguồn nhân lực và nghiên cứu: 30 điểm, xếp hạng 66

                 3.     Cơ sở hạ tầng: 40.4 điểm, xếp hạng 78

                 4.     Trình độ phát triển của thị trường: 54.3 điểm, xếp hạng 33

                 5.     Trình độ phát triển của kinh doanh: 30 điểm, xếp hạng 66

Kết quả xếp hạng năm 2018 của nhóm chỉ số đầu ra

                 6.     Sản phẩm kiến thức và công nghệ: 32.4 điểm, xếp hạng 35

                 7.     Sản phẩm sáng tạo: 35 điểm, xếp hạng 46.

 

Nguồn: Trung tâm nghiên cứu và Phát triển truyền thông KH&CN

Trong khuôn khổ sự kiện Ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia – Techfest Viet Nam 2018 tại Đà Nẵng vào cuối tháng 11 năm 2018, ngày 26/11 tại Quảng Nam, Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp UBND tỉnh Quảng Nam tổ chức Hội thảo khoa học “Hội thảo xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo địa phương và kiến nghị chính sách từ các tổ chức, cá nhân hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo“ và tổ chức giao lưu đoàn “Hành trình chuyến xe khởi nghiệp” các tỉnh phía Nam.

 

Lễ ký kết hợp tác giữa UBND tỉnh Quảng Nam với Quỹ Hỗ trợ khởi nghiệp doanh nghiệp KH&CN.

Tham dự Hội thảo có Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng, ông Trần Văn Tân – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam, ông Trần Quốc Bảo – Chủ tịch kiêm Giám đốc Tập đoàn VN Đà Thành Group, ông Trần Trí Dũng – Mạng lưới cố vấn khởi nghiệp (VMI) cùng 50 thành viên Đoàn Hành trình.

 

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng mong muốn tinh thần khởi nghiệp sẽ lan tỏa rộng rãi đến các bạn trẻ trong cả nước

 

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Trần Văn Tân – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam xác định khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo là một trong những thước đo thành công của kinh tế năng động và tạo nền tảng phát triển bền vững, bằng những cách riêng của mình, các địa phương đang hướng tới xây dựng Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo phù hợp với đặc trưng và thế mạnh của địa phương mình.

So với khu vực miền Trung và Tây Nguyên, Quảng Nam là địa phương đi sau triển khai Đề án 844, chính thức bắt đầu khởi động vào Quý I năm 2017, sau khi tham khảo các địa phương, đã quyết định thành lập Tổ Công tác Hỗ trợ Khởi nghiệp sáng tạo tỉnh – là mô hình liên kết liên ngành và kết hợp với doanh nghiệp; là đầu mối tập trung để thực hiện chức năng trực tiếp tham mưu UBND tỉnh triển khai xây dựng Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo trên địa bàn tỉnh.

Mặc dù chưa hội đủ những yếu tố thuận lợi như những trung tâm lớn của cả nước, tuy nhiên, với sự chỉ đạo kịp thời, quyết liệt của lãnh đạo tỉnh, trên nền tảng truyền thống của vùng đất mở, luôn đổi mới, sáng tạo, canh tân; UBND tỉnh Quảng Nam đã ban hành Quyết định phê duyệt Kế hoạch xây dựng Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo (KNST) tỉnh, giai đoạn 2018 – 2025 vào cuối năm 2017 trên cơ sở tích hợp các Đề án của Chính phủ và Chương trình thanh niên khởi nghiệp của Trung ương Đoàn. Đây là cách làm sáng tạo, linh hoạt của lãnh đạo tỉnh Quảng Nam và là địa phương duy nhất có sự lồng ghép hữu cơ, hiệu quả này. Từ đó, các hoạt động về khởi sự kinh doanh, khởi nghiệp và khởi nghiệp sáng tạo luôn hỗ trợ cho nhau, tạo tiền đề và nền tảng để hướng đến xây dựng các sản phẩm sáng tạo, riêng có của Quảng Nam.

Hiện tại, với các hoạt động liên tiếp, đều khắp của tỉnh, tinh thần khởi nghiệp sáng tạo trong nhân dân, đặc biệt là thanh niên đã được lan tỏa mạnh mẽ, đạt được một số kết quả ban đầu có ý nghĩa rất quan trọng, như: Công tác truyền thông, thông tin được triển khai đầy đủ trên các kênh báo chí địa phương và hệ thống Cổng thông tin điện tử, trang thông tin điện tử các ngành; kết nối Cổng thông tin khởi nghiệp quốc gia; đã và đang xây dựng mạng lưới Câu lạc bộ khởi nghiệp rộng khắp trên địa bàn tỉnh, trong các tổ chức đoàn thể, các Trường đại học; hình thành và đi vào hoạt động một số không gian làm việc chung; tỉnh đã ban hành Quy định tiêu chí đánh giá xét chọn ý tưởng KNST; tổ chức nhiều Hội thảo/Diễn đàn về KNST trên địa bàn tỉnh và tham gia các sự kiện KNST trong toàn quốc; xây dựng nhiều Chương trình hợp tác với các địa phương, các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp trong cả nước; tổ chức thành công các Cuộc thi ý tưởng KNST toàn tỉnh, tham gia dự thi và đạt giải Nhất, Nhì, Ba và 4 Khuyến khích tại Cuộc thi Tìm kiếm tài năng khởi nghiệp khu vực Miền Trung và Tây Nguyên do Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức, đã kêu gọi thành công một số nhà đầu tư, hỗ trợ thực hiện dự án…. Tuy nhiên, đây chỉ mới kết quả bước đầu, để xây dựng thành công Hệ sinh thái KNST, ngoài sự nỗ lực của địa phương, cần có sự hỗ trợ hơn nữa từ hệ thống chính sách của Nhà nước và sự hợp tác của cộng đồng khởi nghiệp.

Cũng theo ông Tân, trong khuôn khổ Chương trình “Ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia – Techfest 2018”, Quảng Nam được chọn là một trong những điểm đến của hoạt động “Hành trình chuyến xe khởi nghiệp” của hơn 60 nhà đầu tư, gương mặt tiêu biểu khởi nghiệp sáng tạo khu vực phía Nam. Đồng thời, tỉnh phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Hội thảo “Xây dựng Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo địa phương và kiến nghị chính sách từ các tổ chức, cá nhân hỗ trợ Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo”. Hội thảo khoa học lần này là diễn đàn lớn của địa phương – nơi tập hợp trí tuệ và kinh nghiệm của những nhà hoạch định chính sách đến từ các Bộ, Ngành trung ương; các tổ chức, cá nhân tham gia công tác hỗ trợ khởi nghiệp và lãnh đạo các tỉnh, thành phố; các nhà đầu tư và những cá nhân, gương mặt tiêu biểu của phong trào khởi nghiệp sáng tạo trong cả nước.

Qua Hội thảo lần này, ông Tân mong muốn tiếp tục nhận được sự hỗ trợ, đồng hành của các Bộ, Ngành, địa phương, các tổ chức, cá nhân làm công tác hỗ trợ khởi nghiệp cả nước để những ý tưởng khởi nghiệp sáng tạo đi vào cuộc sống, ươm mầm cho một thế hệ doanh nhân mới, đóng góp vào sự phát triển của đất nước.

Hội thảo đã tập hợp được các luận cứ khoa học có giá trị, nhiều ý kiến thiết thực trong công tác hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, cũng như tháo gỡ những khó khăn, rào cản pháp lý hiện nay và đề xuất Chính phủ kiến tạo hệ thống chính sách nhằm xây dựng một Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo phát triển bền vững của từng địa phương và phạm vi cả nước.

Theo ông Nguyễn Việt An, Văn phòng Đề án 844 – Bộ KH&CN. Tại Việt Nam, hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST đang phát triển mạnh mẽ. Theo thống kê của tạp chí Echelon, Singapore, một trong những tạp chí online lớn nhất về khởi nghiệp ở Đông Nam Á, Việt Nam hiện có khoảng 3000 doanh nghiệp khởi nghiệp ĐMST, tăng gần gấp đôi so với số liệu ước tính cuối năm 2015 là 1800 doanh nghiệp.

Một số doanh nghiệp có những bước phát triển mạnh mẽ và ghi dấu ấn trong nhiều lĩnh vực. Điển hình là, lĩnh vực nông nghiệp, trang trại thông minh Delco ứng dụng IoT để tự động hóa hoàn toàn công việc quản lý, theo dõi, vận hành toàn bộ quá trình trồng trọt và chăn nuôi. Trong lĩnh vực du lịch, nhiều sản phẩm ứng dụng công nghệ đã được triển khai và có ảnh hưởng tích cực, thay đổi thói quen người dùng, như Triip.me là nền tảng du lịch cho phép khách hang tận hưởng các chuyến du lịch tư nhân do các hướng dẫn viên địa phương thực hiện.

Ngoài ra, số lượng và chất lượng của các doanh nghiệp khởi nghiệp ĐMST cũng ngày càng tăng cao, thể hiện ở số lượng các thương vụ đầu tư, số lượng vườn ươm, khu làm việc chung phát triển mạnh mẽ trong năm 2017. Theo thống kê của tổ chức Topica Founder Institute, năm 2017, Việt Nam tiếp nhận 92 thương vụ đầu tư cho khởi nghiệp ĐMST với tổng số vốn hơn 291 triệu USD, tăng gấp đôi về mặt số lượng thương vụ và gần 50% về mặt tổng số vốn đầu tư so với năm 2016 (50 thương vụ với 205 triệu USD).

Cũng tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng mong rằng tinh thần khởi nghiệp không sợ thất bại sẽ được lan tỏa đến các bạn trẻ trong cả nước. Thứ trưởng khẳng định,  Bộ KH&CN luôn đồng hành cùng các địa phương để khơi dậy tinh thần khởi nghiệp rộng rãi hơn nữa.

 Đồng thời, Thứ trưởng cho rằng khởi nghiệp sáng tạo là con đường rất dài, đầy khó khăn của những người có đam mê, khát vọng cháy bỏng và sự dấn thân để làm nên thành công, những điều phi thường, có ích cho bản thân và xã hội. Khởi nghiệp sáng tạo gắn liền với những ý tưởng kinh doanh mới, dựa trên nền tảng trí tuệ, công nghệ với mục tiêu tạo giá trị kinh tế lớn, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, mạo hiểm.

Tại Hội thảo đã diễn ra Lễ ký kết Chương trình Hợp tác về xây dựng Hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST giữa UBND tỉnh Quảng Nam với Quỹ Hỗ trợ khởi nghiệp  doanh nghiệp KH&CN.

 Nguồn: Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển truyền thông KH&CN