Các hệ thống AI đang phát huy vai trò ngày càng lớn giúp Trung Quốc quản lý chất lượng nước và xử lý nước thải hiệu quả.
Nhà máy xử lý nước thải Puyang tại thành phố Đô Giang Yển. Ảnh: Water Tech
Theo CGTN, một ví dụ đáng chú ý nằm ở thành phố Hợp Phì, tỉnh An Huy, nơi nhà máy xử lý nước thải lớn nhất khu vực, Xiaocangfang, triển khai hệ thống quản lý nước dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI). Hệ thống này liên tục theo dõi chất lượng nước và điều chỉnh thông số xử lý theo thời gian thực, giảm nhu cầu can thiệp thủ công và tăng cường cả hiệu quả hoạt động lẫn độ ổn định. Nó dự đoán các chỉ số quan trọng như lưu lượng nước vào và ra, nồng độ amoniac, và nhu cầu oxy với độ chính xác cao.
Nhà máy được thiết kế để xử lý tới 400.000 tấn nước thải mỗi ngày. Tuy nhiên, do yếu tố như chu kỳ mùa và thời tiết, lưu lượng đầu vào hàng ngày có thể dao động đáng kể trong khoảng 200.000 – 500.000 tấn. Chất lượng nước cũng có chênh lệch lớn. Dự đoán chất lượng nước do AI tạo ra giúp đội ngũ vận hành nhà máy hiểu rõ hơn về những biến động chất lượng nước trước thời hạn. Ban đầu, độ chính xác của hệ thống quản lý nước AI là khoảng 80%, nhưng nhờ huấn luyện bằng dữ liệu liên tục và tinh chỉnh mô hình thuật toán, độ chính xác cải thiện đáng kể và nhắm đến tỷ lệ 96-98%.
Tương tự, tại Thượng Hải, nhà máy xử lý nước thải ở quận Phụng Hiền triển khai hệ thống định lượng dựa trên AI để tối ưu hóa việc xác định hóa chất dựa trên dữ liệu chất lượng nước thời gian thực, dẫn đến xử lý chính xác hơn, giảm lãng phí hóa chất và cải thiện chất lượng nước.
Tại thành phố Mịch La ở tỉnh Hồ Nam, công ty cấp nước Xinshi tích hợp nhiều hệ thống quản lý độc lập vào một nền tảng thống nhất, cải thiện đáng kể khả năng giám sát chất lượng nước và quản lý rò rỉ. Bằng cách sử dụng phân tích dữ liệu lớn và thuật toán AI, hệ thống phát hiện rò rỉ trong thời gian thực, gửi cảnh báo đến đội bảo trì để họ xử lý ngay lập tức.
Nhà máy xử lý nước thải Puyang tại thành phố Đô Giang Yển, tỉnh Tứ Xuyên sử dụng kết hợp công nghệ kỹ thuật số và AI để quản lý hoạt động xử lý nước thải hiệu quả. Bằng cách cung cấp hình ảnh 3D về quá trình xử lý, ban điều hành nhà máy có thể theo dõi mỗi bước trong thời gian thực và điều chỉnh dựa trên thông tin từ dữ liệu. Kết quả dự đoán cũng giúp nhà máy dự đoán trục trặc thiết bị tiềm ẩn, giảm thiểu thời gian ngừng hoạt động và đảm bảo vận hành liên tục.
AI trong theo dõi chất lượng nước và rò rỉ đường ống
Các hệ thống sử dụng AI đang thay đổi quy trình quản lý chất lượng nước tại Trung Quốc. Bằng cách tận dụng thuật toán học máy, những hệ thống này có thể phân tích lượng dữ liệu khổng lồ từ cảm biến đặt tại nguồn nước, nhà máy xử lý và mạng lưới phân phối. Một số ứng dụng chính bao gồm giám sát thời gian thực, phân tích dự đoán và phát hiện bất thường. Ví dụ, Viện Công nghệ Cáp Nhĩ Tân phát triển nền tảng dựa trên AI, đang được triển khai tại thành phố lớn như Thượng Hải và Bắc Kinh, giúp cải thiện đáng kể hiệu quả và độ chính xác của công tác quản lý chất lượng nước.
Rò rỉ mạng lưới đường ống là thách thức lớn đối với những công ty cấp nước trên khắp thế giới, do lượng nước thất thoát đáng kể ở cơ sở hạ tầng cũ kỹ. AI cung cấp giải pháp sáng tạo giúp bảo trì đường ống, dự đoán và phát hiện rò rỉ, tối ưu hóa phân bổ tài nguyên. Tại Trung Quốc, một số công ty như Huawei và Alibaba Cloud thiết kế hệ thống phát hiện rò rỉ dựa trên AI. Giải pháp quản lý nước thông minh của Huawei đang triển khai tại Thâm Quyến, giảm thiểu 20% lượng nước thất thoát 20% thông qua bảo trì và theo dõi thời gian thực.
Theo Water Tech, nỗ lực tích hợp các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo vào hệ thống quản lý nước đang cách mạng hóa cách Trung Quốc giải quyết những thách thức về tài nguyên nước. Khi cả nước đối mặt với áp lực ngày càng tăng từ đô thị hóa, biến đổi khí hậu và tình trạng khan hiếm nước, việc áp dụng giải pháp quản lý nước thông minh và chuyển đổi số đã trở thành chiến lược quan trọng của Trung Quốc.
Phó thủ tướng Bùi Thanh Sơn nêu các định hướng hợp tác trọng điểm với Hàn Quốc, trong đó có việc đưa hợp tác khoa học công nghệ thành trụ cột mới của quan hệ song phương.
Tổng Bí thư Tô Lâm và phu nhân hôm nay tới Hàn Quốc, bắt đầu chuyến thăm cấp nhà nước ngày 10-13/8. Tổng Bí thư Tô Lâm là vị khách nước ngoài đầu tiên của chính quyền Tổng thống Lee Jae-myung.
Trả lời truyền thông Hàn Quốc, Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn ngày 10/8 đánh giá chuyến thăm thể hiện sự coi trọng và ưu tiên cao độ của lãnh đạo cấp cao hai nước đối với quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam – Hàn Quốc, cũng như khẳng định quyết tâm mạnh mẽ của Việt Nam trong làm sâu sắc hơn quan hệ song phương, theo Bộ Ngoại giao.
“Sau hơn 30 năm xây dựng và phát triển, quan hệ Việt – Hàn đã trở thành hình mẫu, phát triển sâu rộng và đạt nhiều thành quả đáng khích lệ trên tất cả các lĩnh vực, đóng góp tích cực vào hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực và trên thế giới”, ông nói.
Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn. Ảnh: Bộ Ngoại giao
Theo Phó thủ tướng, Việt Nam sẵn sàng hợp tác với Hàn Quốc tập trung triển khai một số định hướng hợp tác trọng điểm, đầu tiên là tăng cường trao đổi cấp cao, nâng tầm hợp tác trong các lĩnh vực trọng yếu như ngoại giao, quốc phòng, an ninh.
Tiếp theo là nâng cao hiệu quả hợp tác thực chất, đặc biệt là các lĩnh vực mà Hàn Quốc có thế mạnh và phù hợp với định hướng phát triển mới của Việt Nam như cơ sở hạ tầng, điện tử công nghệ cao, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, năng lượng tái tạo, đô thị thông minh, tổ hợp công nghiệp chuyên sâu theo chuỗi giá trị.
Việt Nam sẵn sàng hợp tác với Hàn Quốc định hình và đưa hợp tác khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao thành trụ cột mới trong quan hệ song phương, cũng như thúc đẩy những hướng hợp tác mới, đa dạng hơn về công nghiệp văn hóa, du lịch, lao động, biến đổi khí hậu, giáo dục, y tế và giao lưu nhân dân.
“Hàn Quốc có câu tục ngữ ‘Đồng sức, đồng lòng, thắng cả trời cao’. Tôi tin
tưởng rằng, trên nền tảng đã làm nên thành công của hai đất nước và những lợi ích chiến lược cơ bản tương đồng, quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam – Hàn Quốc đang đứng trước tương lai tốt đẹp hơn, tươi sáng hơn, ngày càng phát triển thực chất, hiệu quả, bền vững và lâu dài”, Phó thủ tướng nói.
Tổng Bí thư Tô Lâm và phu nhân tại sân bay quân sự Seongnam, Seoul, Hàn Quốc ngày 10/8. Ảnh: TTXVN
Phó thủ tướng nhận định hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư luôn là một trong những trụ cột quan trọng trong quan hệ hai nước, nguồn động lực chính thúc đẩy sự phát triển về mọi mặt của cả Việt Nam và Hàn Quốc.
Hàn Quốc hiện là một trong những đối tác đầu tư quan trọng hàng đầu của Việt Nam với hơn 10.000 dự án còn hiệu lực, tổng vốn đăng ký đạt 93,7 tỷ USD.
“Sự hiện diện của các tập đoàn toàn cầu của Hàn Quốc tại Việt Nam là minh chứng sinh động cho niềm tin chiến lược mà các doanh nghiệp Hàn Quốc dành cho môi trường đầu tư và triển vọng phát triển của Việt Nam”, ông cho biết.
“Việt Nam cam kết đồng hành cùng các doanh nghiệp Hàn Quốc phát triển chuỗi cung ứng đa dạng và có giá trị cao, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn và ở phân khúc cao hơn trong mạng lưới cung ứng toàn cầu của doanh nghiệp Hàn Quốc”, ông Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh.
Về giao lưu nhân dân và hợp tác văn hóa, Phó thủ tướng đánh giá Việt Nam và Hàn Quốc có nhiều điểm tương đồng về văn hóa, lịch sử, giá trị xã hội, truyền thống trọng nghĩa tình, tinh thần cộng đồng, ý chí vươn lên.
Theo ông, hai nước cần tập trung vào tiếp tục nâng cấp các cơ chế, thỏa thuận hợp tác về văn hóa, giáo dục, ngôn ngữ với tầm nhìn dài hạn, nghiên cứu khả năng hình thành các cơ chế hợp tác văn hóa để hỗ trợ hiệu quả hơn hợp tác sáng tạo, bảo tồn di sản văn hóa, tổ chức các hoạt động giao lưu nghệ thuật và đào tạo nhân lực văn hóa chất lượng cao.
Các cơ sở văn hóa hai nước cần tăng cường giao lưu, trao đổi sâu rộng hơn. Việt Nam sẽ thành lập Trung tâm văn hóa Việt Nam ở Hàn Quốc. Việt Nam khuyến khích Hàn Quốc chia sẻ kinh nghiệm và ứng dụng các mô hình sáng tạo dựa trên công nghệ mới, hỗ trợ các địa phương Việt Nam trong quy hoạch phát triển du lịch và quảng bá du lịch chung thông qua giao lưu văn hóa và nghệ thuật.
Phó thủ tướng cũng cho biết hai nước cần tiếp tục hỗ trợ cộng đồng kiều bào đang sinh sống, làm việc ở mỗi nước, quan tâm hơn nữa các thế hệ được sinh ra ở các gia đình Việt – Hàn.
Việt Nam – Hàn Quốc thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 22/12/1992, nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện vào tháng 12/2022. Hàn Quốc hiện là nhà đầu tư lớn nhất của Việt Nam và là đối tác thương mại lớn thứ 3 của Việt Nam. Việt Nam là đối tác ưu tiên hàng đầu mà Hàn Quốc cung cấp hỗ trợ phát triển.
Hiện có khoảng hơn 350.000 người Việt Nam tại Hàn Quốc và hơn 200.000 người Hàn Quốc tại Việt Nam, trong đó có hơn 100.000 gia đình đa văn hóa và khoảng 100 địa phương của hai bên có quan hệ giao lưu hữu nghị nhân dân.
Bộ Khoa học và Công nghệ trình Chính phủ lựa chọn ba sản phẩm công nghệ chiến lược cấp thiết, cần ưu tiên triển khai sớm để phát triển kinh tế.
Ba sản phẩm sẽ được lựa chọn từ danh sách 6 công nghệ chiến lược, gồm: thiết bị mạng di động 5G chuẩn ORAN, mô hình ngôn ngữ lớn và trợ lý ảo tiếng Việt, robot di động tự hành, nền tảng blockchain truy xuất nguồn gốc, thiết bị bay không người lái (UAV) và AI camera xử lý tại biên.
Danh sách đã được Bộ trình lên Thủ tướng để báo cáo Ban chỉ đạo Trung ương lựa chọn. Đây là bản rút gọn từ danh mục 11 nhóm công nghệ và 35 nhóm sản phẩm chiến lược được Thủ tướng ban hành hồi tháng 6.
Tại họp báo ngày 5/8 của Bộ Khoa học và Công nghệ, ông Hoàng Anh Tú, Phó vụ trưởng Khoa học, kỹ thuật và công nghệ, cho biết việc chọn ra ba sản phẩm nhằm triển khai làm mẫu, rút kinh nghiệm, truyền cảm hứng và khẳng định Việt Nam có thể làm chủ công nghệ lõi.
Sau khi được phê duyệt, Bộ sẽ ban hành đề án phát triển cho từng sản phẩm tiên phong, như làm rõ đầu ra, lộ trình cụ thể, nguồn lực tài chính, cơ chế đặc thù hỗ trợ trong toàn bộ quá trình nghiên cứu, phát triển cho đến thương mại hóa.
Ông Hoàng Anh Tú, Phó vụ trưởng Khoa học, kỹ thuật và công nghệ. Ảnh: Hoàng Bách
Ông Tú cho biết, để triển khai công nghệ chiến lược, Bộ đã tổ chức khảo sát, làm việc với doanh nghiệp, viện trường lớn tại Hà Nội và TP HCM, xác định công nghệ và sản phẩm cụ thể, quy mô đầu tư và khả năng tham gia phát triển của các doanh nghiệp, viện trường.
Bộ cũng đã thông báo rộng rãi kế hoạch tài trợ đề tài phát triển, kêu gọi các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp đăng ký. Quỹ phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia (Nafosted) cũng tái cơ cấu theo hướng rút gọn quy trình, nâng cao hiệu quả phân bổ kinh phí. “Khi nhiệm vụ được phê duyệt và có tổ chức đủ điều kiện chủ trì, Quỹ sẽ cấp ngay kinh phí triển khai, không phụ thuộc vào chu kỳ ngân sách năm”, đại diện Vụ Khoa học, kỹ thuật và công nghệ nói.
Mẫu UAV do Nhà máy Z131 – Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng sản xuất, được trưng bày tại Triển lãm Quốc phòng quốc tế 2024. Ảnh: Giang Huy
Trong các buổi làm việc, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhiều lần nhấn mạnh định hướng mới của Việt Nam là chuyển từ một quốc gia sử dụng công nghệ sang làm chủ công nghệ chiến lược. Cách làm của Việt Nam là từ chiến lược, bài toán quốc gia, dần hình thành ra sản phẩm chiến lược, tiếp đến làm chủ công nghệ qua sản phẩm rồi quay lại bắt đầu nghiên cứu khoa học.
Theo Vụ Khoa học, kỹ thuật và công nghệ, thời gian tới Bộ sẽ trình Thủ tướng phê duyệt “Đề án quốc gia phát triển công nghệ chiến lược đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2035”. Đề án gồm Chương trình Khoa học và Công nghệ quốc gia phát triển công nghệ chiến lược, với 11 chương trình thành phần – tương ứng 11 nhóm công nghệ chiến lược. Mỗi chương trình thành phần giao cho một bộ, ngành chủ trì.
Bộ cũng sẽ trình Thủ tướng phê duyệt “Đề án phát triển hệ thống trung tâm nghiên cứu và phòng thí nghiệm trọng điểm dùng chung”, tập trung cho công nghệ chiến lược, đặt tại viện trường, khu công nghệ cao, theo mô hình mở, hợp tác công – tư, cho phép các bên tiếp cận, sử dụng. Song song, các văn bản hướng dẫn Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo cũng sẽ được xây dựng, trình cấp có thẩm quyền ban hành để hoàn thiện hành lang pháp lý.
Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia cho biết đã hoàn thiện dự thảo quy chuẩn kỹ thuật về trụ sạc xe điện.
Tại họp báo tháng 7 của Bộ Khoa học và Công nghệ chiều 5/8, ông Trần Hậu Ngọc, Phó chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia, cho biết Bộ đã nghiên cứu tiêu chuẩn quốc tế, khảo sát các đơn vị sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu, kinh doanh, thử nghiệm tại ba miền Bắc, Trung, Nam để xây dựng dự thảo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trụ sạc xe điện.
Quy chuẩn và tiêu chuẩn là các quy định về chất lượng, kỹ thuật. Trong đó, tiêu chuẩn là những khuyến nghị tự nguyện áp dụng, còn quy chuẩn bắt buộc phải áp dụng theo quy định pháp luật.
Phó chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia Trần Hậu Ngọc. Ảnh: Hoàng Bách
Theo ông Ngọc, sau quá trình lấy ý kiến các bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp và thông báo tới Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), Bộ đã tổng hợp các đóng góp và hoàn thiện dự thảo, tiến tới ban hành.
Trước đó, Bộ đã công bố 23 tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) liên quan đến trụ/trạm sạc xe điện. “Các tiêu chuẩn tương đương quốc tế của Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế (ISO), Ủy ban Kỹ thuật điện quốc tế (IEC) và quy định của Ủy ban châu Âu (EC/ECE/EU)”, ông Ngọc cho hay.
Trong số này có 8 tiêu chuẩn về hệ thống trụ trạm sạc, quy định yêu cầu chung, khả năng tương thích điện tử, truyền thông giữa trụ sạc và xe điện, yêu cầu an toàn đối với hệ thống lắp trụ sạc, cụm đóng cắt và điều khiển hạ áp khu vực sạc. Ngoài ra còn có 3 tiêu chuẩn về dây cáp sạc xe điện, 7 tiêu chuẩn về cụm đóng cắt, ổ cắm phích cắm trụ sạc, và 5 tiêu chuẩn về thiết bị đo điện.
Các mẫu xe điện tại một trạm sạc ở Đà Nẵng.
Để xây dựng tiêu chuẩn trụ sạc xe điện, Bộ Khoa học và Công nghệ đã thành lập Ban kỹ thuật TCVN/TC22 Phương tiện giao thông đường bộ, Ban Kỹ thuật TCVN/TC/E17 Thiết kế kỹ thuật hệ thống điện trong các công trình xây dựng và Ban kỹ thuật TCVN/TC/E16 Hệ thống truyền năng lượng cho xe điện.
Các ban này được thành lập và hoạt động theo mô hình của Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế (ISO), tuân thủ nguyên tắc, thông lệ quốc tế trong xây dựng tiêu chuẩn. Thành viên ban gồm những người có chuyên môn và kinh nghiệm trong lĩnh vực trụ trạm sạc và xe điện, đến từ các cơ quan quản lý, doanh nghiệp trong và ngoài nước, hiệp hội, trường đại học, chuyên gia…
Trong buổi làm việc với Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia sau khi hình thành Bộ Khoa học và Công nghệ mới hồi tháng 3, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đã chia sẻ một số định hướng, quan điểm, coi tiêu chuẩn không chỉ là khuôn khổ kỹ thuật mà còn là công cụ định hướng phát triển công nghệ, sản phẩm, thị trường.
Ông ví tiêu chuẩn như công cụ dẫn đường. “Quốc gia muốn tới đâu phải dùng tiêu chuẩn để dẫn tới đó. Tiêu chuẩn là ‘đỉnh’, là cái phải tiến tới, cần dựa vào tiêu chuẩn quốc tế để ban hành. Trong khi đó, quy chuẩn là ‘sàn’, cần được xây dựng dựa trên thực tiễn Việt Nam”, ông nói.
170 giảng viên, học viên tham gia 13 bài giảng chuyên sâu, hai phiên thảo luận bàn tròn và một cuộc thi Science, khơi dậy niềm đam mê nghiên cứu khoa học cho giới trẻ.
Ngày 5/8, Hội Khoa học Gặp gỡ Việt Nam, Trung tâm Quốc tế Khoa học và Giáo dục liên ngành (ICISE) phối hợp với Viện nghiên cứu cao cấp về toán (VIASM) và Ban tổ chức của VSSS thường niên tổ chức Trường hè Khoa học Việt Nam lần thứ 12 (VSSS12), với sự tham dự của gần 170 giảng viên, học viên xuất sắc.
Tiến sĩ Giáp Văn Dương, đồng sáng lập trường khoa học Việt Nam. Ảnh: ICISE
Khóa học kéo dài 4 ngày, các học viên sẽ tham gia 13 bài giảng chuyên sâu, hai phiên thảo luận bàn tròn và một cuộc thi Science-A-Thon, giúp nâng cao kiến thức chuyên môn, khơi dậy niềm đam mê nghiên cứu và khám phá trong mỗi học viên.
Với chủ đề Embrace the Unknown – Đón nhận điều chưa biết, với các bài giảng chính: đường vào khoa học; tính toán lượng tử và trí tuệ nhân tạo; khảo cổ và trí tuệ nhân tạo; vũ trụ học và siêu hình học…
Thể hiện tinh thần khai phá, đổi mới mà nền khoa học hiện đại đang cần. Từ những bài giảng nền tảng về phương pháp nghiên cứu, trí tuệ nhân tạo, lượng tử, chỉnh sửa gen, dữ liệu lớn, vũ trụ học…
Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hà, Phó giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Gia Lai cho biết, trường hè Khoa học Việt Nam là không gian đặc biệt khơi dậy tư duy khai phóng, lan tỏa đam mê khám phá và nuôi dưỡng trách nhiệm xã hội ở những người trẻ yêu tri thức, đam mê khoa học. Đây chính là nơi gieo những hạt giống tri thức để cùng nhau nuôi dưỡng một thế hệ nhà khoa học bản lĩnh, giàu trí tuệ và gắn bó và có trách nhiệm với tương lai của đất nước.
Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hà, Phó giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Gia Lai, phát biểu tại khóa học. Ảnh: ICISE
Việt Nam cần nhiều hơn những người trẻ dám Embrace the Unknown, dám chấp nhận điều chưa biết. Các bạn nên cởi mở với những trải nghiệm, thử thách và cơ hội mới đến với mình, dám bước ra khỏi vùng an toàn, sẵn sàng đi xa và đóng góp cho một nền khoa học hiện đại, bền vững và nhân văn.
Sau 11 năm tổ chức, Trường hè đón gần 1.900 học viên. Trong đó, gần 400 người (khoảng 20%) đã nhận học bổng và hoàn thành chương trình tiến sĩ, và trên 1.100 người (khoảng 60%) đã tốt nghiệp thạc sĩ tại các quốc gia có nền khoa học tiên tiến.
Từ 2016 đến nay, Trường hè Khoa học Việt Nam được Hội khoa học Gặp gỡ Việt Nam và Trung tâm ICISE bảo trợ, tài trợ chính, tổ chức thường niên ngày một phát triển, trở thành một trường hè thuộc lĩnh vực khoa học.
Các học viên tham gia Trường hè Khoa học Việt Nam. Ảnh: ICISE
Nhiều người đã trở thành giáo sư hoặc đang làm việc tại các trường đại học và tổ chức danh giá như: Đại học Stanford, Học viện Công nghệ Massachuset (Mỹ); Đại học Cambridge, Đại học Oxford (Anh)…, với vai trò nhà nghiên cứu hay ứng dụng khoa học.
Bộ Khoa học và Công nghệ trình Chính phủ lựa chọn ba sản phẩm công nghệ chiến lược cấp thiết, cần ưu tiên triển khai sớm để phát triển kinh tế.
Ba sản phẩm sẽ được lựa chọn từ danh sách 6 công nghệ chiến lược, gồm: thiết bị mạng di động 5G chuẩn ORAN, mô hình ngôn ngữ lớn và trợ lý ảo tiếng Việt, robot di động tự hành, nền tảng blockchain truy xuất nguồn gốc, thiết bị bay không người lái (UAV) và AI camera xử lý tại biên.
Danh sách đã được Bộ trình lên Thủ tướng để báo cáo Ban chỉ đạo Trung ương lựa chọn. Đây là bản rút gọn từ danh mục 11 nhóm công nghệ và 35 nhóm sản phẩm chiến lược được Thủ tướng ban hành hồi tháng 6.
Tại họp báo ngày 5/8 của Bộ Khoa học và Công nghệ, ông Hoàng Anh Tú, Phó vụ trưởng Khoa học, kỹ thuật và công nghệ, cho biết việc chọn ra ba sản phẩm nhằm triển khai làm mẫu, rút kinh nghiệm, truyền cảm hứng và khẳng định Việt Nam có thể làm chủ công nghệ lõi.
Sau khi được phê duyệt, Bộ sẽ ban hành đề án phát triển cho từng sản phẩm tiên phong, như làm rõ đầu ra, lộ trình cụ thể, nguồn lực tài chính, cơ chế đặc thù hỗ trợ trong toàn bộ quá trình nghiên cứu, phát triển cho đến thương mại hóa.
Ông Hoàng Anh Tú, Phó vụ trưởng Khoa học, kỹ thuật và công nghệ. Ảnh: Hoàng Bách
Ông Tú cho biết, để triển khai công nghệ chiến lược, Bộ đã tổ chức khảo sát, làm việc với doanh nghiệp, viện trường lớn tại Hà Nội và TP HCM, xác định công nghệ và sản phẩm cụ thể, quy mô đầu tư và khả năng tham gia phát triển của các doanh nghiệp, viện trường.
Bộ cũng đã thông báo rộng rãi kế hoạch tài trợ đề tài phát triển, kêu gọi các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp đăng ký. Quỹ phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia (Nafosted) cũng tái cơ cấu theo hướng rút gọn quy trình, nâng cao hiệu quả phân bổ kinh phí. “Khi nhiệm vụ được phê duyệt và có tổ chức đủ điều kiện chủ trì, Quỹ sẽ cấp ngay kinh phí triển khai, không phụ thuộc vào chu kỳ ngân sách năm”, đại diện Vụ Khoa học, kỹ thuật và công nghệ nói.
Mẫu UAV do Nhà máy Z131 – Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng sản xuất, được trưng bày tại Triển lãm Quốc phòng quốc tế 2024. Ảnh: Giang Huy
Trong các buổi làm việc, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhiều lần nhấn mạnh định hướng mới của Việt Nam là chuyển từ một quốc gia sử dụng công nghệ sang làm chủ công nghệ chiến lược. Cách làm của Việt Nam là từ chiến lược, bài toán quốc gia, dần hình thành ra sản phẩm chiến lược, tiếp đến làm chủ công nghệ qua sản phẩm rồi quay lại bắt đầu nghiên cứu khoa học.
Theo Vụ Khoa học, kỹ thuật và công nghệ, thời gian tới Bộ sẽ trình Thủ tướng phê duyệt “Đề án quốc gia phát triển công nghệ chiến lược đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2035”. Đề án gồm Chương trình Khoa học và Công nghệ quốc gia phát triển công nghệ chiến lược, với 11 chương trình thành phần – tương ứng 11 nhóm công nghệ chiến lược. Mỗi chương trình thành phần giao cho một bộ, ngành chủ trì.
Bộ cũng sẽ trình Thủ tướng phê duyệt “Đề án phát triển hệ thống trung tâm nghiên cứu và phòng thí nghiệm trọng điểm dùng chung”, tập trung cho công nghệ chiến lược, đặt tại viện trường, khu công nghệ cao, theo mô hình mở, hợp tác công – tư, cho phép các bên tiếp cận, sử dụng. Song song, các văn bản hướng dẫn Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo cũng sẽ được xây dựng, trình cấp có thẩm quyền ban hành để hoàn thiện hành lang pháp lý.
Bất chấp lệnh hạn chế chip từ Mỹ, các công ty AI Trung Quốc đang tích cực chạy đua và liên tục tung ra những mô hình tân tiến.
Công ty Trung Quốc DeepSeek khiến thế giới chấn động khi tung ra mô hình AI giá rẻ V3 vào tháng 12/2024 và R1 tháng 1/2025. TheEconomist nhận định, đây là lần đầu tiên một quốc gia ngoài Mỹ, thậm chí đã bị Mỹ cắt đứt nguồn cung những chip tiên tiến nhất, lại tạo ra được những mô hình mã nguồn mở có thể cạnh tranh với sản phẩm thiết kế tại Thung lũng Silicon.
Theo Bloomberg, cựu Phó thống đốc Ngân hàng Trung ương Trung Quốc Zhu Min cho rằng lợi thế của nước này trong việc phát triển AI sẽ mang đến làn sóng đổi mới có thể tạo ra hơn 100 đột phá tương tự DeepSeek trong 18 tháng tới. Tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới diễn ra ở Thiên Tân tháng 6, ông Zhu nhận định, những sản phẩm phần mềm mới sẽ thay đổi bản chất công nghệ của kinh tế Trung Quốc.
Thực tế, nhiều tháng sau màn ra mắt đầy ấn tượng của DeepSeek, các công ty AI tạo sinh của Trung Quốc vẫn đang tích cực chạy đua, liên tục tung ra những mô hình tân tiến. Tính đến ngày 31/7, trên bảng xếp hạng mô hình mã nguồn mở của công ty Mỹ Hugging Face, GLM-4.5 của kỳ lân Zhipu AI dẫn đầu, bám sát phía sau là các mô hình của Alibaba và Tencent. 8 trong số 10 mô hình hàng đầu đến từ Trung Quốc.
Logo của công ty Trung Quốc DeepSeek. Ảnh: VCG
GLM-4.5 ra mắt hôm 28/7, kết hợp khả năng lý luận, viết mã và tác nhân AI. Theo Zhipu AI, mô hình tạo ra những sản phẩm độc lập tinh vi, từ trò chơi tương tác nhỏ đến bản mô phỏng vật lý.
Zhipu AI được truyền thông Trung Quốc xếp vào nhóm “tứ hổ AI”, bên cạnh Baichuan, Moonshot AI và MiniMax – các startup chuyên về mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) đóng vai trò then chốt trong nỗ lực của nước này nhằm cạnh tranh và giảm phụ thuộc vào công nghệ Mỹ. Trong một bài đăng trên blog, các nhà nghiên cứu tại OpenAI nhận xét, Zhipu AI đang “tự xây dựng các mô hình đối thủ với giá cực kỳ cạnh tranh”.
Hôm 27/7, gã khổng lồ công nghệ Tencent phát hành HunyuanWorld-1, một mô hình có thể nhanh chóng tạo ra thế giới ảo 360 độ có thể chỉnh sửa được.
Một đối thủ cạnh tranh khác cũng ra mắt vào tháng 7 là mô hình Kimi K2 của kỳ lân Moonshot AI. Mô hình mã nguồn mở này cho phép các nhà phát triển bỏ qua khâu đào tạo từ đầu và tự do sử dụng, tinh chỉnh, mở rộng theo ý muốn. Với lượng tham số lớn, Kimi K2 tỏ ra vượt trội hơn đối thủ phương Tây Chat GPT 4.1 trong bài kiểm tra khả năng viết mã và Claude 4 Opus trong bài kiểm tra kiến thức khoa học. Kimi K2 đứng thứ 9 trên bảng xếp hạng mô hình mã nguồn mở của Hugging Face.
Theo The Economist, việc bị hạn chế tiếp cận chip có thể giải thích một đặc điểm của ngành AI Trung Quốc khiến người ngoài cuộc bối rối: nỗ lực phát hành các mô hình mã nguồn mở. DeepSeek V3 và Kimi K2 đều có sẵn thông qua các dịch vụ lưu trữ của bên thứ ba như Hugging Face, cũng như có thể tải xuống và chạy trên phần cứng của người dùng. Điều này giúp đảm bảo ngay cả khi công ty không đủ năng lực điện toán để phục vụ trực tiếp khách hàng, các mô hình vẫn được hỗ trợ ở nơi khác. Việc phát hành mã nguồn mở giống như một giải pháp ứng phó với lệnh cấm phần cứng từ Mỹ: Nếu DeepSeek không thể dễ dàng mua chip Nvidia thì Hugging Face có thể.
Cuối tháng trước, bộ phận AI của Alibaba cũng phát hành bản cập nhật cho mô hình lý luận Qwen3, được mô tả là “thông minh hơn, biết nhiều hơn, có thể làm nhiều việc hơn và thực hiện nhiệm vụ của tác nhân tốt hơn”. Họ cũng thông báo trên X rằng đây chỉ là bản cập nhật nhỏ và những bước tiến lớn hơn sẽ sớm xuất hiện.
Theo The Economist, hệ thống của Alibaba có kích thước chỉ bằng khoảng 1/4 Kimi K2, đòi hỏi ít năng lực điện toán hơn để vận hành. Alibaba cũng khác với DeepSeek hay Moonshot khi sở hữu cơ sở hạ tầng đám mây lớn để duy trì hoạt động của các mô hình.
Ông Nhậm Chính Phi trong một cuộc phỏng vấn ở tỉnh Sơn Tây, Trung Quốc, tháng 2/2021. Ảnh: Xinhua
Trong cuộc phỏng vấn với People’s Daily đầu tháng 6, nhà sáng lập Huawei Nhậm Chính Phi nhắc đến tác động của các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip từ Mỹ. Theo giới chuyên gia, bình luận của ông phản ánh quan điểm rằng Mỹ đã không thể ngăn cản những tiến bộ công nghệ của Trung Quốc, đặc biệt trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.
Trung Quốc có nhiều lợi thế phát triển AI như có hàng trăm triệu người trẻ, nhà sáng lập Huawei nhận định. “Việc sản xuất điện và truyền tải điện lưới của Trung Quốc rất tốt, mạng lưới thông tin liên lạc phát triển nhất thế giới. Về phần mềm, tương lai sẽ có hàng trăm chương trình phần mềm nguồn mở để đáp ứng nhu cầu của toàn xã hội”, ông Nhậm nói thêm.
Jensen Huang, CEO của Nvidia, tham dự một triển lãm tại Bắc Kinh vào tháng 7 và nhận xét: “Các mô hình như của DeepSeek, Alibaba, Tencent, MiniMax và Baidu Ernie Bot đều ở đẳng cấp thế giới, được phát triển tại đây và chia sẻ công khai, thúc đẩy phát triển AI toàn cầu”.
Theo thông tin từ Hội nghị Trí tuệ Nhân tạo Thế giới (WAIC) 2025 diễn ra ngày 26-28/7 ở Thượng Hải, Trung Quốc đã tung ra 1.509 mô hình AI trong tổng số 3.755 mô hình được phát hành trên thế giới, trở thành quốc gia đứng đầu về số lượng mô hình AI. Tuần trước, chính phủ nước này đề xuất thành lập một tổ chức hợp tác AI toàn cầu nhằm thúc đẩy hợp tác công nghệ trên thế giới.
Tuyến cáp quang đất VSTN đi qua Việt Nam, Lào, Thái Lan, Malaysia và Singapore, giúp Internet trong nước giảm phụ thuộc vào cáp quang biển.
Chiều 4/8, Tập đoàn VNPT khai trương hệ thống cáp đất quốc tế VSTN – tuyến truyền dẫn hoàn toàn trên đất liền, dài hơn 3.900 km, kết nối từ Đà Nẵng đến các trung tâm dữ liệu lớn trong khu vực ASEAN.
Đây là tuyến cáp đầu tiên do người Việt làm chủ 100%. VSTN được thiết kế nhằm khắc phục hạn chế của cáp biển, vốn thường xuyên gặp sự cố và mất nhiều thời gian khắc phục. Tuyến giúp đơn vị vận hành có khả năng kiểm soát toàn trình, góp phần giảm thiểu rủi ro gián đoạn kết nối Internet quốc tế.
Sơ đồ tuyến cáp đất VSTN nối từ điểm đầu tại Đà Nẵng (Việt Nam), qua lãnh thổ Lào, Thái Lan, Malaysia đến điểm cuối tại Singapore. Ảnh: Trọng Đạt
VSTN sử dụng công nghệ ghép kênh theo bước sóng DWDM, mỗi bước có dung lượng tối thiểu 300 Gbps. Tổng dung lượng thiết kế toàn tuyến 4 Tbps, có thể mở rộng lên 12 Tbps hoặc cao hơn. Hệ thống này phục vụ nhu cầu truyền tải dữ liệu lớn, phù hợp với các dịch vụ số như Internet tốc độ cao, điện toán đám mây, AI, tài chính số, hội nghị trực tuyến.
Theo Tổng giám đốc VNPT Huỳnh Quang Liêm, từ năm 2022 đến nay, hệ thống cáp quang biển ghi nhận gần 40 sự cố, trung bình 10 lỗi mỗi năm. “Có lúc bốn trên năm tuyến cáp biển quốc tế kết nối đến Việt Nam đồng loạt gặp sự cố, làm suy giảm nghiêm trọng lưu lượng quốc tế, khiến VNPT mất 75% dung lượng”, ông nói.
Ông Liêm cho hay, việc khắc phục sự cố cáp biển phụ thuộc vào nhiều yếu tố khách quan, khiến thời gian xử lý kéo dài. “Thời gian khắc phục từ 2-3 đến 6 tháng. Cá biệt, tuyến AAG có lúc mất 12 tháng để sửa chữa”.
Việc đưa vào vận hành VSTN góp phần đa dạng hóa kết nối ra thế giới và tăng khả năng dự phòng cho hạ tầng viễn thông. Đại diện VNPT cho biết, VSTN đóng vai trò như một “van an toàn” trong hệ sinh thái số quốc gia, giúp giảm tải cho các tuyến cáp biển truyền thống. Tuyến cáp đất liền góp phần đảm bảo kết nối trong các tình huống bất thường do thiên tai, đồng thời đảm bảo sự tự chủ của Việt Nam về công nghệ.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng tại sự kiện khai trương tuyến cáp quang đất VSTN, chiều 4/8. Ảnh: Minh Sơn
Tại lễ khai trương VSTN, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhận định “đây là hình ảnh sinh động về Một ASEAN, Một ASEAN số”. Theo ông, hạ tầng viễn thông nay đã trở thành hạ tầng số, hạ tầng của nền kinh tế. Do đó, yêu cầu đặt ra là phải đảm bảo tính an toàn và bền vững.
Ông cho rằng, muốn an toàn, bền vững, Việt Nam phải đa dạng hóa, có nhiều tuyến cáp quang biển, đi nhiều hướng khác nhau, đặc biệt phải có tuyến cáp quang đất liền – vốn có tính hồi phục nhanh.
“Đây là mệnh lệnh của Đảng và Nhà nước về hạ tầng số Việt Nam an toàn và bền vững”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Ông ghi nhận tinh thần “tiến công” của VNPT vì gần 30 năm qua, kể từ khi tham gia làm tuyến cáp đầu tiên vào năm 1996, chưa từng có tuyến cáp quốc tế nào do người Việt làm chủ đầu tư 100%, như VSTN vừa khai trương. Bộ trưởng kỳ vọng sẽ có nhiều tuyến quốc tế do nhà mạng Việt Nam đầu tư, để “hạ tầng số Việt Nam có băng thông siêu rộng, dung lượng siêu lớn, phổ cập, thông minh, công nghệ mở, an toàn, bền vững và xanh”.
Thập kỷ thứ tư của Cục An toàn, bức xạ và hạt nhân cũng là giai đoạn Việt Nam đặt mục tiêu làm chủ năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình, coi đây là công nghệ chiến lược quốc gia.
Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng đã có buổi làm việc với Cục An toàn, bức xạ và hạt nhân, chiều 31/7, vào dịp kỷ niệm 31 năm thành lập đơn vị. Buổi làm việc có sự tham gia của Thứ trưởng Lê Xuân Định, 80 cán bộ công chức, viên chức của Cục và đại diện các đơn vị liên quan.
Cục An toàn, bức xạ và hạt nhân trực thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ, thực hiện hai chức năng chính: tham mưu, quản lý nhà nước về an toàn an ninh, thanh sát hạt nhân và thúc đẩy việc ứng dụng năng lượng nguyên tử. Cục tham gia xây dựng chính sách, pháp luật liên quan, trong đó có Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) được Quốc hội thông qua hồi tháng 6. Ngoài ra, đơn vị thực hiện thẩm định, cấp phép và quản lý an toàn an ninh đối với các cơ sở bức xạ; cung cấp thông tin, dữ liệu về an toàn bức xạ hạt nhân trên cả nước, đồng thời là đầu mối hợp tác quốc tế trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử.
Tại buổi làm việc, Cục trưởng Nguyễn Hoàng Linh báo cáo Bộ trưởng về một số kết quả công việc thời gian qua, đồng thời nêu những khó khăn, vướng mắc. Sau 5 tiếng trao đổi, các vấn đề về nhân lực, chuyển đổi số và kinh phí hoạt động của Cục An toàn, bức xạ và hạt nhân cơ bản đã được lãnh đạo Bộ định hướng, tháo gỡ.
Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ làm việc với Cục An toàn, bức xạ và hạt nhân, chiều 31/7. Ảnh: TTTT
Thành lập năm 1994, năm nay, Cục An toàn, bức xạ và hạt nhân bước sang thập kỷ hoạt động thứ tư. Bộ trưởng đánh giá, khác với giai đoạn trước, đây là thập kỷ Việt Nam đặt mục tiêu làm chủ công nghệ, đưa công nghệ điện hạt nhân thành chiến lược quốc gia, ứng dụng năng lượng nguyên tử vào mọi mặt đời sống. Đây cũng là thập kỷ Cục An toàn, bức xạ và hạt nhân có Cục trưởng không xuất phát từ chuyên môn kỹ thuật mà là người làm quản lý nhà nước, với mong muốn Cục phải đóng vai trò điều phối, thống nhất lực lượng người làm năng lượng nguyên tử ở cả trong và ngoài nước.
Xu thế lớn về an toàn, bức xạ và hạt nhân
Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, năng lượng hạt nhân là lĩnh vực có tính quốc tế cao, đòi hỏi Việt Nam phải biết nhìn ra thế giới. Ông chỉ ra năm xu thế lớn đang định hình tương lai của lĩnh vực.
Thứ nhất là tách bạch giữa quản lý an toàn bức xạ và phát triển hạt nhân. Trên thế giới, hai mảng này thường đặt ở hai đơn vị độc lập nhằm đảm bảo sự độc lập tuyệt đối với nhau. Tuy nhiên, theo Bộ trưởng, tại Việt Nam, việc tách bạch có thể mang tính độc lập tương đối, bằng cách thành lập hai phòng ban trong cùng một đơn vị. Mục đích là quản lý theo cấp độ rủi ro, nới lỏng những vấn đề có độ rủi ro thấp để tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển. “Thế hệ lò phản ứng thứ tư an toàn hơn, việc quản lý lúc này sẽ cần nhẹ tay hơn”, ông nói.
Xu thế thứ hai là cơ quan quản lý an toàn, bức xạ và hạt nhân cần duy trì sự độc lập tương đối cả về thể chế lẫn kỹ thuật. Bộ trưởng đánh giá cao việc Cục tham gia vào quá trình xây dựng thể chế, tiêu biểu là Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi). Với vấn đề kỹ thuật, ông lưu ý Cục cũng cần duy trì sự độc lập nhất định, không nên phụ thuộc hoàn toàn vào sự hỗ trợ từ tổ chức bên ngoài như Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam.
Xu thế thứ ba là về năng lực chuyên môn, nhân lực và công nghệ.Cụcan toàn, bức xạ và hạt nhân bắt buộc phải có các mô phỏng thử nghiệm về an toàn, biết sử dụng các công nghệ mới, nhất là giám sát từ xa, có khả năng đào tạo chuyên sâu, phân tích sự cố, ứng phó khẩn cấp…
Thứ tư là tăng tính minh bạch và sự giám sát của xã hội. Trong bối cảnh Việt Nam dự kiến xây dựng nhiều nhà máy điện hạt nhân, cần có quy định cụ thể về việc công khai thông tin, minh bạch báo cáo và để người dân tham gia giám sát.
Cuối cùng, lĩnh vực năng lượng hạt nhân là câu chuyện có tính quốc tế cao,cần phối hợp chặt chẽ, tuân thủ công ước quốc tế.
Những điều cần đổi mới
Tại buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, để đáp ứng yêu cầu trong giai đoạn mới, Cục An toàn, bức xạ và hạt nhân cần chuyển đổi từ một cơ quan hành chính sang vai trò điều phối chiến lược quốc gia về an toàn bức xạ hạt nhân.
“Cục là tổng chỉ huy các lực lượng. Vai trò điều phối của Cục rất quan trọng”, ông nói. Trong bối cảnh đó, đơn vị phải khẳng định được vị thế là cơ quan quản lý quốc gia, được thể chế hóa, hoạt động độc lập về an toàn bức xạ hạt nhân.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng làm việc với Cục An toàn, bức xạ và hạt nhân. Ảnh: TTTT
Một trong những yêu cầu cấp thiết Bộ trưởng nêu ra là nâng cấp năng lực đánh giá, giám sát và ứng phó sự cố. Cục cần sớm xây dựng phòng thí nghiệm an toàn bức xạ, thành lập trung tâm điều hành, ứng phó sự cố hạt nhân cấp quốc gia, đi cùng với hệ thống mô phỏng và huấn luyện thực địa.
Về quản lý, Cục phải chuyển đổi số toàn diện, hiện đại hóa quy trình cấp phép, thanh tra, giám sát online, hậu kiểm bằng công nghệ số. Đơn vị cũng sử dụng công nghệ để hình thành bản đồ nguồn phóng xạ và công cụ AI giúp đánh giá rủi ro theo từng vùng, địa phương. Các dữ liệu này phải tích hợp vào hạ tầng số quốc gia, đồng bộ và kết nối với các bộ, ngành khác.
Cục an toàn, bức xạ và hạt nhân nên tăng cường năng lực chuyên sâu. Điều này có thể thực hiện thông qua cơ chế luân chuyển cán bộ từ Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam về Cục và ngược lại, hoặc điều người dưới dạng biệt phái. Song song, Cục được giao thiết lập mạng lưới chuyên gia về năng lượng hạt nhân trong và ngoài nước để tham vấn về chuyên môn, chính sách.
Về mặt hội nhập, Cục cần chủ động mở rộng hợp tác quốc tế, thể hiện rõ vai trò đầu mối tổng hợp quốc gia trong lĩnh vực. Bộ cũng giao Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia phối hợp với Cục an toàn, bức xạ và hạt nhân chủ động lập kế hoạch xây dựng các tiêu chuẩn trong lĩnh vực.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng và Thứ trưởng Lê Xuân Định thống nhất yêu cầu Cục An toàn, bức xạ và hạt nhân đưa ra các báo cáo chuyên môn, chuyên đề, với tần suất hàng tháng nhằm thể hiện vai trò, trách nhiệm của một đơn vị tham mưu cho lãnh đạo Bộ.
Vai trò trong dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận
Trong bối cảnh Việt Nam chuẩn bị xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận, Bộ trưởng nhấn mạnh vai trò đặc biệt của Cục An toàn, bức xạ và hạt nhân như một trụ cột điều phối an toàn quốc gia. Ông một lần nữa nhấn mạnh vai trò điều phối của Cục, là đầu mối kết nối giữa các lực lượng chuyên môn trong nước, các tổ chức như Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), cũng như các bộ, ngành liên quan.
Theo Bộ trưởng, việc đầu tiên và quan trọng là tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp lý. Dù Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) đã được Quốc hội thông qua, Cục cần làm tiếp việc cho ra đời các nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành, cùng với các quy chuẩn kỹ thuật về thiết kế, xây dựng, vận hành nhà máy điện. Song song đó là nội luật hóa các điều ước quốc tế, bằng cách thuê, đặt hàng nguồn lực bên ngoài để giảm tải cho đơn vị.
Bộ trưởng yêu cầu Cục phát triển năng lực đánh giá và giám sát ở cấp quốc gia về an toàn bức xạ hạt nhân cho nhà máy điện nguyên tử, đầu tư vào các mô hình mô phỏng sự cố, hệ thống phân tích an toàn, quản lý rủi ro, phần mềm chuyên dụng và cần có một trung tâm dữ liệu độc lập phục vụ công tác giám sát. Đặc biệt, cần hình thành trung tâm chỉ huy ứng phó sự cố hạt nhân quốc gia, kết nối trực tiếp với nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận cũng như hệ thống quan trắc phóng xạ và cảnh báo đa cấp trên toàn quốc.
Tiếp theo, đơn vị phải xây dựng lộ trình cấp phép, cơ chế kiểm tra, hậu kiểm, để có trong tay “bản đồ” về việc thực hiện nhà máy điện hạt nhân, theo từng bước, từng công việc và từng vai trò cụ thể. Bộ trưởng gợi ý thiết lập quy trình theo năm bước, kết hợp việc tổ chức các đoàn kiểm tra, đánh giá theo từng giai đoạn, cùng với Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế.
Một trong những vấn đề được Bộ trưởng lưu ý là truyền thông và minh bạch thông tin. Điện hạt nhân luôn đi kèm với những nỗi lo lắng trong xã hội, nhất là với người dân ở khu vực đặt nhà máy. Vì vậy, hồ sơ an toàn, kết quả thanh tra, báo cáo giám sát cần được công bố công khai, dễ hiểu và có kế hoạch truyền thông cụ thể cùng ngân sách riêng để thực hiện.
Bộ trưởng giao Cục xây dựng một đề án nhân lực tổng thể phục vụ chương trình điện hạt nhân, đào tạo chuyên gia, thanh tra đánh giá an toàn, lực lượng kỹ sư vận hành, công nhân kỹ thuật và cả những người làm công tác bảo đảm an toàn. Từng vị trí cần được chuẩn hóa về khung năng lực, số lượng và lộ trình đào tạo. “Tóm lại là vẽ ra một bản đồ nhân lực quốc gia cho ngành điện hạt nhân, tránh tình trạng mỗi đơn vị nói một con số”, Bộ trưởng nói.
Vấn đề đào tạo nguồn nhân lực an toàn bức xạ
Nhấn mạnh tầm quan trọng đặc biệt của yếu tố con người, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng yêu cầu Cục An toàn, bức xạ và hạt nhân phải hình thành hệ sinh thái đào tạo bền vững, chuyên nghiệp và mang tính quốc tế hóa cao, đủ sức đảm đương vai trò quản lý quốc gia trong lĩnh vực điện hạt nhân, an toàn bức xạ.
Việc đầu tiên là xây dựng lực lượng nòng cốt về kỹ thuật an toàn điện hạt nhân, đi kèm một đội ngũ nhân lực đa ngành, bao gồm chuyên gia kỹ thuật, chính sách, pháp lý, quản trị rủi ro, truyền thông… Điều này nhằm khắc phục tình trạng chỉ chú trọng đến nhân sự kỹ thuật mà bỏ quên những thành phần nhân sự khác, vốn cũng đóng vai trò quan trọng và cần được quan tâm.
Song song với xây dựng lực lượng, Cục cần chuẩn hóa các vị trí việc làm nội bộ, làm rõ khung năng lực cho từng vị trí chuyên môn. Bộ trưởng cũng đề xuất thành lập một hội đồng chuyên gia quốc gia về điện hạt nhân để cố vấn cho Cục trong các vấn đề chuyên môn phức tạp, xây dựng cơ sở dữ liệu về mạng lưới chuyên gia quốc tế và các chương trình đào tạo, cấp chứng chỉ quốc gia về an toàn bức xạ hạt nhân.
Bộ trưởng nêu tầm nhìn về việc đưa Việt Nam trở thành trung tâm đào tạo, cung ứng nhân lực điện hạt nhân và an toàn bức xạ hạt nhân cho khu vực. Đây không chỉ là cách nâng cao vị thế quốc gia, bởi “tự nhận việc này thì trách nhiệm sẽ tăng lên, yêu cầu quốc tế lớn hơn, nhưng đó là cách để mình tốt lên”, ông nói.
Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ chụp ảnh cùng 80 cán bộ, công chức, viên chức Cục An toàn, bức xạ và hạt nhân, chiều 31/7. Ảnh: TTTT
Định hướng phát triển năng lượng nguyên tử vì hòa bình
Bộ trưởng xác định ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình không chỉ là câu chuyện của công nghệ, mà phải bắt đầu từ việc kiến tạo thể chế. Việt Nam cần sớm xây dựng chiến lược quốc gia về phát triển năng lượng nguyên tử, trong đó có việc tham mưu chính sách, chỉ ra những việc cần làm và phân vai, phân việc rõ cho các bộ, ngành, đơn vị.
“Những tư tưởng của chiến lược năng lượng nguyên tử quốc gia phải lồng ghép được vào trong chiến lược an ninh năng lượng và Quy hoạch điện VIII”, ông lưu ý.
Một trong những việc cần làm là xây dựng hệ thống thể chế thúc đẩy ứng dụng năng lượng nguyên tử, tạo cơ chế thuận lợi cho doanh nghiệp, viện nghiên cứu, bệnh viện ứng dụng công nghệ bức xạ, hợp pháp hóa các mô hình mới, tức xây dựng cơ sở pháp lý, ví dụ hình thành trung tâm chiếu xạ tư nhân, sản xuất đồng vị tư nhân, thuê ngoài dịch vụ phân tích hạt nhân. Ông cũng lưu ý Cục rà soát, tạo hành lang pháp lý cho việc đầu tư lò phản ứng hạt nhân module nhỏ (SMR).
Việc phát triển và điều phối các chương trình ứng dụng quốc gia về năng lượng, đồng vị phóng xạ cho các ngành nông nghiệp, y học, môi trường… là định hướng tiếp theo được Bộ trưởng nhấn mạnh.
Ông cũng nhấn mạnh việc tăng cường hợp tác quốc tế. Cục cần làm tốt vai trò đầu mối phối hợp với IAEA, đồng thời nên đề xuất các chương trình hợp tác ở cấp độ cao hơn, tham gia sâu vào các dự án hợp tác đa phương, đưa người Việt Nam, không chỉ cán bộ quản lý mà cả nhà khoa học, doanh nghiệp tham gia vào các tổ chức quốc tế.
Để thúc đẩy ứng dụng năng lượng nguyên tử vào mục đích hòa bình, Bộ trưởng yêu cầu sớm xây dựng hệ thống tiêu chuẩn liên quan, bao gồm tiêu chuẩn kỹ thuật, mô hình tài chính, nhân lực và hệ thống phòng thí nghiệm quốc gia.
Các chương trình đào tạo về việc ứng dụng năng lượng nguyên tử cũng cần được chuẩn hóa. Bên cạnh đó, Cục an toàn, bức xạ và hạt nhân phải tăng cường ngân sách cho hoạt động truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Lĩnh vực năng lượng nguyên tử Việt Nam đang đứng trước ngưỡng chuyển mình quan trọng. Bộ trưởng kỳ vọng Cục An toàn, bức xạ và hạt nhân nhận thức rõ sứ mệnh mới, tìm ra cách làm, cách tiếp cận mới, áp dụng công nghệ, trợ lý ảo để giảm tải công việc, nâng cao năng suất và tối ưu nguồn lực. “Điều quan trọng là phải ra được kết quả cuối cùng”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
V2000CG CarryAll, máy bay điện cất hạ cánh thẳng đứng (eVTOL) do Trung Quốc tự phát triển, hoàn thành chuyến giao hàng ngoài khơi đầu tiên hôm 3/8.
Máy bay cất cánh từ một bãi phóng trên đất liền ở thành phố Thâm Quyến, miền nam Trung Quốc, mang theo hàng hóa như trái cây tươi và thiết bị y tế khẩn cấp. Sau chuyến bay kéo dài 58 phút trên mặt nước, nó đáp xuống một giàn khoan dầu khí ngoài khơi cách bờ 150 km, hoàn thành nhiệm vụ vượt biển.
Máy bay điện V2000CG CarryAll hoàn thành chuyến giao hàng ngoài khơi đầu tiên tại thành phố Thâm Quyến ngày 3/8. Ảnh: CMG
Theo Ren Yongyi, Phó giám đốc phòng điều phối tại chi nhánh Thâm Quyến của Tập đoàn Dầu khí Ngoài khơi Quốc gia Trung Quốc (CNOOC), eVTOL mang lại những lợi thế rõ rệt so với các phương pháp vận chuyển hàng hóa truyền thống bằng tàu thủy và trực thăng như chi phí vận hành thấp hơn, thời gian phản ứng nhanh hơn, không phát thải, hành trình êm ái hơn và có thể hạ cánh trong không gian hạn chế.
Suốt nhiều năm, các giàn khoan dầu ngoài khơi Trung Quốc chủ yếu dựa vào tàu thủy để vận chuyển hàng hóa, mỗi chuyến thường kéo dài hơn 10 tiếng. Trong trường hợp khẩn cấp, trực thăng sẽ được sử dụng, nhưng chi phí vận hành cao hơn đáng kể.
“Chuyến bay thử nghiệm mới cho thấy sự kết hợp giữa công nghệ hàng không tiên tiến, kinh nghiệm vận hành với nhu cầu thực tế của các hoạt động ngoài khơi”, ông Ren nhận định. Chuyến bay cũng chứng minh tiềm năng của công nghệ hàng không tầm thấp trong việc chuyển đổi những ngành công nghiệp truyền thống như ngành năng lượng, đồng thời mở ra một chương mới trong lĩnh vực logistics ngoài khơi và trên bờ.
V2000CG CarryAll do startup công nghệ AutoFlight tại Thượng Hải sản xuất. Chiếc máy bay đầu tiên với chứng nhận đầy đủ được giao cho người mua tại Côn Sơn, tỉnh Giang Tô hôm 22/7. Máy bay chạy hoàn toàn bằng điện, có trọng lượng cất cánh tối đa hai tấn, sức chở 400 kg, tốc độ hành trình tối đa 200 km/h và tầm bay 200 km.
Theo Global Times, đến năm 2030, nền kinh tế tầm thấp của Trung Quốc dự kiến đạt 417 tỷ USD, với các ứng dụng đổi mới trong môi trường hàng hải sẽ trở thành động lực tăng trưởng quan trọng.
