Nhu cầu nguồn lực ngành kinh doanh xuất bản phẩm và một số vấn đề đặt ra hiện nay

Từ những năm 90, khi cả nước chuyển đổi cơ chế quản lý kinh tế từ cơ chế hành chính bao cấp sang cơ chế thị trường, Khoa Phát hành sách trường Đại học Văn hóa cũng từng bước đổi mới chương trình đào tạo cho phù hợp với yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng cho ngành.

 

 

Chương trình đào tạo nhằm tới các mục tiêu cụ thể: Nhằm đào tạo những con người có lập trường tư tưởng, tư cách đạo đức tốt, lối sống lành mạnh, yêu nghề, ý thức nghề nghiệp; nắm vững đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước, đặc biệt trong các lĩnh vực công tác của ngành hiện nay; Nắm vững những kiến thức cơ bản, cần thiết về khoa học xã hội và nhân văn; kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; hệ thống kiến thức nghiệp vụ KDXBP với các thành tựu nghiên cứu và ứng dụng; Nắm vững kỹ năng ở tất cả các khâu nghiệp vụ kinh doanh trong quá trình tổ chức và quản lý kinh doanh xuất bản phẩm (XBP) như: Nghiên cứu thị trường XBP, nhu cầu khách hàng; Nghiên cứu các mặt hàng XBP, văn hóa phẩm; tạo nguồn, khai thác, dự trữ, bảo quản hàng hóa XBP, sắp xếp, phân loại trưng bày XBP ; Các hoạt động marketing; Pháp luật về XBPH, soạn thảo hợp đồng, thanh quyết toán trong kinh doanh; Tổ chức hoạt động Xuất nhập khẩu XBP, thiết kế kênh phân phối, các hình thức và biện pháp tiêu thụ XBP hiệu quả trên thị trường; Quản lý tài chính và quản trị doanh nghiệp kinh doanh XBP; Phân tích đánh giá hoạt động kinh doanh XBP.

 

Hiện nay, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội và Trường Đại học Văn hóa TP. Hồ Chí Minh là cơ sở đào tạo ngành kinh doanh XBP lớn nhất cả nước hiện nay. Hơn 10 năm trở lại đây, hàng năm, hai cơ sở đào tạo đáp ứng cho ngành từ 200- 300 sinh viên tốt nghiệp ra trường cả ở trình độ Đại học và Cao đẳng, Liên thông.

 

Yêu cầu của thực tiễn đòi hỏi các cán bộ kinh doanh XBP luôn phải năng động, nhạy bén nắm bắt thời cơ kinh doanh trong điều kiện biến động không ngừng của môi trường, xã hội. Kiến thức và kỹ năng hành nghề cần phải luôn được cập nhật, đổi mới.

 

Vấn đề đặt ra đối với nguồn nhân lực ngành kinh doanh XBP

 

Mở rộng qui mô đào tạo, đa dạng hóa loại hình đào tạo. Do yêu cầu xã hội hóa hoạt động phát hành XBP hiện nay cùng với những qui định của Luật về liên kết trong hoạt động xuất bản, sự xuất hiện của nhiều nhà sách, công ty, doanh nghiệp sách tư nhân trên thị trường đòi hỏi nguồn nhân lực được đào tạo từ cơ sở đào tạo của Ngành rất cao.

 

Chính vì vậy, để đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực cho ngành trong điều kiện hiện nay, Nhà trường cần phải tính toán và có biện pháp cụ thể để mở rộng qui mô đào tạo, đa dạng hóa loại hình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tiễn của ngành và người học hiện nay.

 

Đó là sự đảm bảo về đội ngũ giảng viên cả về chất lượng và số lượng. Trong đó, cần có chính sách đặc biệt dành cho đội ngũ giảng viên thỉnh giảng là các nhà khoa học, quản lý, chuyên môn đang hoạt động trong ngành; Đảm bảo yêu cầu về cơ sở vật chất kỹ thuật (phòng học, trang thiết bị phục vụ học tập và giảng dạy); Yêu cầu về hợp tác trong đào tạo giữa cơ sở đào tạo với cơ quan chỉ đạo, quản lý nhà nước về ngành đào tạo, các tổ chức doanh nghiệp xuất bản phẩm – nơi tuyển dụng nguồn nhân lực được đào tạo của nhà trường.

 

Đổi mới  nội dung chương trình đào tạo. Nhằm thu hút người học cũng như đáp ứng nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành, nhà trường và khoa cần thường xuyên đổi mới nội dung chương trình đào tạo, xác định đúng mục tiêu đào tạo trong từng giai đoạn phát triển cụ thể của nhà trường tương thích với yêu cầu phát triển của các hoạt động thực tiễn ngành.

 

Muốn vậy, khung chương trình đào tạo phải thiết kế tỉ lệ khối, mảng kiến thức hài hòa, hợp lý và cần thiết đối với người học và yêu cầu của thực tiễn hoạt động. Lựa chọn các môn học với thời lượng đủ để giải quyết được những vấn đề thực tiễn đang, sẽ cần và đòi hỏi cấp bách. Thiết kế lượng kiến thức lý thuyết và thực hành phù hợp cho mỗi môn học. Về cơ bản, tăng giờ thực hành, thảo luận, giảm tối đa giờ lý thuyết trên lớp trong toàn bộ chương trình đào tạo, tạo điều kiện cho người học tiếp cận và vận dụng linh hoạt kiến thức lý luận vào thực tiễn một cách hiệu quả nhất. Chú trọng các chuyên đề kiến thức cập nhật trong chương trình nhằm tăng thời lượng mảng kiến thức thực tiễn cho người học; đồng thời tranh thủ khai thác trí tuệ của các nhà quản lý, các nhà lãnh đạo, các nhà chuyên môn đang hoạt động thực tiễn cho sự nghiệp đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành, giúp sinh viên có khả năng nhận diện và tiếp cận những vấn đề lý luận và thực tiễn mới nảy sinh một cách đầy đủ và hiệu quả nhất.

 

Đa dạng hóa và khai thác mọi nguồn lực cho đào tạo. Nhà trường cần có chính sách thu hút đa dạng các nguồn lực và sử dụng các biệc pháp thích hợp khai thác hiệu quả các nguồn lực cho đào tạo. Quan tâm đặc biệt đến đội ngũ giảng viên chính là bồi dưỡng nguồn lực con người, trong đó, trí tuệ con người là nguồn lực vô hình ít bị giới hạn về khả năng. Thứ nữa là thu hút các nguồn lực vật chất từ các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp hỗ trợ quá trình đào tạo của nhà trường (tiền vốn, tài sản, các trang thiết bị phục vụ dạy và học, cơ sở thực hành, thực tế, thực tập cho giảng viên và sinh viên…). Xã hội hóa giáo dục đào tạo, thu hút các nguồn lực của các thành phần kinh tế phát triển sự nghiệp đào tạo, tạo sự cạnh tranh nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu của xã hội.

 

Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục và đào tạo; Tiến hành điều tra, khảo sát thường xuyên về nhân lực và chất lượng nhân lực ở các cấp từ trung ương đến địa phương; bảo đảm cân đối cung – cầu nhân lực để phát triển sự nghiệp phát hành XBP nói riêng, xuất bản nói chung trên phạm vi cả nước thực hiện tốt chức năng tư tưởng chính trị và chức năng kinh doanh.

 

Đối với cơ quan quản lý nhà nước

 

 Phải xác định rõ nguồn nhân lực là tài nguyên quý giá, là điều kiện tiên quyết để thực hiện hiệu quả chủ trương xã hội hóa ngành Phát hành sách hiện nay. Nguồn nhân lực là nguồn tài nguyên khai thác khó cạn kiệt, là nền tảng và động lực để hoạt động của ngành đạt tới hiệu quả kinh tế và xã hội. Muốn vậy, cơ quan quản lý Nhà nước cần có cơ chế, chính sách thích hợp thúc đẩy sự phát triển giáo dục đào tạo, văn bản hóa các qui định về quyền hạn, trách nhiệm đào tạo cũng như việc tuyển và sử dụng nhân lực; kết hợp thật tốt giữa đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực trong tổng thể qui hoạch phát triển ngành trên cả nước, đáp ứng có hiệu quả nguồn lao động chất lượng cao cho yêu cầu phát triển thực tiễn ngành.

 

 Hằng năm, cơ quan quản lý Nhà nước cần tổng kết về lý luận và thực tiễn về nguồn nhân lực của ngành, đánh giá đúng mặt được, mặt chưa được, kịp thời rút ra những kinh nghiệm, trên cơ sở đó mà phát huy mặt tốt, khắc phục mặt chưa tốt. Đây là căn cứ quan trọng để xây dựng chiến lược phát triển ngành dài hạn từ 10 đến 20 năm, đồng thời là cơ sở để các Trường Đào tạo đổi mới nội dung, chương trình đào tạo, xác định mục tiêu đào tạo đúng phù hợp với yêu cầu đòi hỏi của thực tiễn trong từng giai đoạn cụ thể.

 

Hiện nay, Nhà nước chưa thật sự nhận thức đúng chức năng, vai trò của cán bộ ngành phát hành. Ngành chưa có qui định yêu cầu bắt buộc về tiêu chuẩn cán bộ chuyên môn trong lĩnh vực phát hành. Cho đến thời điểm này, cán bộ Phát hành vẫn chưa được qui định ngạch bậc cụ thể. Nhà nước cần bổ sung thêm qui định bắt buộc về tiêu chí trình độ chuyên môn cho các

 

chủ sở hữu của đơn vị (người đứng đầu phải có trình độ nghiệp vụ phát hành, trong trường hợp người đã tốt nghiệp một bằng đại học học khác, yêu cầu phải qua lớp bồi dưỡng nghiệp vụ kinh doanh xuất bản phẩm và có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ). Việc bổ nhiệm cán bộ lãnh đạo, quản lý trong các đơn vị phát hành cũng cần đưa tiêu chí này vào. Cần qui định bằng văn bản chức danh hóa chức danh cán bộ phát hành theo các tiêu chuẩn, ngạch bậc nhà nước qui định: Phát hành viên, Phát hành viên chính; Phát hành viên cao cấp như qui định đối với đội ngũ biên tập viên của NXB.

 

 Thực tế, công tác đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ ngắn hạn của khoa Xuất bản – Phát hành Đại học Văn hóa Hà Nội nói riêng và các cơ sở đào tạo nghiệp vụ Xuất bản, phát hành nói chung trên cả nước gặp nhiều bất cập bởi các qui định bởi văn bản của quản lý nhà nước. Việc văn bản Luật qui định và chưa có văn bản dưới Luật hướng dẫn cụ thể đã làm cho nhiều cá nhân, đơn vị e ngại khi có nhu cầu được bồi dưỡng nghiệp vụ kinh doanh XBP. Cập nhật và nâng cao kiến thức kỹ năng nghiệp vụ, kiến thức pháp luật và quản lý nhà nước đối với hoạt động xuất bản nói chung, lĩnh vực phát hành nói riêng là cần thiết đối với các cá nhân, tổ chức doanh nghiệp kinh doanh XBP, song cũng là yêu cầu bắt buộc của cơ quan quản lý Nhà nước đối với các đơn vị kinh doanh XBP trên cả nước khi cấp chứng nhận hoạt động phát hành XBP. 

 

Nhằm tập trung mọi nguồn lực cho sự nghiệp đào tạo cán bộ Kinh doanh xuất bản phẩm, đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành hiện nay. Nhà nước cần phân cấp và giao chức năng, quyền hạn và trách nhiệm bồi dưỡng nghiệp vụ ngành phát hành nói riêng, xuất bản nói chung ở loại hình đào tạo ngắn hạn về các Trường đào tạo chuyên ngành. Nơi có đầy đủ các điều kiện cần thiết để tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu tuyển dụng của ngành.

 

Tăng cường mối quan hệ hợp tác giữa Ngành và các cơ sở đào tạo. Tạo tiền đề vững chắc phát triển sự nghiệp đào tạo, nâng cao chất lượng đào tạo, tạo nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu tuyển dụng cán bộ cho ngành. Tuy nhiên, thực tế một số các công việc liên quan đến công tác đào tạo, công tác nghiên cứu khoa học của cơ quan quản lý nhà nước và doanh nghiệp hiện nay ít có sự tham gia của các cơ sở đào tạo (các hoạt động trao đổi kinh nghiệm, nghiệp vụ xuất bản, in, phát hành với đối tác nước ngoài, khảo sát thực tế ở nước ngoài, tham gia Hội chợ triển lãm sách quốc tế, Hội nghị khoa học quốc tế về xuất bản- phát hành, mời chuyên gia nước ngoài nói chuyện, tọa đàm trao đổi trong nước….). Cơ quan quản lý nhà nước, ngoài chức năng quản lý nhà nước cần tăng cường vai trò trung tâm cầu nối giữa các doanh nghiệp, các cơ sở đào tạo trong nước với doanh nghiệp và cơ sở đào tạo nước ngoài trong lĩnh vực xuất bản, in, phát hành..

 

Đối với người sử dụng lao động nên có chế độ đãi ngộ đúng mức đối với sinh viên tốt nghiệp đúng ngành đào tạo (về lương, thưởng, hệ số ngành nghề) khi người được tuyển dụng đáp ứng các tiêu chí của yêu cầu công việc được phân công; Có chế độ đặc thù thu hút sinh viên sau khi tốt nghiệp đạt bằng khá trở lên trở về địa phương công tác (đảm bảo tiêu chí đúng chuyên ngành, phân công vị trí công tác phù hợp); Công khai minh bạch các chế độ khen thưởng, kỷ luật đối với người được tuyển dụng nhằm kích thích tinh thần, trách nhiệm và hướng sự phát triển của mỗi cá nhân vào sự nghiệp chung của đơn vị.q 

 

>> TS. ĐỖ THỊ QUYÊN

 

Trưởng khoa Xuất bản – Phát hành